1.
TERRENCE MALICK
Badlands
Το σύμπαν που δημιουργεί ο Terrence Malick, αυτή η αίσθηση του κινδύνου που καραδοκεί μέσα στην ηρεμία του τοπίου, ο ρομαντισμός της παρανομίας. Η αντιπαράθεση της βίας και της ομορφιάς. Το πόσο σε τραβάνε αυτοί οι άνθρωποι και πόσο σε απωθούν παράλληλα. Το αμερικανικό όνειρο και ο αμερικανικός εφιάλτης. Το voice over. Οι ερμηνείες. Η παράνοια και η γοητεία του Martin Sheen και αυτό το αδιανόητα τεράστιο κύμα που λέγεται Sissy Spacek. Αυτό το βίαιο αερικό, μια έκπτωτη νεράιδα. Παναγία μου. Πόσο ζηλεύω και θαυμάζω αυτό που κάνει, τόσο πηγαία, κάθε φορά που βλέπω αυτήν την ταινία. Πόσο ήθελα να σκαρφαλώσω σ’ ένα δέντρο όταν βγήκα απ’ τη Ριβιέρα την πρώτη φορά που την είδα. Δεν ξέρω πόσες φορές έχω επανέλθει ξανά και ξανά. Μεγάλη αναφορά. Θα είναι πάντα από τις πιο αγαπημένες μου ταινίες στον κόσμο.
2.
ALFONSO CUARON
Harry Potter and the Prisoner of Azkaban
Κανονικά θα έβαζα όλες τις ταινίες, αλλά μετά θα έμενε χώρος για άλλες δύο μόνο και θα γινόμουν γραφική. Μέσα σ’ αυτό το σύμπαν μεγάλωσα, περίμενα το γράμμα μου μέχρι να γίνω 11 χρόνων σαν τρελή, ντυνόμουν Ερμιόνη τις Απόκριες, διάβαζα τα βιβλία (στα ελληνικά και στα αγγλικά) ξανά και ξανά πριν κοιμηθώ ή κάθε φορά που δεν ένιωθα καλά. Ξέφευγα σ’ έναν μαγικό κόσμο όπου όλα ήταν πιθανά. Στην τρίτη ταινία τα πράγματα αρχίζουν λίγο να σκοτεινιάζουν, να γίνονται πιο ενήλικα, πιο σκληρά. Αλλά με μαγεία. Πηγαίναμε με τους γονείς μου σε κάθε πρεμιέρα. Θυμάμαι ότι την πρώτη φορά που την είδα είχα τρομάξει. Αλλά αυτό που ένιωσα ήταν μεγαλύτερο απ’ τον φόβο. Επίσης, εντάξει, παίζει όλη η «εθνική» Αγγλίας. Ουφ. Τι ερμηνείες. Εκεί κι αν θα ήθελα να παίξω. (Νιώθω ότι μάλλον θα καταλήξω να το λέω για κάθε ταινία στη λίστα, οπότε ας πούμε από τώρα ότι είναι αυτονόητο). Δυστυχώς, η εξοργιστικά τρανσφοβική στάση της TERF J.K. Rowling έχει κάνει μεγάλες προσπάθειες να αμαυρώσει τη μνήμη αυτής της εμπειρίας, αλλά νομίζω ότι δεν μπορεί να μας κλέψει αυτό το συλλογικό μαγικό βίωμα.
3.
ΝΙΚΟΣ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ
Γλυκιά Συμμορία
Δεν ξέρω τι να πω. Ίσως θα έπρεπε απλώς να παραθέσω ένα λινκ της σκηνής με το μάθημα ανατομίας. Αυτοί οι άνθρωποι, αυτή η ταινία, έκαναν κάτι τόσο μεγάλο για το ελληνικό σινεμά που μόνο ευχαριστώ μπορώ να πω. Θα μπορούσα να αναφερθώ σε κάθε ταινία του Νικολαΐδη, αλλά θα γινόμουν, πάλι, όπως και πιο πάνω, γραφική. Αλλά η «Γλυκιά Συμμορία» είναι κάτι άλλο. Η αστική παρακμή, η επανάσταση για χάριν της επανάστασης, για την καύλα, για τον έρωτα, για όσα σε καίνε βαθιά μέσα σου, γιατί έτσι. Γιατί έτσι πρέπει, γιατί έτσι είναι, γιατί δεν γίνεται αλλιώς. Ως το τέλος. Η σκηνή με το καρπούζι. Η μουσική, χριστέ μου, η μουσική. Τι ιδιοφυείς επιλογές αυτά τα κομμάτια, ένα προς ένα. Ό,τι έγραψε ο τεράστιος Γιώργος Χατζηνάσιος, που σου σηκώνει την τρίχα, το «Sugar Time», το «Mr. Sandman», η Κάκια Μένδρη, που σου σκίζει και σου χαϊδεύει ταυτόχρονα την καρδιά. Τι ταινία.
Γιώργος Χατζηνάσιος - Γλυκιά Συμμορία
4.
MARTIN SCORSESE
After Hours
Από τις πρώτες ταινίες του Σκορσέζε. Εκεί που τον περιμένανε στη γωνία οι κριτικοί μετά το «Taxi Driver» να δουν αν θα κάνει την επόμενη επιτυχία. Μια παρανοϊκή μείξη screwball κωμωδίας και noir. Μια αγχωτική, μεταμεσονύχτια φάρσα, στην οποία ο Σκορσέζε δεν λειτουργεί απλώς ως σκηνοθέτης αλλά ως δημιουργός. Υπάρχει κάτι πολύ προσωπικό μέσα στην τρέλα αυτής της ταινίας. Η ουσία, όπως μετά από καιρό συνειδητοποίησα, είναι ότι δεν πρέπει να προσπαθήσεις να καταλάβεις. Τι ωραίο αυτό όταν συμβαίνει στις δημιουργίες! Με ταλαιπωρούν αϋπνίες και αγχώδης διαταραχή. Κάπως έτσι μάλλον είδα και το «After Hours» κάποιο βράδυ. Και ήταν σαν να μου εξήγησε τι κάνω «λάθος». Ή τι θα έπρεπε να κάνω αντίθετα. Άνοιξε τον κόσμο που υπάρχει τις ώρες που εγώ παλεύω να κοιμηθώ, που μετράω τις ώρες και τα λεπτά, τα βάζω σε πίνακες και excel για να δω πόση ώρα μου μένει μέχρι το πρώτο ξυπνητήρι. Είδα την περιπέτεια, τον άγνωστο κόσμο του χρόνου που μας μοιάζει κενός ή λάθος. Η απόλυτη απενοχοποίηση τού να μένεις ξύπνια όλο το βράδυ. Θες δεν θες.
5.
FEDERICO FELLINI
8 ½
Πολύ συχνά οι ταινίες του Φελίνι μπλέκονται μεταξύ τους στο μυαλό μου. Όπως μπλέκονται τα όνειρα. Όπως μπλέκονται οι σκέψεις. Όπως μπλέκονται ταινίες που μοιάζουν σαν να μην είναι καν ταινίες, αλλά μια συλλογική μνήμη όσων έχουν δει κάτι τέτοιο σε ένα πανί, σε μια τηλεόραση, σε ένα κινητό, σε ένα λάπτοπ, σε έναν καμβά. Δεν μπορώ να πω πολλά. Ίσως χρειάζεται απλά η στιγμή στην παραλία που ο Μαστρογιάνι ξεκινά να ίπταται στον ουρανό και νιώθεις την απόλυτη ελευθερία, δικαίωση σχεδόν, και πιστεύεις ακράδαντα ότι θα έπρεπε η ταινία να τελειώσει εκεί. Αλλά αν τελείωνε εκεί, δεν θα ήταν μια καλή ταινία. Δεν θα ήταν το αριστούργημα που είναι. Γιατί τον τραβάνε κάτω, τη στιγμή της απόλυτης άφεσης, για να κανονίσει την επόμενη ταινία του. Και αυτό, που σπάει το ονειρικό πλέγμα της ταινίας, είναι που την κάνει τόσο μεγάλη. Το, κρυφά σχεδόν, αυτοβιογραφικό αφήγημα του σκηνοθέτη αλλά και του ηθοποιού, και εν τέλει του καθενός που το βλέπει και μπορεί να ταυτιστεί με αυτό. Είδα την ταινία πριν δουλέψω ως ηθοποιός και ξανά αφού δούλεψα. Η διαφορά ήταν τεράστια. Και ένιωσα σαν να με είδα, λες και αυτό το ερώτημα μέσα μου εν τέλει να είναι πανανθρώπινο.
6.
WES ANDERSON
Grand Budapest Hotel
Ένας πολύ αγαπημένος φίλος μού είχε πει κάποτε: «από τους τρεις Άντερσον πραγματικά σ’ αρέσει ο Γουές; Ο χειρότερος;». Δεν θα τον δώσω, αλλά όταν το διαβάσει, θα γελάσει πολύ. Η απάντηση είναι «ναι και όχι». Μ’ αρέσουν όλοι. Αλλά τον Γουές τον ανακάλυψα πρώτο. Πιο μικρή. Κρατάει μια θέση στην καρδιά μου, όπως κρατάει το πρώτο πλάσμα που ήθελες να φιλήσεις στο δημοτικό. Έχω πια πολλά ζητήματα με τις ταινίες του, δεν μου αρέσουν όλες, ίσως κάποιες δεν μου αρέσουν καν. Αλλά εκτιμώ αυτό που κάνει φοβερά. Κι ας είναι κάποιες φορές επαναλαμβανόμενο. Σέβομαι την εμμονή σε αυτό που λειτουργεί για σένα, που σε κάνει δημιουργικό, που σε κάνει να θέλεις να πεις μια ιστορία. Το «Grand Budapest Hotel» το είδα σε μια άδεια αίθουσα στα βόρεια προάστια το 2014 και ξέχασα πού ήμουν. Δεν ήμουν στην Ελλάδα πια. Δεν ήμουν καν εγώ. Τίποτα δεν ήταν τίποτα. Απλά ήξερα ότι έτρεχαν δάκρυα, έτρεμαν τα πόδια μου −σαν να περίμενα κάτι (που ήδη είχε έρθει)− και τα μάτια μου οριακά δεν ανοιγόκλειναν για να μη χάσω ούτε καρέ. Τα χρώματα, η αίσθηση, αυτό το σύμπαν που ξέρει πολύ καλα να δημιουργεί. Κι ας το κάνει ξανά και ξανά. Είναι πάντα τόσο συγκινητικό που συγχωρώ την επανάληψη.
7.
LEOS CARAX
Mauvais Sang / Holy Motors
Καμία από τις δύο δεν είναι η πρώτη του ταινία. Αλλά είναι σαν να είναι. Η πρώτη που έδειξε ποιος είναι και η πρώτη μετά το «φάγωμα». Του πήρε 13 χρόνια για να ξανακάνει ταινία. Υπάρχει κάτι αδιανόητα συγκινητικό σε αυτό. Ένα δημιούργημα ενός ανθρώπου που έκανε ένα μπαμ και μετά τον κατασπάραξαν, αλλά μέσα απ’ αυτό βρήκε τον τρόπο να πλάσει αυτό που ήθελε. Τις βάζω μαζί γιατί για μένα έχουν κάτι πολύ κοινό και είναι αυτό που με κάνουν να νιώθω. Βγαίνοντας από την αίθουσα ή όταν έπεσαν οι τίτλοι του τέλους στο λάπτοπ μου, δεν ήξερα τι να κάνω. Πώς να αντιδράσω,πώς να υπάρξω. Έκαναν κάτι στον πυρήνα μου. Δεν μπορώ ακριβώς να εξηγήσω τι ήταν αυτό, αλλά σίγουρα ήταν κάτι που με μετακίνησε. Θα έλεγα καλό, αλλά αυτό μπορεί να μη σημαίνει και τίποτα. Με άλλαξαν όμως. Με άνοιξαν. Και αυτό δεν θα το ξεχάσω ποτέ.
8.
ALFRED HITCHCOCK
Vertigo
Έχω μια λατρεία με τα noir, με τον Χίτσκοκ και με το μυστήριο. Το «Vertigo» σίγουρα είναι στο top 30. Δεν ξέρω αν θα ήταν σίγουρα στις 10 αγαπημένες μου ταινίες πριν από έναν χρόνο. Όμως πλέον είναι. Γιατί το είδα πέρσι το καλοκαίρι ξανά με το αγόρι μου, στη Ριβιέρα, στις πίσω θέσεις, χωρίς κανέναν δίπλα μας, με μπίρα και ποπ κορν. Και κάθε δύο λεπτά με έπιανα να κοιτάω πώς αντιδράει. Αν του αρέσει. Και να χαμογελάω όταν έβλεπα πόσο το απολαμβάνει. Γιατί, εν τέλει, οι ταινίες είναι και με ποιους τις βλέπεις. Με ποιους τις μοιράζεσαι. Τι άλλο είναι το σινεμά από ένα αδιανόητα προσωπικό μοίρασμα; Αν μοιραστώ μαζί σου την ταινία που αγαπάω, μόνο αγάπη έχω να σου δώσω. Σε βάζω στον δικό μου κόσμο. Και αυτό, εν τέλει, κάνει αυτή την ταινία να κερδίζει επάξια μια θέση στις 10. Πέρα από το ότι είναι αριστούργημα.
9.
DAVID LYNCH
Mulholland Drive
Όλοι λένε ότι δεν καταλαβαίνουν αυτή την ταινία. Όσοι λένε ότι καταλαβαίνουν, λένε ψέματα. Νομίζω. Δεν νομίζω ότι φτιάχτηκε για να την καταλάβουμε, αλλά για να τη νιώσουμε. Εμένα αυτό μου φτάνει. Αν πίστευα σε κάποιον θεό, νομίζω ότι θα έμοιαζε με τον Λιντς. Ή με τους ήρωές του. Πόσο θα γαμούσε μια θρησκεία με θεό τον Νίκολας Κέιτζ. Γαμώτο σου, Ντέιβιντ Λιντς, πίστευα ότι δεν θα πεθάνεις ποτέ. Και τώρα δεν θα παίξω ποτέ σε ταινία σου. Ένα όνειρο της ζωής μου πέθανε μαζί σου. Χαλάλι σου.
10.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΔΑΛΙΑΝΙΔΗΣ
Ξύπνα Βασίλη
Είχα πολλές ακόμα ταινίες στη λίστα και σίγουρα θα δυσκολευόμουν ποια να διαλέξω. Αλλά αυτή είναι εύκολη επιλογή. Δεν είναι σίγουρα η αγαπημένη μου ταινία. Αλλά έχει μια θέση μέσα μου. Την έχω δει τόσες φορές μικρή και πλέον βλέπω κομμάτια της κάθε φορά που μου λείπει ο θείος μου, ο Γιώργος Μιχαλακόπουλος. Έκανε τον ποιητή Φανφάρα και κατάφερε να φτιάξει έναν ρόλο που ενώ ήταν τόσο χαρακτηριστικός και τόσο σκωπτικός, δεν έγινε καρικατούρα. Αυτός ο άνθρωπος με έκανε αυτό που είμαι πάνω στη σκηνή ή μπροστά στην κάμερα ή και πέρα από αυτά. Μου έδειξε πώς να υπάρχω με σεβασμό σε αυτό που κάνω και σε εμένα και στους ανθρώπους που με περιβάλλουν. Κρατούσε την αγάπη του γι’ αυτό που κάνει τόσο κοντά και τόσο ζεστά που έλαμπε παντού. Αυτό βλέπω κάθε φορά που βλέπω αυτή την ταινία. Μεγάλο συν ότι γελάω πάρα πολύ με το ποίημα με τα κοράκια.
Υ.Γ. Επειδή ποτέ δεν ήμουν καλή στο να διαλέγω, πάντα θα ήθελα ή λιγότερα ή περισσότερα, θα πω άλλες τρεις ταινίες.
Υ.Γ. 1 Οι «Άγριες μέρες μας» του Βασίλη Κεκάτου. Είναι ίσως γραφικό να βάλω μια ταινία στην οποία παίζω, αλλά τι να κάνουμε. Για μένα είναι ό,τι πιο όμορφο έχω κάνει. Και από άποψη αποτελέσματος, αλλά και, πολύ ουσιαστικά, από άποψη εμπειρίας, δουλειάς και διαδικασίας. Γιατί αυτό είναι που μετράει ακόμα περισσότερο. Δεν έχω νιώσει πιο γεμάτη. Δεν μπαίνει στη λίστα γιατί δεν έχει βγει ακόμα. Ρωτήστε με πάλι του χρόνου.
Υ.Γ. 2 «Polar Express». Ευχαριστώ που ήμουν παιδί όταν βγήκε. Έχω ακόμα το καμπανάκι δίπλα στο κρεβάτι μου. Και πιστεύω. Όποιος κατάλαβε, κατάλαβε.
Υ.Γ. 3 «Meshes of the Afternoon» της Maya Deren. Είναι μικρού μήκους, δεν ξέρω αν θα έμπαινε στη λίστα. Αλλά αυτό το γαμημένο διαμάντι θα με κυνηγάει για πάντα.
Υ.Γ. 4 Narnia.
