NEO VIDCAST

Μύρτις. Ένα άτυχο κορίτσι στην Αθήνα του 5ου αι. π.Χ.

Μύρτις. Ένα άτυχο κορίτσι στην Αθήνα του 5ου αι. π.Χ. Facebook Twitter
11

Όσο κι αν την προσοχή μας έλκουν αναπόφευκτα τα πολύτιμα ή σπάνια ευρήματα, νομίζω ότι πάντα κατά βάθος στρεφόμαστε στον άνθρωπο της αρχαιότητας και το δικό του πρόσωπο ζητούμε ουσιαστικά να διακρίνουμε.

Τις τελευταίες δεκαετίες η τεχνολογική πρόοδος και η συνδυασμένη εργασία ειδικών μελετητών δίνουν τη δυνατότητα σε κάποιες περιπτώσεις να παραχθεί η τρισδιάστατη απεικόνιση της κεφαλής ενός ανθρώπου χρησιμοποιώντας τα κατάλοιπα των οστών του κρανίου. Φυσικά πρέπει αυτά να διατηρούνται κατά το δυνατόν καλύτερα, προκειμένου να βρεθεί κανείς πλησιέστερα στην αρχική εικόνα. Αυτές οι μέθοδοι βρίσκουν εφαρμογή τόσο στην εγκληματολογία, όσο και στην αρχαιολογία, και έχουν έτσι επιχειρηθεί πολλές αναπλάσεις προσώπων της αρχαιότητας, ιδίως μάλιστα σε μούμιες που ως γνωστόν διατηρούνται σε πάρα πολύ καλή κατάσταση.
Μια από τις διασημότερες πρόσφατες περιπτώσεις είναι η ανάπλαση του προσώπου του θρυλικού φαραώ Τουταγχαμών το 2005.


 

 

Οι σχετικές μελέτες που έχουν γίνει σε σκελετικά ευρήματα από την αρχαία Ελλάδα διαμορφώνουν μια ιδιότυπη ομάδα προσώπων, τα οποία πλην ενός, είχαν ηγεμονικό ρόλο στην κοινωνία που έζησαν. Από τη στήλη αυτή έχω σκοπό να παρουσιάσω σε μια σειρά αναρτήσεων τις αναπλάσεις αυτές, που έχουν όλες χωρίς εξαίρεση μεγάλο ενδιαφέρον.

 

 

 

Ξεκινώ σήμερα με αυτό το ένα πρόσωπο που όχι μόνο δεν είχε ηγεμονικό ρόλο στην κοινωνία που έζησε, αλλά αντιθέτως θα ήταν ένα άτομο χωρίς εξουσία ή σημαντική επίδραση στην εποχή του. Πρόκειται για τη λεγόμενη Μύρτιδα, ένα εντεκάχρονο κορίτσι, που είναι ίσως η ευρύτερα γνωστή και πιο πρόσφατη περίπτωση ανάπλασης χάρη σε μια έκθεση που στήθηκε γύρω από το εύρημα και περιοδεύει ακόμη ανά την Ελλάδα. Αυτή την εποχή φιλοξενείται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας όπου θα παραμείνει μέχρι τις 20 Ιανουαρίου 2013.

 


Βρίσκω την ανάπλαση του προσώπου της Μύρτιδας, που έγινε από ομάδα ειδικών με επικεφαλής τον επικ. καθ. της Οδοντιατρικής Σχολής Εμμ. Παπαγρηγοράκη, εξαιρετικά επιτυχημένη. Τα μάτια της μεταδίδουν την αθωότητα της ηλικίας της και με το μισάνοιχτο στόμα της (λόγω ορθοδοντικού προβλήματος) μοιάζει σαστισμένη, έτσι όπως μόνο τα παιδιά σαστίζουν.


Ωστόσο, όσο θαυμάσια κι αν είναι από άποψη επιστημονικής αρτιότητας η αποκατάσταση της Μύρτιδας, κάθε φορά που την κοιτάζω θλίβομαι. Σκέφτομαι πώς δεν ήταν παρά ένα άτυχο κοριτσάκι, Αθηναία, μέτοικος ή μια μικρή δούλη, που δεν ξέρουμε καν το αληθινό όνομά της -Μύρτις ονομάστηκε συμβατικά από τους μελετητές. Ένα παιδί που πέθανε από τυφοειδή πυρετό σε εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες, στο λοιμό που ενέσκηψε στην Αθήνα το 430 π.Χ. και συνεχίστηκε ως το 427/6 π.Χ., στη διάρκεια μιας πολιορκίας που στραγγάλιζε ασφυκτικά την πόλη. Πρόκειται για τον ίδιο λοιμό στον οποίο υπολογίζεται ότι έχασε τη ζωή του το ένα τρίτο του συνολικού πληθυσμού της Αθήνας, περίπου 50.000 άνθρωποι, και διασημότερο θύμα του υπήρξε ο ίδιος ο ηγέτης της πόλης, ο Περικλής.

 

Οι θλιβερές σκέψεις για την Μύρτιδα αφορούν και τη μεταθανάτια τύχη της. Όσοι κατεβαίνετε την οδό Πειραιώς στο σημείο που διασταυρώνεται με την Ιερά οδό, θα έχετε προσέξει στο δεξί σας χέρι το καινούργιο παρκάκι που διαμόρφωσε ο Δήμος Αθηναίων. Εκεί βρισκόταν ο τάφος της Μύρτιδας, στην άκρη του νεκροταφείου του Κεραμεικού, ένας τάφος ομαδικός, ένας πρόχειρος λάκκος μήκους 4 μ. που περιείχε εκτός από το άτυχο κορίτσι άλλους 88 νεκρούς. Όπως έδειξε η ανασκαφή, οι πρώτοι νεκροί στο βάθος του λάκκου τοποθετήθηκαν κάπως προσεκτικά και σκεπάστηκαν με λίγο χώμα, οι επόμενοι ρίχνονταν σωρηδόν στοιβαγμένοι μέσα όπως-όπως. Μόνη συγκινητική φροντίδα παρατηρήθηκε σε 8 βρεφικές ταφές στο ανώτερο στρώμα του τάφου. Τα κτερίσματα για τόσους πολλούς νεκρούς ήταν ελάχιστα και φτωχά: μόνον 30 μικρά αγγεία για μια τέτοια μαζική ταφή που υπολογίζεται ότι αρχικά θα περιλάμβανε πιθανόν ως 150 ανθρώπους.

 

Αυτό το ανασκαφικό εύρημα, που ήρθε στο φως κατά τα έτη 1994-1995 υπό την εποπτεία της αρχαιολόγου κ. Ε. Μπαζιωτοπούλου-Βαλαβάνη, επιβεβαιώνει με τον πιο εύγλωττο τρόπο τη συγκλονιστική περιγραφή στο δεύτερο βιβλίο της Ιστορίας του Θουκυδίδη, που και ο ίδιος είχε νοσήσει από το λοιμό.

 

[2.52.] Τους Αθηναίους πίεσε ακόμη περισσότερο από την υπάρχουσα ταλαιπωρία, το γεγονός ότι συγκεντρώθηκε στο άστυ ο πληθυσμός από την ύπαιθρο και περισσότερο πιέστηκαν οι ίδιοι οι πρόσφυγες. Διότι λόγω της έλλειψης οικιών αναγκάζονταν να ζουν μέσα σε παραπήγματα πνιγηρά λόγω του καλοκαιριού και πέθαιναν χωρίς να μπορούν να τηρηθούν οι ευπρέπειες. Και πεθαίνοντας οι νεκροί ρίχνονταν ο ένας επάνω στον άλλον και ημιθανείς σέρνονταν μες στους δρόμους και γύρω από όλες τις κρήνες λόγω της δίψας για νερό. Και τα ιερά, όπου είχαν κατασκηνώσει, ήταν γεμάτα νεκρούς οι οποίοι πέθαιναν εκεί μέσα. Γιατί, επειδή οι άνθρωποι πιέστηκαν υπερβολικά από τη συμφορά, μη γνωρίζοντας τι θα απογίνουν, έδειξαν αδιαφορία και για τα ιερά και τα όσια. Όλα τα έθιμα που εφάρμοζαν προηγουμένως για τις ταφές καταπατήθηκαν και τους έθαβαν όπως μπορούσε ο καθένας. Και πολλοί προσέφευγαν σε επαίσχυντους τρόπους ταφής ελλείψει των απαιτούμενων, αφού ήδη είχαν πεθάνει πολλοί από τις οικογένειές τους. Κάποιοι απέθεταν πρώτοι το δικό τους νεκρό σε ξένη πυρά και την άναβαν προλαβαίνοντας εκείνους που την είχαν στήσει, και άλλοι, ενώ ήδη καιγόταν κάποιος νεκρός, έριχναν επάνω εκείνον που μετέφεραν και έφευγαν.

 

*****
Περισσότερες πληροφορίες για την ανάπλαση της Μύρτιδας και τη σχετική έκθεση μπορείτε να βρείτε στο σχετικό ιστότοπο Μύρτις.


Ας μου επιτραπεί μια μικρή μόνο παρατήρηση σε σχέση με την έκθεση της Μύρτιδας: δεν μου άρεσε πολύ η ιδέα να εκτίθεται έτσι η προτομή της, θα ήταν νομίζω αρκετά απλό να κατασκευαστεί ένας σκελετός για το σώμα που θα μπορούσε να είναι καλυμμένος με κάποιο ποδήρες ένδυμα. Μόνο τα χέρια και το πρόσωπο θα ήταν ορατά. Ως έχει η προτομή στηριγμένη σε επίπεδη βάση, αποτελεί κάπως ανοίκειο θέαμα.

 

Αρχαιολογία & Ιστορία
11

NEO VIDCAST

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Δήλος: H καρδιά των Κυκλάδων

Ιστορία μιας πόλης / Δήλος: H καρδιά των Κυκλάδων

Στη μέση των Κυκλάδων, σ’ ένα νησί χωρίς μόνιμους κατοίκους, η γη κρύβει ακόμη φωνές. Αν ξέρεις πού να κοιτάξεις, η Δήλος αρχίζει να σου μιλά για θεούς που λατρεύτηκαν, εμπορικές αυτοκρατορίες που γεννήθηκαν, λαούς που ήρθαν και έφυγαν, και τελετές που παραμένουν μυστήριο. Το νησί αυτό υπήρξε κάποτε το κέντρο του κόσμου – και ακόμη κρατά μυστικά. Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με την αρχαιολόγο Ζώζη Παπαδοπούλου.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Εν μέσω των γυναικών της αμαρτίας. Μια επίσκεψη στα Βούρλα τον Φλεβάρη του 1936

Αρχαιολογία & Ιστορία / Εν μέσω των γυναικών της αμαρτίας. Μια επίσκεψη στα Βούρλα τον Φλεβάρη του 1936

Η συγγραφέας, δημοσιογράφος και φεμινίστρια Λιλίκα Νάκου επισκέφθηκε το –υπό κρατική διαχείριση– πορνείο των Βούρλων τον Φλεβάρη του 1936, συνομίλησε με τις «γυναίκες της αμαρτίας» και μετέφερε τις εντυπώσεις της.
ΤΑΣΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΥ
Μέλι, Ρόδια, Aμβροσία: Τι έτρωγαν τελικά στον Όλυμπο οι Θεοί;

Αρχαιολογία & Ιστορία / Μέλι, Ρόδια, Aμβροσία: Τι έτρωγαν τελικά στον Όλυμπο οι Θεοί;

Τόσο οι γραπτές πηγές όσο και η εικονογραφία της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας αποκαλύπτουν ότι οι θεοί και οι ήρωες ήταν μάλλον εκλεκτικότεροι των θνητών ως προς τη διατροφή τους. Και τα φαγητά τους έκρυβαν κίνητρα πέρα από την πείνα...
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Ματίας Ρουστ: Μια ατέλειωτη ιστορία των ’80s

Αρχαιολογία & Ιστορία / Ματίας Ρουστ: Μια ατέλειωτη ιστορία των ’80s

Το βράδυ της 28ης Μαΐου 1987 ο 18χρονος Γερμανός προσγειώνεται με ένα Cessna στην Κόκκινη Πλατεία για να αποδείξει ότι «αν κάποιος σαν εμένα μπορεί να περάσει σώος και αβλαβής στην άλλη πλευρά, τότε δεν υπάρχει τόσο μεγάλος κίνδυνος, και ίσως να μπορούμε να τα βρούμε όλοι μεταξύ μας».
ΜΑΚΗΣ ΜΑΛΑΦΕΚΑΣ
Η Μεγαλόχαρη ως αστυνομικό λαγωνικό 

Αρχαιολογία & Ιστορία / Τα «αντιλωποδυτικά θαύματα» της Παναγίας

Μια δημοσιογραφική έρευνα που έκανε το 1933 ο αστυνομικός ρεπόρτερ Ευστάθιος Θωμόπουλος κατέγραψε τους άθλους της Παναγίας· από την Κρήτη μέχρι τη Ροδόπη, οι πιστοί «έβλεπαν» τη δράση της, ένιωθαν ευγνώμονες και τη μαρτυρούσαν.
ΤΑΣΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΥ
Γιατί έθαβαν βρέφη μέσα σε αγγεία στο Βαθύ της Αστυπάλαιας;

Ιστορία μιας πόλης / Γιατί έθαβαν βρέφη μέσα σε αγγεία στο Βαθύ της Αστυπάλαιας;

Τι το ιδιαίτερο συμβαίνει στο Βαθύ της Αστυπάλαιας και τι συνεχίζει να αποκαλύπτει η αρχαιολογική έρευνα στην περιοχή; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Ανδρέα Βλαχόπουλο.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
«ΒΙΑΣ»: Τα αρχαιολογικά τοπία ως ζωντανά οικοσυστήματα

Αρχαιολογία & Ιστορία / Καμπανούλες στους Δελφούς, Πέρδικες στο Σούνιο. Ό,τι φυτρώνει και ζει στους αρχαιολογικούς χώρους

Μια πρωτοποριακή επιστημονική προσέγγιση του πολιτιστικού τοπίου αποκαλύπτει έναν άγνωστο κόσμο χιλιάδων ζώων και φυτών σε είκοσι εμβληματικούς αρχαιολογικούς χώρους της χώρας. 
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Βασίλης Λαμπρινουδάκης: Ο αρχαιολόγος πίσω από το νέο μουσείο της Επιδαύρου

Οι Αθηναίοι / Βασίλης Λαμπρινουδάκης: Ο αρχαιολόγος πίσω από το νέο μουσείο της Επιδαύρου

Από τις ανασκαφές στην Επίδαυρο και τη Νάξο, ο ομότιμος καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας αφηγείται μια ζωή αφιερωμένη στην ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Και όπως λέει, το πιο πολύτιμο εύρημα δεν ήταν αρχαιολογικό – ήταν η γυναίκα του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Δεσποτόπουλος και το αθηναϊκό όνειρο του μοντερνισμού

Ιστορία μιας πόλης / Ο Δεσποτόπουλος και το αθηναϊκό όνειρο του μοντερνισμού

Από το Ωδείο Αθηνών έως τη Σουηδία της εξορίας, ο Ιωάννης Δεσποτόπουλος δεν υπήρξε μόνο ένας σπουδαίος αρχιτέκτονας, αλλά και ένας διανοούμενος που οραματίστηκε μια πιο δημοκρατική, λειτουργική και πολιτισμένη πόλη. Ποια είναι η παρακαταθήκη του στη σύγχρονη Ελλάδα; Η Αγιάτη Μπενάρδου μιλά με τον Λουκά Μπαρτατίλα.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Τι σήμαινε να είσαι ψυχικά ασθενής στην αρχαία Αθήνα;

Ιστορία μιας πόλης / Τι σήμαινε να είσαι ψυχικά ασθενής στην αρχαία Αθήνα;

Πώς κατανοούσαν οι αρχαίοι Έλληνες την ψυχική ασθένεια; Ήταν θεϊκή τιμωρία, παθολογία του σώματος ή ένα υπαρξιακό βάρος που αποτυπωνόταν στη λογοτεχνία και στο θέατρο; Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τον Γιώργο Καζαντζίδη, Αναπληρωτή Καθηγητή Λατινικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών, για τον τρόπο με τον οποίο η αρχαιοελληνική κοινωνία εξηγούσε, απεικόνιζε και αντιμετώπιζε τις ψυχικές διαταραχές.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ

σχόλια

8 σχόλια
Όχι, διαφωνώ. Η περίφημη «Μύρτιδα» ήταν μία έκθεση λάιφσταιλ, αποτέλεσμα ενός καταφερτζή ομολογουμένως δημοσιοσχετίστα. Η τακτική του «add dna and stir» δεν είναι αρκετή για να θολώσει τα επιστημονικά προβλήματα ενώ η οπτική της «δουλειάς του αρχαιολόγου» (πρόσεξε κανείς το ψάθινο καπέλο, τα ολοκαίνουρια μυστριά και τριγωνάκια, τα μόλις πριν ξυσμένα faber-castell μολυβάκια;) απηχεί άλλες εποχές.
Η καλύτερη στήλη LIFO μακραν. Συμφωνώ απόλυτα με το θέμα της προτομής , μοιάζει να μην έφθασαν τα λεφτά για παραπάνω εργατωρες (Πράγμα διόλου απίθανο). Η Ντροπή και ασέβεια συνεχίζεται ...
Φυσικα επισης συγκλονιστικο ειναι το προσωπο του Τουταγχαμων...μεχρι τωρα ειχα δει μονο τη νεκρικη μασκα του! Νομιζω δολοφονηθηκε σ αυτη τη νεαρη ηλικια...
Απ' ότι θυμάμαι ο Toυτ είναι γνωστός για μία γκάμα γενετικών διαταραχών (πιθανότατα οφειλόμενες στις αιμομιξίες), που επηρεάζουν, κυρίως, τα σκελετικάΕπίσης διαβάζω πως, σήμερα, η επικρατέστερη (μάλλον) θεωρία για τον θανατό του ακούει στο όνομα ελονοσία σε συνδυασμό με νόσο που προκαλεί οστική νέκρωση + κάποιο σπάσιμο + μόλυνση.http://ygeia.tanea.gr/default.asp?pid=8&ct=98&articleID=8934&la=1
Ειναι συγκλονιστικο να σε κοιταζει αυτο το προσωπο! Νιωθεις το ασημαντο της ζωης μας σε σχεση με το συμπαν, τον χρονο, την ιστορια....αλλα και το ποσο πολυτιμη ειναι αυτη η ζωη!Εμενα εντυπωση μου εκαναν τα "χρωματα" της μικρης...μοιαζει περισσοτερο θα λεγαμε με κεντρο-ευρωπαικη φιγουρα και οχι αυτο που εννοουμε ως ελληνικη φατσα ! Εγινε τυχαια η ανασυσταση αυτη ή υπηρχαν ενδειξεις και γι αυτο;
όλες οι χρωματικές αποχρώσεις που επιλέχθηκανε αποτελούνε συμβάσεις.Εδώ μπορείς να βρεις αρκετές σπαρταριστές πληροφορίε:http://www.freeinquiry.gr/pro.php?id=1587Στο σημείο: "Η Μύρτις και το ξεσάλωμα των Ελληναράδων".
Τι ωραίο το σάιτ που παρέθεσες... Όμορφα γραμμένο, από ανθρώπους απολύτως ουδέτερους που αξίζει να εμπιστεύεσαι...http://www.freeinquiry.gr/pro.php?id=875http://www.freeinquiry.gr/pro.php?id=2213http://www.freeinquiry.gr/pro.php?id=1333