Η μαρμάρινη Γυμνή Γυναίκα του Çatalhöyük αποκαλύπτεται μετά από 9 χιλιετίες

Η μαρμάρινη Γυμνή Γυναίκα του Çatalhöyük αποκαλύπτεται μετά από 9 χιλιετίες Facebook Twitter
Είναι ασυνήθιστο ότι αυτό το γυναικείο γλυπτό βρέθηκε σε άριστη κατάσταση κάτω από μια έδρα, δίπλα από ένα κομμάτι οψιανού που μάλλον είχε τοποθετηθεί εκεί για τελετουργικούς λόγους.
3

Το ειδώλιο μιας γυναίκας σε αισθησιακή πόζα, το οποίο μάλιστα είναι σε άριστη κατάσταση, αποκάλυψε η αρχαιολογική σκαπάνη στον αστικό οικισμό Çatalhöyük της κεντρικής Τουρκίας, περιοχή όπου ανασκαφές φέρνουν στο φως απομεινάρια της νεολιθικής περιόδου.

Συγκεκριμένα, έχουν βρεθεί περισσότερα από 2.000 γυναικεία γλυπτά, αλλά ανέπαφο, όπως το συγκεκριμένο, δεν ήταν κανένα μέχρι σήμερα. Επίσης, τα περισσότερα από αυτά αποτελούσαν φόρο τιμής στη Μητέρα, ενώ αυτό είναι το μοναδικό που φέρει λεπτομέρειες μιας πιο ντελικάτης τέχνης.

Επίσης ασυνήθιστο, όπως παρατηρούν οι αρχαιολόγοι, είναι ότι αυτό το γυναικείο γλυπτό βρέθηκε σε άριστη κατάσταση κάτω από μια έδρα, δίπλα από ένα κομμάτι οψιανού που μάλλον είχε τοποθετηθεί εκεί για τελετουργικούς λόγους, ενώ τα περισσότερα ευρήματα των ειδικών στο ίδιο σημείο ήταν απομεινάρια γλυπτών φτιαγμένων από πηλό.

Τα υπερβολικά τονισμένα γυναικεία χαρακτηριστικά –τα μεγάλα στήθη, οι γοφοί, οι μηροί– κάνουν τους αρχαιολόγους να πιστεύουν ότι πρόκειται για απεικόνιση κάποιας αρχαίας θεότητας της γονιμότητας.

Για παράδειγμα, η Όμορφη Καθιστή Γυναίκα του Çatalhöyük, η οποία αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα θηλυκής αρχετυπικής μορφής, που κάθεται σε έναν θρόνο ενώ γεννάει, βρέθηκε χωρίς κεφάλι και χωρίς το δεξί της χέρι, που ακουμπούσε σε κάτι που έμοιαζε με κεφάλι αιλουροειδούς, πάνθηρα ή λεοπάρδαλης, εικάζουν οι αρχαιολόγοι.

Επιπροσθέτως, το ειδώλιο της γυμνής γυναίκας ίσως είναι το μεγαλύτερο που βρέθηκε στο Çatalhöyük: έχει μήκος 17 εκατοστά, πλάτος 11 εκατοστά και ζυγίζει ένα κιλό. Ξεπερνά σαφώς την καθιστή γυναίκα των 12 εκατοστών. Τα χέρια και τα πόδια του ειδωλίου είναι μικρά εν συγκρίσει με τις αναλογίες του στήθους, της κοιλιάς και των γλουτών. Εξαιτίας ακριβώς αυτών των αναλογιών και των μικρών ποδιών, οι ειδικοί εκτιμούν ότι το ειδώλιο δεν κατασκευάστηκε για να στέκεται όρθιο.

Η μαρμάρινη Γυμνή Γυναίκα του Çatalhöyük αποκαλύπτεται μετά από 9 χιλιετίες Facebook Twitter
Το ειδώλιο χρονολογείται ανάμεσα στο 7100 και το 6000 π.Χ., γεγονός που το καθιστά το παλαιότερο της κατηγορίας του, περίπου 8.000 ετών δηλαδή.

Επίσης, είναι φτιαγμένο από μάρμαρο –άλλη μια ένδειξη σπανιότητας– το οποίο έχει λειανθεί με επιμονή στις λεπτομέρειες, όπως τα σχιστά μάτια, η επίπεδη μύτη που θυμίζει Μοντιλιάνι, το στόμα, ο αφαλός κ.λπ.

Το ειδώλιο χρονολογείται ανάμεσα στο 7100 και το 6000 π.Χ., γεγονός που το καθιστά το παλαιότερο της κατηγορίας του, περίπου 8.000 ετών δηλαδή. Τα υπερβολικά τονισμένα γυναικεία χαρακτηριστικά –τα μεγάλα στήθη, οι γοφοί, οι μηροί–, μια τεχνοτροπία που χρησιμοποιούσαν οι πρωτόγονοι καλλιτέχνες της νεολιθικής περιόδου, κάνουν τους αρχαιολόγους να πιστεύουν ότι πρόκειται για απεικόνιση κάποιας αρχαίας θεότητας της γονιμότητας και της μητρότητας. Ωστόσο, νεότερες μελέτες αποκαλύπτουν ότι πιθανόν τέτοια ειδώλια αναπαριστούν γυναίκες με ισχύ και σεβαστή θέση στις κοινωνίες εκείνης της εποχής.

Η μαρμάρινη Γυμνή Γυναίκα του Çatalhöyük αποκαλύπτεται μετά από 9 χιλιετίες Facebook Twitter
Διακοσμητικά κέρατα βοοειδών στο Çatalhöyük. Φωτο: Verity Cridland

Ανασκαφές διαρκείας στον οικισμό της νεολιθικής περιόδου

Το Çatalhöyük θεωρείται ένας συναρπαστικός οικισμός της νεολιθικής περιόδου, καθώς τα αρχαιολογικά ευρήματα μαρτυρούν κινητικότητα από κυνηγούς και αγροτικές κοινότητες. Οι ανασκαφές ξεκίνησαν το 1993, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχουν βρεθεί δημόσια κτίρια, παρά μόνο αγροτικές κατοικίες που συνδέονταν μεταξύ τους από τη στέγη ή μέσω σκάλας. Οι κάτοικοι εικάζεται ότι είχαν αναπτύξει ένας είδος κτηνοτροφικών και αγροτικών κοινωνιών, απολύτως πρωτόγονων: στον οικισμό δεν έχουν βρεθεί ούτε νεκροταφεία –οι νεκροί θάβονταν κάτω από τα σπίτια–, ενώ οι κάτοικοι είχαν αναπτύξει λατρευτικούς δεσμούς προς βοοειδή, καθώς τα σπίτια ήταν διακοσμημένα με κεφαλές και κέρατα, δείγμα αφοσίωσης και λατρείας στα ζώα που τους προμήθευαν με γάλα και κρέας.

Το αρχαιολογικό πρότζεκτ, που δεν περιορίζεται στις εργασίες ανασκαφής, αλλά εκτείνεται και στη συντήρηση των σπάνιων ευρημάτων του οικισμού, αναμένεται να παρουσιάσει το σύνολο των ανακαλύψεών του στο πλαίσιο πλήρους μελέτης που θα δημοσιευθεί μέσα στο 2016.

Η μαρμάρινη Γυμνή Γυναίκα του Çatalhöyük αποκαλύπτεται μετά από 9 χιλιετίες Facebook Twitter
Σκίτσο του ειδωλίου από την Kathryn Killackey
Η μαρμάρινη Γυμνή Γυναίκα του Çatalhöyük αποκαλύπτεται μετά από 9 χιλιετίες Facebook Twitter

 

3

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Εν μέσω των γυναικών της αμαρτίας. Μια επίσκεψη στα Βούρλα τον Φλεβάρη του 1936

Αρχαιολογία & Ιστορία / Εν μέσω των γυναικών της αμαρτίας. Μια επίσκεψη στα Βούρλα τον Φλεβάρη του 1936

Η συγγραφέας, δημοσιογράφος και φεμινίστρια Λιλίκα Νάκου επισκέφθηκε το –υπό κρατική διαχείριση– πορνείο των Βούρλων τον Φλεβάρη του 1936, συνομίλησε με τις «γυναίκες της αμαρτίας» και μετέφερε τις εντυπώσεις της.
ΤΑΣΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΥ
Μέλι, Ρόδια, Aμβροσία: Τι έτρωγαν τελικά στον Όλυμπο οι Θεοί;

Αρχαιολογία & Ιστορία / Μέλι, Ρόδια, Aμβροσία: Τι έτρωγαν τελικά στον Όλυμπο οι Θεοί;

Τόσο οι γραπτές πηγές όσο και η εικονογραφία της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας αποκαλύπτουν ότι οι θεοί και οι ήρωες ήταν μάλλον εκλεκτικότεροι των θνητών ως προς τη διατροφή τους. Και τα φαγητά τους έκρυβαν κίνητρα πέρα από την πείνα...
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Ματίας Ρουστ: Μια ατέλειωτη ιστορία των ’80s

Αρχαιολογία & Ιστορία / Ματίας Ρουστ: Μια ατέλειωτη ιστορία των ’80s

Το βράδυ της 28ης Μαΐου 1987 ο 18χρονος Γερμανός προσγειώνεται με ένα Cessna στην Κόκκινη Πλατεία για να αποδείξει ότι «αν κάποιος σαν εμένα μπορεί να περάσει σώος και αβλαβής στην άλλη πλευρά, τότε δεν υπάρχει τόσο μεγάλος κίνδυνος, και ίσως να μπορούμε να τα βρούμε όλοι μεταξύ μας».
ΜΑΚΗΣ ΜΑΛΑΦΕΚΑΣ
Η Μεγαλόχαρη ως αστυνομικό λαγωνικό 

Αρχαιολογία & Ιστορία / Τα «αντιλωποδυτικά θαύματα» της Παναγίας

Μια δημοσιογραφική έρευνα που έκανε το 1933 ο αστυνομικός ρεπόρτερ Ευστάθιος Θωμόπουλος κατέγραψε τους άθλους της Παναγίας· από την Κρήτη μέχρι τη Ροδόπη, οι πιστοί «έβλεπαν» τη δράση της, ένιωθαν ευγνώμονες και τη μαρτυρούσαν.
ΤΑΣΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΥ
Γιατί έθαβαν βρέφη μέσα σε αγγεία στο Βαθύ της Αστυπάλαιας;

Ιστορία μιας πόλης / Γιατί έθαβαν βρέφη μέσα σε αγγεία στο Βαθύ της Αστυπάλαιας;

Τι το ιδιαίτερο συμβαίνει στο Βαθύ της Αστυπάλαιας και τι συνεχίζει να αποκαλύπτει η αρχαιολογική έρευνα στην περιοχή; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Ανδρέα Βλαχόπουλο.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
«ΒΙΑΣ»: Τα αρχαιολογικά τοπία ως ζωντανά οικοσυστήματα

Αρχαιολογία & Ιστορία / Καμπανούλες στους Δελφούς, Πέρδικες στο Σούνιο. Ό,τι φυτρώνει και ζει στους αρχαιολογικούς χώρους

Μια πρωτοποριακή επιστημονική προσέγγιση του πολιτιστικού τοπίου αποκαλύπτει έναν άγνωστο κόσμο χιλιάδων ζώων και φυτών σε είκοσι εμβληματικούς αρχαιολογικούς χώρους της χώρας. 
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Βασίλης Λαμπρινουδάκης: Ο αρχαιολόγος πίσω από το νέο μουσείο της Επιδαύρου

Οι Αθηναίοι / Βασίλης Λαμπρινουδάκης: Ο αρχαιολόγος πίσω από το νέο μουσείο της Επιδαύρου

Από τις ανασκαφές στην Επίδαυρο και τη Νάξο, ο ομότιμος καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας αφηγείται μια ζωή αφιερωμένη στην ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Και όπως λέει, το πιο πολύτιμο εύρημα δεν ήταν αρχαιολογικό – ήταν η γυναίκα του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Δεσποτόπουλος και το αθηναϊκό όνειρο του μοντερνισμού

Ιστορία μιας πόλης / Ο Δεσποτόπουλος και το αθηναϊκό όνειρο του μοντερνισμού

Από το Ωδείο Αθηνών έως τη Σουηδία της εξορίας, ο Ιωάννης Δεσποτόπουλος δεν υπήρξε μόνο ένας σπουδαίος αρχιτέκτονας, αλλά και ένας διανοούμενος που οραματίστηκε μια πιο δημοκρατική, λειτουργική και πολιτισμένη πόλη. Ποια είναι η παρακαταθήκη του στη σύγχρονη Ελλάδα; Η Αγιάτη Μπενάρδου μιλά με τον Λουκά Μπαρτατίλα.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Τι σήμαινε να είσαι ψυχικά ασθενής στην αρχαία Αθήνα;

Ιστορία μιας πόλης / Τι σήμαινε να είσαι ψυχικά ασθενής στην αρχαία Αθήνα;

Πώς κατανοούσαν οι αρχαίοι Έλληνες την ψυχική ασθένεια; Ήταν θεϊκή τιμωρία, παθολογία του σώματος ή ένα υπαρξιακό βάρος που αποτυπωνόταν στη λογοτεχνία και στο θέατρο; Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τον Γιώργο Καζαντζίδη, Αναπληρωτή Καθηγητή Λατινικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών, για τον τρόπο με τον οποίο η αρχαιοελληνική κοινωνία εξηγούσε, απεικόνιζε και αντιμετώπιζε τις ψυχικές διαταραχές.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
«Army of Lovers», όπως «Στρατός Εραστών»

Οθόνες / «Army of Lovers»: Μια ταινία για τα ζευγάρια εραστών του Ιερού Λόχου

Ο σκηνοθέτης Λευτέρης Χαρίτος εξηγεί πώς αποφάσισε να θίξει ένα θέμα που για αιώνες θεωρείται ταμπού: τις ερωτικές σχέσεις μεταξύ αντρών στην Αρχαία Ελλάδα, ακόμη και στο πεδίο της μάχης.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Μεταλλεία του Λαυρίου: Ένα συναρπαστικό κεφάλαιο της ιστορίας του Λεκανοπεδίου

Ιστορία μιας πόλης / Μεταλλεία του Λαυρίου: Ένα συναρπαστικό κεφάλαιο της ιστορίας του Λεκανοπεδίου

Κάτω από την επιφάνεια της Λαυρεωτικής κρύβεται ένας λαβύρινθος από υπόγειες στοές και μυστικά που συνδέονται με τη δύναμη της αρχαίας Αθήνας. Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον γεωλόγο Μάρκο Βαξεβανόπουλο.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ