Συνομιλώντας ασύστολα: Όταν η επικοινωνία νικάει κατά κράτος την όποια ενδοσκόπηση

Συνομιλώντας ασύστολα: Όταν η επικοινωνία νικάει κατά κράτος την όποια ενδοσκόπηση Facebook Twitter
Οι νεότεροι δεν αντιλαμβάνονται τον κόσμο παρά ως ανταπόκριση στο κάλεσμα των δικών τους, φίλων και εχθρών, ποθητών ή «μισητών» όντων.
7

Εδώ και λίγα χρόνια συμβαίνει κάτι που νομίζω ότι οι συνέπειές του υπερβαίνουν ήδη τις συνηθισμένες σκέψεις και ανησυχίες μας. Θα το πω με μία πρόταση: η επικοινωνία μοιάζει να είναι το μοναδικό πάθος των συγχρόνων. Δάσκαλοι, γονείς και «τρίτοι» από τις παλαιότερες γενιές προσπαθούν εναγωνίως να τους κάνουν να ενδιαφερθούν για αντικείμενα και γνώσεις.

Όμως για τους νεότερους αυτό που μετράει περισσότερο είναι οι άλλοι, οι συνομήλικοι, οι φίλοι, ένα περιβάλλον που δεν αποτελείται μόνο από γνωστούς και από μεγάλο πλήθος αγνώστων. Η ανταλλαγή μηνυμάτων –κειμένων ή φωτογραφιών– που αναπαριστούν στιγμές του εικοσιτετραώρου είναι πια μια επείγουσα ανάγκη.

Στην πληθωρική φιλολογία για την απόσπαση προσοχής διαβάζει κανείς πως τα σημερινά παιδιά δεν μπορούν να συγκεντρωθούν κάπου, να εμβαθύνουν σε κάτι. Λάθος. Απλώς δεν τους συγκινούν αντικείμενα και γεγονότα του κόσμου, παρά μόνο οι δικοί τους χάρτες και τα δικά τους stories. Κάπως έτσι, οι γενιές αυτές βιώνουν μια έκρηξη κοινωνικότητας που δεν έχει σημασία αν είναι μεσολαβημένη από οθόνες και απ' το διαρκές scrolling, που μοιάζει με το γρήγορο φυλλομέτρημα ενός βιβλίου. Αυτό δεν αλλάζει το γεγονός πως σκέφτονται, απασχολούνται με τους άλλους και μάλιστα τρώγονται διαρκώς για την αποδοχή, την άρνηση, την αδιαφορία ή τους υπαινιγμούς των άλλων.

Γι' αυτό, άλλωστε, τρομάζει κάθε διακοπή και κάθε σιωπή ή προσωρινή έξοδος από αυτό τον συνομιλητικό κόσμο όπου, ανά πάσα στιγμή, προτιμούν να ανήκουν. Είναι «κριντζάρισμα» οποιαδήποτε απόσπαση από την προσοχή των άλλων. Και οι δικοί μας υπαρξισμοί των boomers, που έπαιζαν πολύ το παιχνίδι της φυγής και της συμμετοχής, μοιάζουν πια με υπολείμματα άλλου αιώνα.

Η τωρινή ευαισθησία αγκαλιάζει περισσότερο την πραγματικότητα, αγνοώντας και περιπαίζοντας κάθε φυγόκοσμο λυρισμό: δεν είναι, πιστεύω, τυχαία η επέλαση του χιπ-χοπ σε όλες του τις εκδοχές, είτε τις μαστιγωτικά καταγγελτικές είτε τις κυνικές και «πλουτοκρατικές». Η μουσική γίνεται ρίμα και λούπα, όπως η επικοινωνία θρυμματίζεται σε μικροσχόλιο και φωτογραφία. Ένας ιδιόμορφος βρόμικος ρεαλισμός κερδίζει πια παγκόσμιο έδαφος που πάει παράλληλα με την ήττα και την απόσυρση των παλιότερων μεσοαστικών ευαισθησιών.

Η ανταλλαγή μηνυμάτων –κειμένων ή φωτογραφιών– που αναπαριστούν στιγμές του εικοσιτετραώρου είναι πια μια επείγουσα ανάγκη. Στην πληθωρική φιλολογία για την απόσπαση προσοχής διαβάζει κανείς πως τα σημερινά παιδιά δεν μπορούν να συγκεντρωθούν κάπου, να εμβαθύνουν σε κάτι. Λάθος. Απλώς δεν τους συγκινούν αντικείμενα και γεγονότα του κόσμου, παρά μόνο οι δικοί τους χάρτες και τα δικά τους stories.


Η επικοινωνία νικάει κατά κράτος την όποια ενδοσκόπηση. Ακόμα και τα εγκώμια στη σιωπή, στην αποσύνδεση ή στη γαλήνη, ακόμα και αυτά μοιάζουν πλέον με παράπονα αδύναμα να προτείνουν κάτι ελκυστικό για τις γενιές που αναδύονται μετά το 2000. Οι νεότεροι δεν αντιλαμβάνονται τον κόσμο παρά ως ανταπόκριση στο κάλεσμα των δικών τους, φίλων και εχθρών, ποθητών ή «μισητών» όντων.

Προφανώς, αυτή η στροφή προς το συνομιλείν δεν έχει τα χαρακτηριστικά που θα ήθελαν φιλόσοφοι και ιδεολόγοι: δεν διέπεται από ανιδιοτέλεια, ούτε σημαίνει κάλεσμα για κοινωνική δράση, ούτε προαναγγέλλει την αμοιβαία συμπάθεια και την αλληλεγγύη. Είναι μεγάλο πάντα το μερίδιο των ανταγωνισμών, του φθόνου, της ζήλιας και της ανασφάλειας, ένα συναισθηματικό μείγμα που δημιουργεί το άγχος για συνεχή επαφή, ιδίως μέσα από τον φόβο για την απώλεια και τη διακοπή της επικοινωνίας.

Το πρόβλημα με αυτές τις στάσεις ζωής δεν είναι ότι μας φαίνονται εμάς (που μιλάμε σε απόσταση ή με μια μέτρια εξοικείωση με τους κώδικες αυτούς) ως θρίαμβος της ασημαντολογίας και του άνευ ουσίας ψηφιακού κουτσομπολιού. Προφανώς, για όσους αφήνονται σε αυτό το επικοινωνιακό παιχνίδι τίποτε απ' όσα λένε και ανταλλάσσουν δεν είναι ασήμαντο. Κάθε σέλφι ή φωτογραφία ενός μόλις αγορασμένου ρούχου, κάθε λέξη που γράφει κανείς, αποτυπώνοντας και τις πιο μικρές πτυχώσεις της διάθεσής του, για τον ίδιο έχει βαρύτητα, ακριβώς διότι όλα αυτά φτιάχνουν τις σχέσεις του με τους άλλους και ως εκ τούτου και η πιο γελοία και τερματισμένη συζήτηση μπορεί και γίνεται σημαντική. Δεν μετράει ποιο είναι το θέμα, παρά μόνο η καθημερινή διαθεσιμότητα της επαφής και των ευκαιριών σύνδεσης.


Το ζήτημα είναι όμως πως αυτή η κατάσταση τινάζει στον αέρα ορισμένα άλλα αγαθά που έχουμε πάντα σοβαρούς λόγους να υπερασπιζόμαστε. Κυρίως το αγαθό της ανάγνωσης. Και αυτό το αγαθό της ονειροπόλησης και της προσηλωμένης εξερεύνησης του κόσμου.

Ο κόσμος αυτός (ας το ξαναθυμηθούμε) δεν είναι μόνο ο μικρόκοσμος των σχέσεών μας, δεν είναι ούτε η οικογένεια, ούτε οι κολλητοί, ούτε οι followers. Είναι αυτά όλα και μαζί κάτι περισσότερο που εκτείνεται πίσω στον χρόνο, σε άλλες ιστορίες καθώς και σε πρόσωπα που δεν θα τα βρούμε ποτέ σε ένα chat. Υπάρχουν, δηλαδή, πολλές πραγματικότητες με τις οποίες συνομιλεί κανείς μόνο όταν ξεκόψει από τον κλοιό της επικοινωνίας. Υπάρχουν συνομιλίες που ανθίζουν μόνο σε απόσταση από τις κολεκτίβες της διαρκούς ανταλλαγής σχολίων.

Όμως όλο το παράδοξο της σύγχρονης ζωής είναι ότι ο ατομικισμός ψάχνει πια σανίδα σωτηρίας σε μια ασφυκτική κοινωνικότητα. Σε μια κοινωνικότητα που την τροφοδοτούν εφήμερες ιστορίες και ο συμπτωματικός τους ρεαλισμός. Και αυτό για κάποιους (κι εγώ ένας από αυτούς) είναι αφόρητα βαρετό, ακόμα και αν μπορείς να αντιληφθείς από πού βγαίνει και τι κενά γεμίζει.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

Στήλες
7

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«ΟΚ boomer» α λα ελληνικά: Το σύγχρονο χάσμα των γενεών στη χώρα μας

Δ. Πολιτάκης / «ΟΚ boomer» α λα ελληνικά: Το σύγχρονο χάσμα των γενεών στη χώρα μας

Έχει άραγε νόημα η μεταφορά του αμερικάνικου χάσματος γενεών στη σύγχρονη ελληνική συνθήκη; Και ναι και όχι. Το βέβαιο είναι ότι μια αντίστοιχη διαμάχη μαίνεται κι εδώ και ενδεχομένως με μεγαλύτερη ένταση αλλά και βαθύτερα αίτια,
ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΠΟΛΙΤΑΚΗ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Για την έκφραση «Επάγγελμα ομοφυλόφιλος»

Θοδωρής Αντωνόπουλος / Για την έκφραση «Επάγγελμα ομοφυλόφιλος»

Αν θεωρήσουμε την ομοφυλοφιλία επάγγελμα, αξιότιμε κ. συνήγορε, τότε σίγουρα αυτό θα πρέπει να ενταχθεί στα βαρέα ανθυγιεινά. Τουλάχιστον για όσο μπορούν να δηλητηριάζουν τον δημόσιο λόγο κακοποιητικές απόψεις, αντιλήψεις και πρακτικές, σαν αυτές που είτε εκφέρετε είτε ενθαρρύνετε.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί το επίπεδο του δημοσίου διαλόγου είναι τόσο απελπιστικά χαμηλό;

Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος / Γιατί το επίπεδο του δημοσίου διαλόγου είναι τόσο απελπιστικά χαμηλό;

Αντί να διαφωνήσουμε για το ένα ή το άλλο θέμα, όπως και είναι θεμιτό και αναμενόμενο σε μια δημοκρατία διαλόγου, το μόνο που ξέρουμε να κάνουμε είναι να εξευτελιζόμαστε οι ίδιοι και να εξευτελίζουμε τους άλλους, ωσάν να ήταν οι χειρότεροι εχθροί μας.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ Π. ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ
O βούρκος των ημερών

Στήλες / O βούρκος των ημερών

Σήμερα: Μηνύματα στο αλεξίπτωτο • • • βουλευτική ηπιότητα • • • περιβαλλοντικη καταστροφή στο Ισραήλ • • • δύσκολες μέρες για τον Μακρόν • • • εμβολιαστική ευνοιοκρατία • • • ένας γενναιόδωρος πρώην οδηγός νταλίκας • • • η περιπέτεια της «μυστικής ομιλίας»
ΚΩΣΤΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ
Ψάχνοντας τις ευθύνες, ξεχάσαμε τους κακούς

Αρετή Γεωργιλή / Ψάχνοντας τις ευθύνες, ξεχάσαμε τους κακούς

Γιατί όλη αυτή η πολιτική χυδαιότητα που αποπροσανατολίζει την κοινή γνώμη από το πραγματικό πρόβλημα και στρέφει τη συζήτηση σε μια στείρα κομματική αντιπαράθεση, στις πλάτες όλων αυτών των παιδιών, που το μόνο που ζητούν είναι δικαίωση και γαλήνη;
ΑΡΕΤΗ ΓΕΩΡΓΙΛΗ
Το δίλλημα με τον Κουφοντίνα

Τι διαβάζουμε σήμερα: / Το δίλλημα με τον Κουφοντίνα

Σήμερα: Τα Ζεν της Βαϊκάλης • • • νίκη μεγαλοψυχίας • • • η βία δεν πτοεί (ακόμη) τους Βιρμανούς • • • μια πρώτη δικαίωση • • • οι επίμονοι Ινδοί αγρότες • • • δημοκρατία και πίτσα • • • ένας τιτάνας
ΚΩΣΤΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ

σχόλια

3 σχόλια
Κάποιοι μάλιστα θεωρούν ότι αυτή η κουλτούρα της άμεσης επικοινωνίας και της εικόνας, των ταχύτατων ρυθμών και της ασταμάτητης "επικοινωνίας" οδηγεί σε πραγματικό ανθρωπολογική μετάλλαξη, σε έναν νέο τύπο Homo.
Θυμηθηκα τον Νατσο Ραμονε ( Μοντ Ντιπλομαντικ ), οταν το 1999 κοντραριστηκε με τον Τομας Φριντμαν ( ΝΥΤαιμς ), στο αμερικανικο περιοδικο Foreign Policy, για το ζητημα της Παγκοσμιοποιησης : Dueling globalizations: a debate between Thomas L. Friedman and Ignacio Ramonet.DOSCAPITALΣε μια στιγμη στην αντιπαραθεση, ο Ραμονε απαντα στον Φριντμαν : MAGNATES & MISFITSGlobalization rests upon two pillars, or paradigms, which influencethe way globalizers such as Friedman think. The first pillar iscommunication. It has tended to replace, little by little, a majordriver of the last two centuries: progress. From schools tobusinesses, from families and law to government, there is now onecommand: Communicate.The second pillar is the market. It replaces social cohesion, theidea that a democratic society must function like a clock. In aclock, no piece is unnecessary and all pieces are unified. From thiseighteenth-century mechanical metaphor, we can derive a moderneconomic and financial version. From now on, everything must operateaccording to the criteria of the "master market." Which of our newvalues are most fundamental? Windfall profits, efficiency, andcompetitiveness.In this market-driven, interconnected world, only the strongestsurvive. Life is a fight, a jungle. Economic and social Darwinism,with its constant calls for competition, natural selection, andadaptation, forces itself on everyone and everything. In this newsocial order, individuals are divided into "solvent" or"nonsolvent"--i.e., apt to integrate into the market or not. Themarket offers protection to the solvents only. In this new order,where human solidarity is no longer an imperative, the rest aremisfits and outcasts.
Ευχαριστω, Γραφων μου. Να πω μοναχα οτι ο Φριντμαν ειναι παντρεμενος με μια δισεκατομμυριουχο, εχει Πουλιτζερ απο τον Πολεμο των 6 ημερων, εχει γραψει στα 90ς ενα-δυο βιβλια για την Παγκοσμιοποιηση και γραφει, θαρρει κανεις, λες και ολες οι ΜΥ ( Αμερικης, Ισραηλ κλπ ) του πληκτρολογουν τα αρθρα...
Μεγάλη μορφή ο Ραμονέ!Η δημοσιογραφία, η ενημέρωση και η δημοκρατία του οφείλουν πολλά. Θυμάμαι ένα απόσπασμα κειμένου του από εκείνη την εποχή που αναφέρεις, το μπορεί να συνοψιστεί περίπου ως εξής: "η δημοκρατία είναι μια εξαιρετικά δύσκολη και πολύ κουραστική υπόθεση. Αν νομίζει κανείς ότι μπορεί να συμμετάσχει πραγματικά σε αυτήν έχοντας παρακολουθήσει ένα τηλεοπτικό δελτίο και έχοντας ξεφυλλίσει μια εφημερίδα, τότε πλανάται οικτρά".
Τωρα εχουμε την "ωκεανοποιηση" των ραδιοκυματων. Νιωθω πολλες φορες οτι η επικοινωνιακη παρουσια στα κοινωνικα μεσα περαν του "θορυβου" των βιογραφικων θεματολογιων, υπαρχει κι ως αντιδραση στον συνεχη καταιγισμο των ειδησεων ( καταιγισμο που απο μονο του ενα τεραστιο αναχωμα στην κριτικη σκεψη ). Καταναλωνεται στο να αντιδρασει να ξεσκαρτισει το ψεμα - σε εμφανιση 'η σκοπο - δινοντας προοπτικη εκει που υπαρχει μονοδιαστατη - υποπτη - πληροφορηση. Το κλειδι εδω, κι αυτο που κρατα επτασφαλιστα η κοινωνικη ελιτ στη Δυση ( και καπως ειρωνικα πολλοι πρωτεργατες των ΚΜ ), ειναι χρονος για αναγνωση και περισσυλογη και δεν εννοω γιογκα...
Ενδιαφέρουσα αποτύπωση-ανάλυση της σημερινών ακραία επικοινωνιακών ηθών.Προσωπικά,όλο αυτό το πάθος για επικοινωνία με αγχώνει και σαν ιδέα.Να μην μπορείς να έχεις λίγο χρόνο να ασχοληθείς ουσιαστικά με το μέσα σου,να σωπάσεις,να αναστοχαστείς,να πάρεις τις αποστάσεις σου από το αδηφάγο εγώ σου;;;;Μα το άπειρο Σύμπαν αδιανόητο μου φαίνεται.