Ακτιβιστής με πλούσια δράση, συνδημιουργός με τον Κάλε Λασν (Adbusters) του κινήματος Occupy που συντάραξε την Αμερική αρχές της δεκαετίας βρίσκοντας μιμητές σε πολλά μέρη του κόσμου όπως σε Ισπανία και Ελλάδα με το «κίνημα των πλατειών», συμπεριλήφθηκε όχι άδικα στους πιο επιδραστικούς τριαντάρηδες στον πλανήτη από το περιοδικό Esquire.
Απόσταγμα ενός ανήσυχου, ατιθάσευτου πνεύματος αφοσιωμένου στον αγώνα για την κοινωνική αλλαγή είναι το βιβλίο Για το Μέλλον της Εξέγερσης, που κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ το 2016 και μετέφρασαν πρόσφατα οι εκδόσεις Οξύ. Σε αυτό συμπεριέλαβε υλικό από δοκίμια και συνεντεύξεις του των τελευταίων χρόνων στους New York Times, τη Washington Post, τον Guardian και αλλού.
Κακώς προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε τον κόσμο έτσι ώστε να ταιριάζει οπωσδήποτε στη δική μας ιδεολογία. Θα έπρεπε να συμβαίνει ακριβώς το ανάποδο, η προσπάθεια κατανόησης του κόσμου να ορίζει τις ιδέες μας. Είθε τα κοινωνικά κινήματα να δυναμώνουν τόσο ώστε να «αλώσουν» εντέλει την εξουσία, διαθέτοντας επιπλέον αρκετή αυτοσυνείδηση ώστε να μην καταλήξουν να της μοιάσουν.
Ιστορική αναδρομή, χρονικό και ταυτόχρονα μανιφέστο, έγινε κάτι σαν εναλλακτικό μπεστ-σέλερ και συζητήθηκε πολύ, κυρίως για την κριτική (και αυτοκριτική) του ματιά στα παραδοσιακά μοντέλα πολιτικής διαμαρτυρίας που όμως δεν συνεπάγεται παραίτηση αλλά περαιτέρω αφύπνιση - μια αφύπνιση που οφείλει, καθώς λέει, να είναι καταρχήν πνευματική: Οφείλουμε, υπογραμμίζει, να μάθουμε να ξαναδιαβάζουμε τον κόσμο γύρω μας και μέσα μας υπερπηδώντας το πανταχού παρόν διαφημιστικό «matrix».
Σε μια περίοδο «γενικής αντεπίθεσης» του συστήματος ενάντια σε κάθε αμφισβήτηση της κυρίαρχης ιδεολογίας της ΤΙΝΑ, που υπερσυντηρητικές, ακροδεξιές και φονταμενταλιστικές πολιτικές επιχειρούν να γίνουν εφιαλτική κανονικότητα, φωνές σαν αυτή υπενθυμίζουν ότι τίποτα δεν τελείωσε, όλα συνεχίζονται, όλα είναι δρόμος κι ότι το «φάντασμα» μιας γενικευμένης εξέγερσης εξακολουθεί να πλανιέται πάνω από τους κατάφρακτους πύργους των κρατούντων, ταράζοντας τον ύπνο τους.
Ο ίδιος πλέον ζει οικογενειακώς σε μια παραθαλάσσια αγροτική κοινότητα του Όρεγκον, της οποίας είχε διεκδικήσει και τη δημαρχία. Παραμένει εντούτοις πολιτικά ενεργός δίνοντας συνεντεύξεις, ομιλίες, συμμετέχοντας σε πολιτικά πάνελ και ιδρύοντας φέτος με τη βοήθεια μιας υποτροφίας το Activist Graduate School, μια «σχολή» για επίδοξους νέους ακτιβιστές.
Η νέα μεγάλη ιστορική πρόκληση είναι, λέει, να καταφέρεις να «κάνεις κατάληψη» την εξουσία διατηρώντας κι ενισχύοντας ταυτόχρονα αφενός τις αρχές σου, αφετέρου τις συλλογικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Να επιδιώκεις, επίσης, να προσαρμόζεις τις ιδέες σου στην πραγματικότητα και όχι το αντίστροφο.
Έχει βέβαια επανεξετάσει κι αναθεωρήσει πολλά από τα πιστεύω του, εκεί όμως ακριβώς αποσκοπεί, να πυροδοτήσει γόνιμους προβληματισμούς, διαλόγους και αντιπαραθέσεις. Εξακολουθεί δε να δηλώνει «αντάρτης», ασυμβίβαστος, ανυπότακτος και να οραματίζεται την επανάσταση που αργά ή γρήγορα θα έρθει ούσα «νομοτελειακά αναπόφευκτη».
Δεν παύει δε να διακηρύττει ότι το αύριο «βρίσκεται στα δικά μας χέρια», αρκεί να το πιστέψουμε πραγματικά, να υπερνικήσουμε τους φόβους μας, να γίνουμε πιο συνειδητοί, πιο απρόβλεπτοι, πιο επιφυλακτικοί με όσους δηλώνουν σύμμαχοι «αλλά μπορεί να είναι από ασφαλίτες μέχρι ξένους πράκτορες» και καταρχήν πιο αποφασισμένοι, άντρες και γυναίκες - ιδιαίτερα οι δεύτερες, στις οποίες επιφυλάσσει πρωταγωνιστικό ρόλο.
— Νομίζω ότι δεν διακηρύττεις ακριβώς το τέλος της διαμαρτυρίας ως πολιτικής δράσης αλλά μάλλον την αναθεώρηση μεθόδων και στόχων. Αν οι «κλασικές» ακτιβιστικές τακτικές μοιάζουν πια αναποτελεσματικές, τι ακριβώς αντιπροτείνεις;
Το πιο σημαντικό είναι πράγματι η αντιπρόταση και η δική μου είναι, αντί για τις συνηθισμένες θεαματικές, «θεατρινίστικες» μεθόδους διαμαρτυρίας, ειρηνικές ή βίαιες, να επιχειρήσουμε να έρθουμε εμείς, οι σκεπτόμενοι πολίτες στα πράγματα.
Να γίνουμε εμείς η κυρίαρχη δύναμη στο πολιτικό στερέωμα, είτε στελεχώνοντας μια μαζική εξέγερση είτε συμμετέχοντας ενεργά στις εκλογικές διαδικασίες. Σε χώρες με απολυταρχικά καθεστώτα ταιριάζει ίσως περισσότερο η πρώτη επιλογή, στις Δυτικές δημοκρατίες η δεύτερη.
— Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει κάποιος «μπούσουλας», κάθε κατάσταση διαφέρει ανάλογα τον τόπο και την εποχή.
Έτσι ακριβώς, γι΄αυτό βρίσκω ανούσιο να χρησιμοποιείς σήμερα μεθόδους που μπορεί να ήταν αποτελεσματικές κάποτε, όχι όμως στις τωρινές συνθήκες. Είναι σαν να θες να κάνεις πόλεμο το 2018 με όπλα και τακτικές του Α' Παγκοσμίου!
Στη ρώσικη επανάσταση π.χ. οι εξεγερμένοι απέκλεισαν τις σιδηροδρομικές γραμμές παραλύοντας τη χώρα κι επιταχύνοντας την πτώση του Τσάρου. Σήμερα, ακόμα κι αν προκαλούσαμε έμφραγμα στο κυκλοφορικό μιας ολόκληρης Πολιτείας όπως η Καλιφόρνια, η κυβέρνηση δεν θα «ίδρωνε» καν.
— Όμως η αναρρίχηση στην εξουσία ακόμα και με τις καλύτερες προθέσεις δεν ενέχει τον κίνδυνο του συμβιβασμού και της αλλοτρίωσης, όπως επανειλημμένα έχει αποδειχθεί ιστορικά;
Φυσικά και αυτό είναι ένα διαρκές ρίσκο για όλα τα κοινωνικά, απελευθερωτικά κ.λπ. κινήματα και κινήσεις. Η εξουσία διαφθείρει, αυτό είναι δεδομένο, έπειτα αρκετές επαναστάσεις κατέληξαν στυγνές δικτατορίες.
Αυτή όμως είναι η μεγάλη ιστορική πρόκληση, να καταφέρεις να «κάνεις κατάληψη» την εξουσία διατηρώντας κι ενισχύοντας ταυτόχρονα αφενός τις αρχές σου, αφετέρου τις συλλογικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων ώστε να μην αφήσεις περιθώρια ανέλιξης σε επίδοξους σφετεριστές. Το πώς μπορεί να επιτευχθεί πρακτικά αυτό σηκώνει βέβαια πολλή συζήτηση...
— Ακροδεξιοί, φονταμενταλιστές, εθνικιστές και λαϊκιστές χρησιμοποιούν σήμερα επίσης -μεταλλαγμένες, βεβαίως- τακτικές και συνθήματα της κινηματικής Αριστεράς, με αρκετή επιτυχία κρίνοντας από τις πολιτικές εξελίξεις σε ΗΠΑ και Ευρώπη.
Ναι, ισχύει αυτό, εδώ βλέπεις τον Τραμπ να επιτίθεται στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου π.χ. «κοπιάροντας» θέσεις του κινήματος κατά της παγκοσμιοποίησης! Όσο και να τον αποστρέφεσαι, πάντως, δεν μπορείς να μην αναγνωρίσεις την έξυπνη ακτιβιστική του στρατηγική - ένας ακόμα λόγος να αναπροσαρμόσουμε τις δικές μας τακτικές, τη δική μας οργάνωση.
Κάτι που μου αρέσει π.χ στο ιταλικό Κίνημα των Πέντε Αστέρων είναι ότι διαθέτει πράγματι μια λαϊκή βάση και ότι, όντας πια στην κυβέρνηση, εξακολουθούν να αποφασίζουν αμεσοδημοκρατικά. Μπορεί να μη συμφωνώ πάντα με τις θέσεις τους αλλά τουλάχιστον διατηρούν σε γενικές γραμμές την αρχή της συλλογικότητας.
— Κατηγορούνται πάντως ως λαϊκιστές και ανακόλουθοι, ενώ σχημάτισαν κυβέρνηση συνεργασίας με την ακροδεξιά Λέγκα του Βορρά...
Αυτή σίγουρα δεν ήταν μια ιδανική επιλογή. Εγώ ωστόσο εστιάζω στα θετικά στοιχεία τέτοιων πολιτικών πρωτοβουλιών: τις συλλογικές διαδικασίες, την απόσταση από τα κέντρα εξουσίας, την διακήρυξη ελεύθερης πρόσβασης στο Διαδίκτυο για όλους στην περίπτωση αυτή.
— Εσύ σε ποιο κομμάτι του πολιτικού φάσματος κατατάσσεις εαυτόν σήμερα;
Διατηρώ τους συναισθηματικούς μου δεσμούς με τον ελευθεριακό χώρο και τη ριζοσπαστική Αριστερά, όμως θεωρώ ξεπερασμένο πια το παραδοσιακό δίπολο Αριστερά-Δεξιά. Είναι σφάλμα π.χ. να αποκαλείς όλους όσοι ψήφισαν Τραμπ «αντιδραστικούς». Πολλοί είναι απλοί άνθρωποι με δύσκολες ζωές που κανείς δεν τους προσέφερε μια ρεαλιστική εναλλακτική. Ας τους κερδίσουμε εμείς, χωρίς να απαιτούμε «δηλώσεις φρονημάτων».
— Βρίσκω αρκετά κοινά σε κάποιους προβληματισμούς σου με την κοινωνική οικολογία και το «Τώρα», το μανιφέστο της λεγόμενης Αόρατης Επιτροπής (Comité Invisible). Ισχύει αυτό;
Ναι, υπάρχουν σημεία σύγκλισης αν και θα χαρακτήριζα τη δική μου ιδεολογία ως μετα-ιδεολογία καθώς αντλεί στοιχεία από διάφορες θεωρίες, δίχως να στέκεται στις ταμπέλες. Γενικώς ειπείν, είμαι με τις δυνάμεις της εξέλιξης!
Κακώς προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε τον κόσμο έτσι ώστε να ταιριάζει οπωσδήποτε στη δική μας ιδεολογία. Θα έπρεπε να συμβαίνει ακριβώς το ανάποδο, η προσπάθεια κατανόησης του κόσμου να ορίζει τις ιδέες μας. Είθε τα κοινωνικά κινήματα να δυναμώνουν τόσο ώστε να «αλώσουν» εντέλει την εξουσία, διαθέτοντας επιπλέον αρκετή αυτοσυνείδηση ώστε να μην καταλήξουν να της μοιάσουν.
— Αποδίδεις στις γυναίκες πρωταρχικό ρόλο στην κοινωνική αλλαγή. Μου θύμισε αυτό κάτι από τον Αναρχικό των Δύο Κόσμων της πρόσφατα χαμένης Ούρσουλας Λε Γκεν.
Εξαιρετικό βιβλίο, πράγματι! Πιστεύω όντως ότι την επόμενη μεγάλη επανάσταση θα την κάνουν οι γυναίκες γιατί αυτές είναι η πιο καταπιεσμένη κοινωνική ομάδα διεθνώς. Πιστεύω ακόμα ότι πρέπει να εκτιμήσουμε περισσότερο τις λεγόμενες θηλυκές αξίες, την κατανόηση, τη δοτικότητα, την αποδοχή, την ενσυναίσθηση κ.λπ.
Υπόψη ότι δεν εννοώ τίποτα χαρισματικές ηγέτιδες που απλώς θα αντικαταστήσουν τους χαρισματικούς ηγέτες -ήδη έχουν υπάρξει τέτοιες, δίχως οι πολιτικές τους να είναι οπωσδήποτε προοδευτικές όπως π.χ. η Θάτσερ- αλλά σε μαζικά γυναικεία κινήματα που θα αναδεικνύονταν κυρίαρχη πολιτική δύναμη σε πολλές χώρες ταυτόχρονα.
Υπάρχουν βέβαια κι άλλες σοβαρές αφορμές να ξεσηκωθεί κανείς, τα δυσβάσταχτα χρέη π.χ. -έχουν υπάρξει αρκετές πρωτοβουλίες εξαγοράς και διαγραφής χρεών μη προνομιούχων- ή ο αγώνας για φτηνές δημόσιες κατοικίες, τα ενοίκια των οποίων έχουν εκτοξευτεί από τη Νέα Υόρκη μέχρι το Χονγκ Κονγκ.
— Αναφέρεσαι επίσης στον «θεουργικό» παράγοντα, μια οραματική, εκστατική προσέγγιση της επανάστασης. Όμως πίστη σε ένα υπερβατικό πεπρωμένο έχουν επίσης οι φονταμενταλιστές, οι σοβινιστές και οι φασίστες, σωστά;
Μια μυστικιστική θεώρηση της επανάστασης μπορεί πράγματι να αποβεί επικίνδυνη, δεν αντιλέγω. Ούτε όμως με τη «στρατευμένη» αθεΐα που χαρακτηρίζει εν γένει την κινηματική Αριστερά συμφωνώ. Οι πνευματικές ανησυχίες και αναζητήσεις δεν είναι ντε φάκτο αρνητικός παράγοντας. Μπορούν να προσδώσουν σοβαρά κίνητρα στην πάλη για κοινωνική αλλαγή ατσαλώνοντας, παράλληλα, χαρακτήρες και πεποιθήσεις όπως συνέβαινε με τους πρώτους χριστιανούς.
Το υπερβατικό στοιχείο, η αίσθηση του εκλεκτού λαού, κοινωνικής τάξης ή κοινότητας με την προκαθορισμένη ιστορική αποστολή χαρακτήρισε εξάλλου πολλά κινήματα, από το τύποις άθεο κομμουνιστικό μέχρι την αμφισβήτηση των '60s. Μπορείς έτσι να αψηφάς ευκολότερα μια πάνοπλη, στρατιωτικοποιημένη αστυνομία όπως αυτή που επιχειρεί σήμερα ακόμα και σε υποτιθέμενες δημοκρατίες και η οποία δεν αντιμετωπίζεται πια συγκρουσιακά, οφείλουμε οπότε να βρούμε και να εκμεταλλευτούμε άλλες αδυναμίες του συστήματος.
— Μεταφυσική φαντάζει και η γνωστή θεωρία της ΤΙΝΑ, ότι δεν υπάρχει εναλλακτική επειδή ήδη ζούμε στον καλύτερο δυνατό κόσμο και θα έπρεπε μάλιστα να είμαστε ευγνώμονες γι΄αυτό.
Αναμφίβολα, όπως και η προσπάθεια να μας πείσουν ότι το παγκοσμιοποιημένο χρηματοπιστωτικό σύστημα και ο καπιταλισμός-καζίνο είναι κάτι σαν κολοφώνας του ανθρώπινου πολιτισμού!
Επαναλαμβάνω, όμως, ότι είναι σφάλμα να αφήνουμε στην άλλη πλευρά το οραματικό μονοπώλιο, ειδικά εφόσον μια επανάσταση δεν μπορεί παρά να είναι καταρχήν πνευματική. Ακούγεται τετριμμένο, είναι ωστόσο απόλυτα ειλικρινές: Αν δεν μπορούμε να αλλάξουμε οι ίδιοι νοοτροπίες, αντιλήψεις και συμπεριφορές, τότε για ποιον διαφορετικό κόσμο παλεύουμε;
— Άθεος παλιότερα, δηλώνεις πλέον χριστιανός. Πώς αυτό;
Απέκτησα πνευματικά ενδιαφέροντα διαπιστώνοντας ότι οι καθαρά υλιστικές, ορθολογικές ερμηνείες του κόσμου δεν επαρκούν να ερμηνεύσουν μια σειρά ιστορικές εξεγέρσεις και ανατροπές. Συχνά υπήρξε ένα επιπλέον κίνητρο, πιο υπερβατικό.
Δεν εξηγείται αλλιώς ότι πανίσχυρα καθεστώτα κατέρρευσαν στο απόγειο της δύναμής τους -η ρωμαϊκή αυτοκρατορία π.χ. στην ειδωλολατρική της μορφή- από λαϊκά κινήματα όπως ήταν τότε ο χριστιανισμός που έμοιαζαν υπερβολικά αδύναμα για να κυριαρχήσουν, ότι ξαφνικά μεγάλες ομάδες ανθρώπων μοιάζουν καταλαμβάνονται από κάτι σαν ιό που τους κάνει να επιχειρούν και να καταφέρνουν απίστευτα πράγματα.
— Αναφέρεσαι επίσης στο βιβλίο σου στο αντιμνημονιακό κίνημα, τον Σύριζα και τον Τσίπρα. Πώς θα έκρινες την τωρινή του πορεία;
Δεν γνωρίζω δυστυχώς σε βάθος την ελληνική πολιτική σκηνή. Νομίζω όμως ότι, γενικώς ειπείν, ο Σύριζα γενόμενος κυβέρνηση έπεσε στην παγίδα που έχουν βρεθεί πολλές άλλες ριζοσπαστικές πολιτικές κινήσεις: ανέδειξε έναν ηγέτη που ύστερα άρχισε να συμπεριφέρεται σαν ηγεμόνας, ακυρώνοντας έτσι τις συλλογικές διαδικασίες όπου καταρχήν βασίστηκε.
Είναι ένα κλασικό δίλημμα της Αριστεράς που αντιμετωπίσαμε κι εμείς στις ΗΠΑ τόσο με το κίνημα κατά της παγκοσμιοποίησης όσο και στο Occupy. Τα καταφέρνουμε και μόνοι μας ή προσδοκούμε έναν νέο Λένιν, Τρότσκι ή Μάο να μας «καθοδηγήσει»; Προτιμήσαμε βέβαια το πρώτο, ούτε λογικές ανάθεσης μπορούν να έχουν τέτοια κινήματα ούτε να γίνονται εφαλτήρια για πολιτικούς καριέρας. Έχοντας βλέπεις κι αναρχικά «κατάλοιπα», παραμένω αλλεργικός με τους μνηστήρες της εξουσίας!
— Τραμπ στην Αμερική, ακροδεξιά «στροφή» στην Ευρώπη, ρατσισμός και ξενοφοβία σε άνοδο παντού... Το βάθος του ουρανού έπιασε να μαυρίζει.
Αυτό που ζούμε σήμερα είναι ουσιαστικά μια αντεπανάσταση του κατεστημένου ενάντια στα μαζικά κοινωνικά κινήματα που κορυφώθηκαν το '11-12, αποσταθεροποιώντας κυβερνήσεις και αιφνιδιάζοντας το σύστημα.
Όμως έτσι προχωρά η ιστορία, η δράση γεννά αντίδραση κ.ο.κ. Έπρεπε να το περιμένουμε και νομίζω ότι το κίνημα θα βρει τους τρόπους να απαντήσει, εφόσον βέβαια πριν κάνει την αυτοκριτική του.
Από την άλλη, η ακροδεξιά ιδεολογία στηρίζεται στην πομπώδη συνθηματολογία και σε μυθικές θεωρητικές κατασκευές. Δεν έχει καμία ρεαλιστική πρόταση για φλέγοντα θέματα όπως η φτώχεια, η ανισότητα ή η κλιματική αλλαγή, προτιμά να σιωπά ένοχα, το λαϊκό της έρεισμα είναι οπότε ευκαιριακό. Ο Τραμπ και οι όμοιοί του είναι ένα παροδικό φαινόμενο, πιστεύω ότι σύντομα θα τους προσπεράσουμε και θα τους ξεφορτωθούμε.
— Είσαι λοιπόν παρά ταύτα πεπεισμένος για την τελική νίκη.
Οπωσδήποτε ναι! Γιατί να στοιχηματίσουμε στην ήττα όταν μπορούμε να στοιχηματίσουμε στη νίκη; Αυτό είναι το παιχνίδι των απανταχού εξουσιαστών, να σε πείσουν ότι όλα είναι προαποφασισμένα, αναπόφευκτα, ότι η ιστορία κατέβασε ρολά. Όμως οι μεγάλες επαναστάσεις έχουν την «κακή» συνήθεια να ξεσπούν ακριβώς όταν δεν τις περιμένει κανείς, όταν όλα γύρω μοιάζουν βαλτωμένα. Όσο δε πιο διεθνιστική είναι μια εξέγερση, τόσο περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας έχει.
— Τι θα απαντούσες σε ενδεχόμενες επικρίσεις ότι συμβιβάστηκες, ότι την είδες πιο «χίπικα», ότι εμπορεύεσαι πλέον την ακτιβιστική σου εμπειρία κ.λπ.;
Κοίτα, είμαι ακτιβιστής από την εφηβεία μου. Έχω επανειλημμένα συγκρουστεί, συλληφθεί, κρατηθεί. Έζησα ακραία, ένιωσα στο πετσί μου την αστυνομική βία, έκανα άπειρα χιλιόμετρα σε πορείες και διαδηλώσεις. Είμαι όμως πια οικογενειάρχης, έχω ευθύνες, έναν γιο δύο ετών ενώ περιμένουμε με την Κιάρα και δεύτερο παιδί.
Λίγο δύσκολο οπότε να ριψοκινδυνεύω πια, έχω και τον εσωτερικό μου «αστυνόμο» να μου λέει πρόσεχε πού μπλέκεις, είσαι πατέρας τώρα! Επιπλέον, όπως σου είπα, επανεκτίμησα ωριμάζοντας κάποια πράγματα. Όμως όχι, ούτε παραιτήθηκα ούτε συμβιβάστηκα.
Αντίθετα όλη αυτή η εμπειρία μού έμαθε να μη φοβάμαι την αμφισβήτηση, την αντιπαράθεση, την ανυπακοή - τα κοινωνικά κινήματα και οι επαναστάσεις ξεσπούν, ξέρεις, ακριβώς όταν αρχίζουμε να κάνουμε θαρραλέα αυτό που πριν μας τρόμαζε.
— Το να είσαι ατρόμητος ακούγεται βέβαια εύκολο στα λόγια...
Εννοείται πως δεν είναι. Δεν παριστάνω τον ξύπνιο ή τον ήρωα. Ο ακτιβισμός απαιτεί πολύ πείσμα, γερές αντοχές και μεγάλη δύναμη ψυχής. Ακόμα και τώρα αν βρεθώ σε μια διαμαρτυρία καθ΄όλα ειρηνική, ένα άγχος το νιώθω! Το σημαντικότερο όμως είναι να συμφιλιωθείς με τον φόβο αυτό και να τον εκτονώσεις δημιουργικά.
Στις μαζικές διαμαρτυρίες, αρκεί ένας να τολμήσει κάτι απαγορευμένο κι αμέσως όλοι σπεύδουν να τον μιμηθούν. Καθένας μας μπορεί να γίνει ένας τέτοιος καταλύτης. Με εντυπωσιάζει π.χ. στην Ελλάδα η συχνή ρίψη μολότοφ σε πορείες, δείγμα ότι ο φόβος της χρήσης της έχει ξεπεραστεί – κάτι αδιανόητο πλέον στην Αμερική όπου αν ξαφνικά συνέβαινε θα σάστιζαν άπαντες, μπάτσοι και διαδηλωτές!
Δεν λέω ότι εγκρίνω αυτή την πρακτική, είναι πάντως ένα καλό παράδειγμα. Εντούτοις, περισσότερο κι από μια βάρβαρη επίθεση των ΜΑΤ, πολλούς καθημερινούς ανθρώπους τους τρομάζει η ίδια η ιδέα της επανάστασης, η απώλεια της δεδομένης βολής τους, όσο μίζερη και καταπιεστική.
Και πώς να τους κατηγορήσεις, κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι μια εξέγερση θα ευοδωθεί, ότι δεν θα καταλήξει σε μια νέα, χειρότερη τυραννία. Γι΄αυτό χρειάζεται να τους πείσουμε πραγματικά ότι αν ξεσηκωθούν δεν έχουν να χάσουν παρά τις αλυσίδες τους, καθώς έλεγε κι ο Μαρξ!
Πιστεύω όντως ότι την επόμενη μεγάλη επανάσταση θα την κάνουν οι γυναίκες γιατί αυτές είναι η πιο καταπιεσμένη κοινωνική ομάδα διεθνώς. Πιστεύω ακόμα ότι πρέπει να εκτιμήσουμε περισσότερο τις λεγόμενες θηλυκές αξίες, την κατανόηση, τη δοτικότητα, την αποδοχή, την ενσυναίσθηση κ.λπ.
— Δεν ξέρω πόσο οι καιροί και οι συνθήκες ευνοούν έναν μαζικό ξεσηκωμό, υπάρχει εντούτοις μια γενικευμένη αίσθηση ότι η κοινοβουλευτική δημοκρατία σήμερα «χωλαίνει» διεθνώς.
Φυσικά διότι ενώ ο λαός είναι, υποτίθεται, κυρίαρχος στις δημοκρατίες, μόνο αυτό δεν γίνεται. Ναι, είναι τόσο απλό στη βάση του – έχουμε κοινοβουλευτισμό, ελευθερία έκφρασης, συμμετέχουμε σε εκλογές τοπικές, εθνικές, δημοψηφίσματα αλλά η φωνή των πολλών φιμώνεται ολοένα περισσότερο προς όφελος μιας κυρίαρχης, ανεξέλεγκτης χρηματοοικονομικής και πολιτικής ελίτ καθώς και διάφορων ομάδων συμφερόντων.
Γι΄αυτό και βλέπουμε κινήματα διαμαρτυρίας να φουντώνουν παντού. Μια άλλη ανησυχητική τάση είναι η ανάδειξη στην εξουσία πολιτικών με αυταρχική, «αυτοκρατορική» νοοτροπία όπως ο Τραμπ, ο Πούτιν, ο Ερντογάν κι ο νέος Κινέζος ηγέτης Σι Τζινπίγκ.
Ευτυχώς στις ΗΠΑ το ανώτατο όριο των δύο τετραετιών εξακολουθεί να ισχύει! Η μεγάλη πρόκληση είναι, επαναλαμβάνω, να βρεθεί τρόπος να συμμετέχουν όσοι περισσότεροι πολίτες γίνεται στη λήψη αποφάσεων, κάτι φυσικά διόλου εύκολο.
— Η αποτελεσματικότητα των αμεσοδημοκρατικών πρακτικών στις σύγχρονες κοινωνίες έχει προβληματίσει πολλούς διανοητές, ανάμεσά τους ο Καστοριάδης.
Αυτό αληθεύει. Αν όμως κάτι μας δίδαξαν οι αρχαίες δημοκρατίες όπως της κλασικής Αθήνας είναι ότι κάθε (ελεύθερος) πολίτης θεωρούνταν εξίσου ικανός να αναλάβει διοικητικά καθήκοντα – και το έκανε. Σήμερα επικρατεί η λογική της ανάθεσης σε τεχνοκράτες, «ειδικούς» και πολιτικούς καριέρας.
Καλλιεργείται έτσι η αδιαφορία για τα κοινά, η απάθεια και η ιδιώτευση. Είναι σημαντικό να κατανοήσει ο μέσος άνθρωπος ότι αυτός μπορεί και πρέπει να αποφασίζει σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα. Είναι ωραίο π.χ. να ξέρεις ότι σήμερα αναλαμβάνεις εσύ δήμαρχος, αύριο ο γείτονας, μεθαύριο ο δάσκαλος των παιδιών σου κ.ο.κ.
— Φαντάζομαι θα έχετε να λέτε πολλά για όλα αυτά στη σχολή για νέους ακτιβιστές που ίδρυσες.
Ναι και το έκανα αυτό διότι ο ακτιβισμός είναι κάτι που επίσης διδάσκεται. Γιατί να πηγαίνεις σαν πρόβατο στη σφαγή όταν μπορείς να ξεγελάσεις τον χασάπη; Τι μάθαμε από τα λάθη μας, πώς αρμόζει να πορευτούμε στο εξής, πώς θα γίνουμε πιο συνειδητοί, απρόβλεπτοι κι αποτελεσματικοί;
Στο πλαίσιο αυτά οργανώνουμε το φθινόπωρο σε κολέγιο της Νέας Υόρκης ένα πρώτο σεμινάριο με εκπροσώπους διαφόρων ακτιβιστικών συλλογικοτήτων που θα βιντεοσκοπηθεί ώστε να αποτελέσει αφορμή για ευρύτερες συζητήσεις, τοποθετήσεις και διαβουλεύσεις.
σχόλια