«Μαγική πόλις»: Η ιστορία της συνοικίας Δουργούτι που σήμερα αποτελεί την περιοχή του Νέου Κόσμου

«Μαγική πόλις»: Η ιστορία της συνοικίας Δουργούτι που σήμερα αποτελεί την περιοχή του Νέου Κόσμου Facebook Twitter
Το Δημοτικό της γειτονιάς έχει σχολάσει και οι μαθητές του έχουν πλημμυρίσει τον χωματόδρομο της οδού Φωτομάρα στην αθηναϊκή συνοικία του Νέου Κόσμου. © ETH-Bibliothek Zürich, Bildarchiv / Gerber, Hans
3

Η βελτίωση της Λεωφόρου Συγγρού το 1904 επέφερε πολύ γρήγορα την οικοδόμηση των περιοχών γύρω από τον Ιλισό. Η ονομαζόμενη τότε συνοικία της «Αλωπεκής», αν και εκτός σχεδίου πόλεως, αποκτά τους πρώτους κατοίκους και τα λιγοστά μικρά σπίτια.

Το 1914 χιλιάδες Αρμένιοι αρχίζουν να καταφθάνουν διωκόμενοι από την Τουρκία στην Ελλάδα. Το «Τάγμα των Ιπποτών της Μάλτας» αγοράζει ένα οικόπεδο πλησίον της Λ. Συγγρού, προκειμένου να στεγαστούν οι πρώτοι Αρμένιοι ρωμαιοκαθολικοί πρόσφυγες. Η αθηναϊκή οικογένεια Δουργούτη ή Δουρούτη που κατείχε την περιοχή δίνει στον νέο οικισμό το όνομα Δουργούτι ή Αρμένικα.

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή το Δουργούτι κατακλύζεται από πρόχειρες κατασκευές που φιλοξενούν οικογένειες προσφύγων. Δίπλα στα μικρά κτίρια που κατασκευάζονται με χρήματα της Κοινωνίας των Εθνών, εμφανίζονται δεκάδες τρώγλες από πρόχειρα υλικά. Το κράτος, αντιλαμβανόμενο την αδυναμία του να διαχειριστεί το στεγαστικό πρόβλημα, θεσπίζει την έννοια της οριζόντιας ιδιοκτησίας.

Το 1935 το υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας δίνει σε χρήση των προσφύγων τις πρώτες πολυκατοικίες στο Δουργούτι, τα διαμερίσματα των οποίων για πρώτη φορά διέθεταν δύο δωμάτια με ηλεκτρικό ρεύμα και εσωτερική τουαλέτα. Με την κατασκευή τους οι αρχιτέκτονες Κ. Λάσκαρις και Δ. Κυριακός εισάγουν στην Ελλάδα τη σύγχρονη και λιτή γραμμή του κινήματος Bauhaus. Το καθεστώς Μεταξά προσθέτει την κατασκευή τριών ακόμα πολυκατοικιών, ώστε ο οικισμός Δουργουτίου να αριθμεί συνολικά 237 σύγχρονα διαμερίσματα.

Η περιοχή αποτέλεσε το σκηνικό όπου γυρίστηκε η ταινία «Μαγική Πόλις» του Ν. Κούνδουρου το 1954.

Το χρονίζον στεγαστικό πρόβλημα δημιουργεί στο Δουργούτι μια ιδιάζουσα κατάσταση. Έλληνες εσωτερικοί μετανάστες και πρόσφυγες συμβιώνουν αρμονικά μαζί με παλιννοστούντες και Αρμένιους. Δίπλα στην κεντρική λεωφόρο των Αθηνών με τις καινούργιες πολυκατοικίες, θα παραμείνει για χρόνια μια ολόκληρη κοινωνία δεμένη και κινούμενη δυναμικά, παρότι στο περιθώριο της πρωτεύουσας.

«Μαγική πόλις»: Η ιστορία της συνοικίας Δουργούτι που σήμερα αποτελεί την περιοχή του Νέου Κόσμου Facebook Twitter
Δουργούτι, 1955. © ETH-Bibliothek Zürich, Bildarchiv / Gerber, Hans

Η συνοχή των κατοίκων έκανε το Δουργούτι αδιάβατο για τον ξένο κατακτητή. Όμως στις 9 Αυγούστου 1944 τα στρατεύματα κατοχής κυκλώνουν την περιοχή ζητώντας την άμεση συγκέντρωση όλων των ανδρών. Με συνοπτικές διαδικασίες εκτελούνται επί τόπου περίπου 150 άτομα που είχαν αντιστασιακή δράση. Εκατοντάδες άλλοι οδηγήθηκαν στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου και σε τάγματα εργασίας στη Γερμανία.

Η αιματηρή θύμηση του Μπλόκου επιφέρει την αισθητή αύξηση των αντάρτικων δυνάμεων στη συνοικία. Τα Δεκεμβριανά θα οχυρωθούν πίσω από τις πολυκατοικίες του Δουργουτίου για να εμποδίσουν με πενιχρά μέσα τη διέλευση των αγγλικών δυνάμεων από τη Γέφυρα του Ιλισού στου Μακρυγιάννη.

Η περιοχή αποτέλεσε επίσης το σκηνικό όπου γυρίστηκε η ταινία «Μαγική Πόλις» του Ν. Κούνδουρου το 1954. 

Το 1965 η θεμελίωση νέου Οικισμού από τον Γεώργιο Παπανδρέου σηματοδοτείται από τη φράση «Θάνατος στην παράγκα!». Η πολιτική προσταγή σήμανε την αρχή του τέλους για την ιστορία της περιοχής, καθότι η συνολική απαλλοτρίωση της παραγκούπολης έδωσε τη δυνατότητα σε όλους όσοι κατοικούσαν στο Δουργούτι να αποκτήσουν οίκημα από το κράτος με χαμηλό τίμημα. Κυρίως όμως ανοικοδομούσε το Δουργούτι από το μηδέν.

«Μαγική πόλις»: Η ιστορία της συνοικίας Δουργούτι που σήμερα αποτελεί την περιοχή του Νέου Κόσμου Facebook Twitter
Δουργούτι, 1955. © ETH-Bibliothek Zürich, Bildarchiv / Gerber, Hans

Το 1968 το απριλιανό καθεστώς θα εγκαινιάσει διθυραμβικά στη συνοικία δεκαπέντε νέες πολυκατοικίες. Ταυτόχρονα, με την κατασκευή της τελευταίας δωδεκαώροφης προσφυγικής πολυκατοικίας, θα προσδώσει στο Δουργούτι τον αέρα του εκμοντερνισμού που απόπνεαν εκείνα τα χρόνια τα υψηλά κτίρια. Αυτή η αρχή για το σύγχρονο Δουργούτι απεικόνιζε το τέλος του προσφυγικού ζητήματος στην Ελλάδα.

Η συνοικία αποτελείται πλέον από ένα συνονθύλευμα διαφορετικών ανθρώπων. Στους πρώτους γηγενείς Μικρασιάτες και Αρμένιους κατοίκους, θα προστεθούν πληθυσμοί από τη Μακεδονία και την Ήπειρο που μετακινήθηκαν μετά τον εμφύλιο στην Αθήνα, αλλά και εκατοντάδες Έλληνες ποντιακής καταγωγής. Το Δουργούτι είναι πλέον ο Νέος Κόσμος στον οποίο θα ζήσουν και θα προσφέρουν εκατοντάδες οικογένειες.

«Μαγική πόλις»: Η ιστορία της συνοικίας Δουργούτι που σήμερα αποτελεί την περιοχή του Νέου Κόσμου Facebook Twitter
Δουργούτι, 1955. © ETH-Bibliothek Zürich, Bildarchiv / Gerber, Hans
«Μαγική πόλις»: Η ιστορία της συνοικίας Δουργούτι που σήμερα αποτελεί την περιοχή του Νέου Κόσμου Facebook Twitter
Δουργούτι, 1955. © ETH-Bibliothek Zürich, Bildarchiv / Gerber, Hans
«Μαγική πόλις»: Η ιστορία της συνοικίας Δουργούτι που σήμερα αποτελεί την περιοχή του Νέου Κόσμου Facebook Twitter
Δουργούτι, 1955. © ETH-Bibliothek Zürich, Bildarchiv / Gerber, Hans
«Μαγική πόλις»: Η ιστορία της συνοικίας Δουργούτι που σήμερα αποτελεί την περιοχή του Νέου Κόσμου Facebook Twitter
Δουργούτι, 1955. © ETH-Bibliothek Zürich, Bildarchiv / Gerber, Hans
«Μαγική πόλις»: Η ιστορία της συνοικίας Δουργούτι που σήμερα αποτελεί την περιοχή του Νέου Κόσμου Facebook Twitter
Δουργούτι, 1955. © ETH-Bibliothek Zürich, Bildarchiv / Gerber, Hans
«Μαγική πόλις»: Η ιστορία της συνοικίας Δουργούτι που σήμερα αποτελεί την περιοχή του Νέου Κόσμου Facebook Twitter
Δουργούτι, 1955. © ETH-Bibliothek Zürich, Bildarchiv / Gerber, Hans
«Μαγική πόλις»: Η ιστορία της συνοικίας Δουργούτι που σήμερα αποτελεί την περιοχή του Νέου Κόσμου Facebook Twitter
Δουργούτι, 1955. © ETH-Bibliothek Zürich, Bildarchiv / Gerber, Hans
«Μαγική πόλις»: Η ιστορία της συνοικίας Δουργούτι που σήμερα αποτελεί την περιοχή του Νέου Κόσμου Facebook Twitter
Δουργούτι, 1955. © ETH-Bibliothek Zürich, Bildarchiv / Gerber, Hans
«Μαγική πόλις»: Η ιστορία της συνοικίας Δουργούτι που σήμερα αποτελεί την περιοχή του Νέου Κόσμου Facebook Twitter
Δουργούτι, 1955. © ETH-Bibliothek Zürich, Bildarchiv / Gerber, Hans
«Μαγική πόλις»: Η ιστορία της συνοικίας Δουργούτι που σήμερα αποτελεί την περιοχή του Νέου Κόσμου Facebook Twitter
Δουργούτι, 1955. © ETH-Bibliothek Zürich, Bildarchiv / Gerber, Hans
«Μαγική πόλις»: Η ιστορία της συνοικίας Δουργούτι που σήμερα αποτελεί την περιοχή του Νέου Κόσμου Facebook Twitter
Δουργούτι, 1955. © ETH-Bibliothek Zürich, Bildarchiv / Gerber, Hans
«Μαγική πόλις»: Η ιστορία της συνοικίας Δουργούτι που σήμερα αποτελεί την περιοχή του Νέου Κόσμου Facebook Twitter
Δουργούτι, 1955. © ETH-Bibliothek Zürich, Bildarchiv / Gerber, Hans
«Μαγική πόλις»: Η ιστορία της συνοικίας Δουργούτι που σήμερα αποτελεί την περιοχή του Νέου Κόσμου Facebook Twitter
Δουργούτι, 1955. © ETH-Bibliothek Zürich, Bildarchiv / Gerber, Hans
«Μαγική πόλις»: Η ιστορία της συνοικίας Δουργούτι που σήμερα αποτελεί την περιοχή του Νέου Κόσμου Facebook Twitter
Αθήνα, Λεωφόρος Συγγρού, Νέος Κόσμος, 1955. © ETH-Bibliothek Zürich, Bildarchiv / Gerber, Hans
«Μαγική πόλις»: Η ιστορία της συνοικίας Δουργούτι που σήμερα αποτελεί την περιοχή του Νέου Κόσμου Facebook Twitter
Δουργούτι, 1955. © ETH-Bibliothek Zürich, Bildarchiv / Gerber, Hans
«Μαγική πόλις»: Η ιστορία της συνοικίας Δουργούτι που σήμερα αποτελεί την περιοχή του Νέου Κόσμου Facebook Twitter
Ο παπάς αγιάζει ανθρώπους και σπίτια στα Θεοφάνεια. Κοντά του ο νεαρός με το κατσαρόλι! © ETH-Bibliothek Zürich, Bildarchiv / Gerber, Hans
«Μαγική πόλις»: Η ιστορία της συνοικίας Δουργούτι που σήμερα αποτελεί την περιοχή του Νέου Κόσμου Facebook Twitter
Η τοιχοποιία στο Δουργούτι ήταν, συνήθως, από πλίθρες: ξύλινες πήχες γεμισμένες με λάσπη, ασβέστη και άχυρα. © ETH-Bibliothek Zürich, Bildarchiv / Gerber, Hans
«Μαγική πόλις»: Η ιστορία της συνοικίας Δουργούτι που σήμερα αποτελεί την περιοχή του Νέου Κόσμου Facebook Twitter
Δουργούτι, 1955. © ETH-Bibliothek Zürich, Bildarchiv / Gerber, Hans
«Μαγική πόλις»: Η ιστορία της συνοικίας Δουργούτι που σήμερα αποτελεί την περιοχή του Νέου Κόσμου Facebook Twitter
Δουργούτι, 1955. © ETH-Bibliothek Zürich, Bildarchiv / Gerber, Hans
«Μαγική πόλις»: Η ιστορία της συνοικίας Δουργούτι που σήμερα αποτελεί την περιοχή του Νέου Κόσμου Facebook Twitter
Δουργούτι, 1955. © ETH-Bibliothek Zürich, Bildarchiv / Gerber, Hans
«Μαγική πόλις»: Η ιστορία της συνοικίας Δουργούτι που σήμερα αποτελεί την περιοχή του Νέου Κόσμου Facebook Twitter
Δουργούτι, 1955. © ETH-Bibliothek Zürich, Bildarchiv / Gerber, Hans
«Μαγική πόλις»: Η ιστορία της συνοικίας Δουργούτι που σήμερα αποτελεί την περιοχή του Νέου Κόσμου Facebook Twitter
Χαμογελαστή νεαρή μητέρα στέκεται έξω από την παράγκα της αγκαλιά με το μωρό της. Προσφυγικός οικισμός στο Δουργούτι το 1955. © ETH-Bibliothek Zürich, Bildarchiv / Gerber, Hans
«Μαγική πόλις»: Η ιστορία της συνοικίας Δουργούτι που σήμερα αποτελεί την περιοχή του Νέου Κόσμου Facebook Twitter
Δουργούτι, 1955. © ETH-Bibliothek Zürich, Bildarchiv / Gerber, Hans
«Μαγική πόλις»: Η ιστορία της συνοικίας Δουργούτι που σήμερα αποτελεί την περιοχή του Νέου Κόσμου Facebook Twitter
Δουργούτι, 1955. © ETH-Bibliothek Zürich, Bildarchiv / Gerber, Hans
«Μαγική πόλις»: Η ιστορία της συνοικίας Δουργούτι που σήμερα αποτελεί την περιοχή του Νέου Κόσμου Facebook Twitter
Δουργούτι, 1955. © ETH-Bibliothek Zürich, Bildarchiv / Gerber, Hans
«Μαγική πόλις»: Η ιστορία της συνοικίας Δουργούτι που σήμερα αποτελεί την περιοχή του Νέου Κόσμου Facebook Twitter
Προσφυγικό σπίτι με αυτοσχέδια ταράτσα για το άπλωμα των ρούχων που δεν έχει ανέσεις αλλά έχει ηλεκτροδοτηθεί! © ETH-Bibliothek Zürich, Bildarchiv / Gerber, Hans
«Μαγική πόλις»: Η ιστορία της συνοικίας Δουργούτι που σήμερα αποτελεί την περιοχή του Νέου Κόσμου Facebook Twitter
Δουργούτι, 1955. © ETH-Bibliothek Zürich, Bildarchiv / Gerber, Hans

Το κείμενο είναι του Μελέτη Ζαχαράκη [μέλος της ομάδας Ιστορικής Χαρτογράφησης του Dourgouti Island Hotel Project]

Αθήνα
3

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

H ιστορία των Εξαρχείων από το 1840 ως σήμερα: μια καταποντισμένη μυθική πολιτεία― με σπάνιες φωτογραφίες

Βιβλίο / H ιστορία των Εξαρχείων από το 1840 ως σήμερα: μια καταποντισμένη μυθική πολιτεία― με σπάνιες φωτογραφίες

Το «Εξαρχείων Αλφαβητάριο 1840-1975, ένας μη χρηστικός οδηγός της καταποντισμένης μυθικής πολιτείας και των όμορων συνοικισμών» είναι ένα χορταστικό βιβλίο-ντοκουμέντο του Γιάννη Φούντα με μεγάλο ιστορικό ενδιαφέρον.
ΤΟΥ ΘΟΔΩΡΗ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ
Co-Athens: Μόνιμοι κάτοικοι και πρόσφυγες παίρνουν την Αθήνα στα χέρια τους

Αθήνα / Co-Athens: Μόνιμοι κάτοικοι και πρόσφυγες παίρνουν την Αθήνα στα χέρια τους

Μια νέα πρωτοβουλία του δήμου Αθηναίων με δράσεις-παρεμβάσεις στις γειτονιές της Αθήνας, που θα γίνουν συνεργατικά από πρόσφυγες και πολίτες, δηλαδή παλιούς και νέους κατοίκους της πόλης.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΥΡΙΑΖΗΣ
Mέσα στο σπίτι του Κώστα Ταχτσή, που έχει γίνει αποθήκη και κοτέτσι

Αποκλειστικό / Mέσα στο σπίτι του Κώστα Ταχτσή, που έχει γίνει αποθήκη και κοτέτσι

Ο Χρήστος Παρίδης ξαναμπαίνει στο σπίτι του Κώστα Ταχτσή στον Κολωνό, εκεί που βρέθηκε νεκρός πριν 30 χρόνια και θυμάται την νύχτα που τον είχε επισκεφτεί για να δουν μαζί ποδόσφαιρο!
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

σχόλια

3 σχόλια
Προσπαθώντας να δω μες τα πρόσωπα τον φωτογραφιών τον κόσμο και τον κοσμάκη, τους προσφυγες, τους μετανάστες, τους μαθητές και τον πολιτευόμενο(?) ....τους χάνω λίγο πριν τους αγγίξω, σαν την χαμένη πολιτεία στον γυαλό στον Νιλς Χολγκενσον..... καταπληκτικές φοτωγραφιες, ευχαριστούμε!