Οι περισσότεροι σχολιαστές που απορρίπτετε την ιδέα ότι ο άνθρωπος γεννιέται "λευκή σελίδα", απορρίπτετε μια ακραία εκδοχή, μια καρικατούρα της ιδέας αυτής. Επινοείτε ένα άσπρο/μαύρο που κατά τη γνώμη μου αφίσταται της ουσίας της συνομιλίας.Ας το πούμε καλύτερα ότι ο άνθρωπος γεννιέται ηθικά ουδέτερος. Καταρχήν, το ότι γεννιέσαι με ένστικτα δεν σημαίνει ότι παραμένεις μόνο ένστικτα. Ο άνθρωπος είναι ένα ον υψηλής πολυπλοκότητας που ανεξαρτήτως των όποιων κληρονομούμενων προδιαθέσεων, χρειάζεται το περιβάλλον για να διαμορφωθεί στα ανώτερα επίπεδα αυτής της πολυπλοκότητας. Το περιβάλλον νοούμενο είτε ως μίμηση, είτε ως trigger είτε ως προηγμένης μορφής εκπαίδευση.Το σπουδαιότερο: έννοιες όπως καλό και κακό δεν είναι στατικές αλλά ανα-διαμορφώνονται ανά εξελικτικό στάδιο από την ίδια την αντίληψή μας. Όσο αναδύεται η δική μας πολυπλοκότητα, τόσο πιο ικανοί είμαστε να βλέπουμε αποχρώσεις καλού και κακού.Ένα παιδί τριών χρονών δεν είναι κακό, επειδή έχει ένστικτα. Τόσα ξέρει, τόσα κάνει. Εμείς βλέπουμε τη συμπεριφορά του σαν κακή, αναδρομικά. Αυτό όμως είναι ιδεολογική προδιάθεση/κατασκευή. Το νήπιο δεν έχει ηθικά κακές προθέσεις, και με βάση τα δικά του δεδομένα, δρα ηθικώς ουδέτερα. Ούτε καλά ούτε κακά.Δεν χρειάζεται να αρνηθεί κανείς τα ένστικτα αλλά απλώς να τα αναγνώσει διαφορετικά, μη ντετερμινιστικά, για να ευσταθεί μια οπτική που λέει ότι ο άνθρωπος γεννιέται ουδέτερος.Όσο για το φόβο του άλλου, και να υποθέσουμε ότι είναι έμφυτος, δεν είναι παρά συγκεκριμένες ιδεολογικές, πολιτισμικές -δηλαδή περιβαλλοντικές- κατασκευές που τον ανάγουν από ένστικτο υποστρώματος σε βασική κοσμοθεωρία.Για μένα ουσία του κειμένου είναι ότι όλοι είμαστε εν δυνάμει ρατσιστές, διαφωνώ όμως με τη σχετική αιτιολόγηση, θεωρώ ότι οι παράγοντες είναι κυρίως πολιτισμικοί (ιδεολογικές κατασκευές). Από την άλλη μεριά δεν διαχειριζόμαστε όλοι το ρατσιστή μέσα μας με τον ίδιο τρόπο, άλλοι τον έχουμε τιθασεύσει/εκπολιτίσει και άλλοι τον έχουμε αποχαλινώσει.Νομίζω ρατσιστές λέμε κατεξοχην τους δεύτερους, για να μη χάνουμε το στόχο με ατέρμονες ομφαλοσκοπήσεις του τι σημαίνει "λευκή σελίδα".
