Η έγκαιρη πρόληψη του καρκίνου του πνεύμονα μπορεί να σώσει ζωές

ΤO XΘΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ στην αντιμετώπιση ενός δύσκολου καρκίνου, με τον ογκολόγο-παθολόγο Ιωάννη Μούντζιο να περιγράφει την πρόοδο που έχει επιτευχθεί στην αντιμετώπιση του καρκίνου του πνεύμονα, η οποία ξεπερνά τις προσδοκίες των ειδικών.

— Ο καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί σημαντική αιτία νοσηρότητας και θνητότητας στην Ελλάδα;

Ως ογκολόγο εξειδικευμένο στον καρκίνο του πνεύμονα, η ιστορία του καπνίσματος πραγματικά με εξοργίζει. Πρόκειται για τον καρκίνο που είναι ο μεγαλύτερος «φονιάς» παγκοσμίως και στα δύο φύλα, κι αυτό παρότι περίπου το 80% των περιπτώσεων (δηλαδή αυτές που οφείλονται στο κάπνισμα) θα μπορούσε να προληφθεί πλήρως, αν είχε σταματήσει η βλαβερή συνήθεια του καπνίσματος. Φανταστείτε ότι θα είχαμε ένα εκατομμύριο λιγότερους θανάτους από καρκίνο του πνεύμονα παγκοσμίως, αν ξαφνικά όλοι σταματούσαν να καπνίζουν. Δεν συμβαίνει αυτό με άλλους τύπους καρκίνου, δεν έχουμε τέτοια δυνατότητα. Λόγω της σχέσης με το τσιγάρο, ο καρκίνος του πνεύμονα υπερτερεί σαφώς στο ανδρικό φύλο. Και σίγουρα, από τη στιγμή που σταματάμε να καπνίζουμε, αρχίζει αντίστροφα η αποτοξίνωση του οργανισμού μας από τις καρκινογόνες νιτροζαμίνες του τσιγάρου. Όσο πιο έγκαιρα και για πιο πολύ σταματάμε το τσιγάρο, τόσο καλύτερα.

— Από το σύνολο των αμετανόητων καπνιστών, τι ποσοστό θα καταλήξει με καρκίνο του πνεύμονα και πόσο κινδυνεύουν οι παθητικοί καπνιστές;

Στον δυτικό κόσμο υπολογίζεται ότι το 2% του γενικού πληθυσμού θα εμφανίσει καρκίνο του πνεύμονα μέχρι την ηλικία των 80 ετών. Το ποσοστό αυτό είναι σημαντικά μεγαλύτερο αν εστιάσουμε σε άνδρες καπνιστές 50-75 ετών και φτάνει το 5%. Οι γυναίκες «πληρώνουν» το τίμημα της χειραφέτησης του γυναικείου κινήματος των δεκαετιών του '70 και του '80, οπότε το κάπνισμα έγινε, δυστυχώς, συνώνυμο της ανεξαρτησίας και οδήγησε σε μαζική αύξηση του καπνίσματος σε νεαρές κοπέλες τότε. Σαράντα χρόνια μετά, έχουν αυξηθεί τα περιστατικά καρκίνων του πνεύμονα σε γυναίκες ηλικίας 60 και 70 ετών. Επιπλέον, υπάρχει περίπου 50% αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα σε παθητικούς καπνιστές. Δεν θα ξεχάσω ποτέ την περίπτωση μιας γιαγιάς από ένα απομακρυσμένο χωριό της Ηπείρου που δεν είχε καπνίσει ποτέ και είχε έναν τύπο καρκίνου του πνεύμονα που εμφανίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε καπνιστές. Όταν τη ρώτησα «τι δουλειά έκανες;», μου απάντησε «έψηνα καφέδες στο καφενείο του άντρα μου».

Θα είχαμε 1.000.000 λιγότερους θανάτους από καρκίνο του πνεύμονα παγκοσμίως, αν ξαφνικά όλοι σταματούσαν να καπνίζουν.

— Ο καρκίνος του πνεύμονα χωρίζεται σε διαφορετικούς τύπους. Πόσο διαφορετικοί είναι αυτοί οι τύποι μεταξύ τους και ποιοι έχουν την πιο κακή πρόγνωση; 

Οι δύο μεγάλες κατηγορίες περιλαμβάνουν τον μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, που αντιστοιχεί περίπου στο 15% των περιπτώσεων και οφείλει την ονομασία του στο ότι τα καρκινικά κύτταρα στο μικροσκόπιο φαίνονται μικρά, και τον μη μικροκυτταρικό, που περιλαμβάνει το υπόλοιπο 85% των περιπτώσεων. Ο μη μικροκυτταρικός περιλαμβάνει δυο δικές του κατηγορίες, το πλακώδες καρκίνωμα, που παρατηρείται σχεδόν αποκλειστικά σε καπνιστές, και το αδενοκαρκίνωμα, που μπορεί να εμφανιστεί και σε μη καπνιστές, ειδικά όταν υπάρχουν κάποιες μεταλλάξεις, και έχει λίγο καλύτερη πρόγνωση απ' ό,τι το πλακώδες. Ο μικροκυτταρικός είναι επίσης χαρακτηριστικός «τσιγαροκαρκίνος» και έχει τη χειρότερη πρόγνωση απ' όλους.

— Πόσο καθυστερεί παγκοσμίως αλλά και στην Ελλάδα η διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα και τι εξετάσεις πρέπει να κάνει ο καπνιστής;

Ένα τεράστιο πρόβλημα με τον καρκίνο του πνεύμονα είναι η καθυστερημένη διάγνωση. Δυστυχώς, σε πολλές περιπτώσεις δεν δίνει συμπτώματα ή δίνει γενικά συμπτώματα που αποδίδονται από τον καπνιστή στο τσιγάρο (π.χ. ο τσιγαρόβηχας), με αποτέλεσμα η διάγνωση να γίνεται στο μεταστατικό στάδιο, όπου τα πράγματα είναι πολύ πιο δύσκολα. Η έλευση της πανδημίας έκανε τα πράγματα χειρότερα σε αυτό το πεδίο, κάτι που έχει ανησυχήσει την επιστημονική κοινότητα σε παγκόσμιο επίπεδο. Είχα περίπτωση ηλικιωμένου καπνιστή, ο οποίος εμφάνισε αιμόπτυση την περίοδο του πρώτου lockdown και δεν πήγαινε σε νοσοκομείο για να υποβληθεί σε εξετάσεις επειδή φοβόταν τον κορωνοϊό. Όταν, τελικά, μετά τις συνεχείς παραινέσεις μου, επισκέφτηκε νοσοκομείο έπειτα από δύο μήνες, η νόσος ήταν αρκετά προχωρημένη. Σήμερα συστήνουμε στους καπνιστές τη διενέργεια μιας αξονικής τομογραφίας χαμηλής δόσης (χαμηλής ακτινοβολίας) κάθε χρόνο ή κάθε δύο χρόνια από την ηλικία των 50 έως την ηλικία των 75 ετών, που είναι οι κρίσιμες δεκαετίες. Αυτή η στρατηγική μειώνει σημαντικά τα ποσοστά θανάτου από καρκίνο του πνεύμονα.

— Πριν από την άφιξη των πρώτων ανοσοθεραπειών, ο καρκίνος του πνεύμονα παρέμενε ογκολογικό νόσημα με μικρό προσδόκιμο επιβίωσης. Τι έχει αλλάξει σήμερα;

Ήρθε η ώρα να μιλήσουμε για πιο αισιόδοξα πράγματα: η πρόγνωση των ασθενών με προχωρημένο καρκίνο του πνεύμονα έχει βελτιωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Οι ασθενείς των οποίων οι όγκοι φέρουν κάποιες ειδικές μεταλλάξεις σε κάποια γονίδια μπορούν να ωφεληθούν σημαντικά από τις λεγόμενες «στοχευμένες θεραπείες», δηλαδή από ειδικά μοριακά χάπια που στοχεύουν ακριβώς σε αυτήν τη μετάλλαξη και σκοτώνουν τα καρκινικά κύτταρα. Ιδιαίτερα σημαντική είναι και η επανάσταση της ανοσοθεραπείας, που χορηγείται με ορό και στόχο έχει να ενισχύσει τα κύτταρα του ανοσοποιητικού μας συστήματος, ώστε αυτά να αναγνωρίζουν και να σκοτώνουν τα καρκινικά. Σήμερα έχουμε ασθενείς με ανεγχείρητη νόσο, που λαμβάνουν ανοσοθεραπεία ή στοχευμένες θεραπείες και ξεπερνούν την πενταετία, κάτι που δεν τολμούσαμε να φανταστούμε πριν από λίγα χρόνια.