ΚΑΛΗΝΥΧΤΑ ΚΑΙ ΚΑΛΗ ΤΥΧΗ
Μπορεί φέτος να μην υπάρξουν άτομα που θα χαϊδέψουν τον κουλοχέρη, αλλά όπως κάθε παραμονή πρωτοχρονιάς, κάποιοι θα συμβουλευθούν το ωροσκόπιό τους, και όλοι θα ευχηθούμε επιτυχίες και θα βάλουμε στόχους: να χάσουμε μερικά κιλά, να αρχίσουμε επιτέλους να περπατάμε, να δούμε πώς θα βοηθήσουμε τα παιδιά μας, να πληρώσουμε τις δόσεις στην εφορία, να βρούμε τρόπο μπας και βουλώσουμε κάποιες τρύπες.
Η δεισιδαιμονία είναι το ηρεμιστικό για την πίεση που ασκεί πάνω μας η αβεβαιότητα. Νιώθουμε την ανάγκη να προβλέψουμε και να επηρεάσουμε με μαγικούς τρόπους καταστάσεις που δεν ελέγχουμε. Αντίθετα, δεν χρειαζόμαστε κρυστάλλινη σφαίρα για να μαντέψουμε αν θα πληρώσουμε ΕΝΦΙΑ και το 2021. Είμαστε βέβαιοι ότι δεν πρόκειται να τον γλυτώσουμε.
Γι' αυτό, επίσης, συμπεριφέρονται σαν μικροί θεοί όσοι βασίζουν την καριέρα τους στις προβλέψεις: χαρτορίχτρες και καθηγητές πανεπιστημίου, καφετζούδες και πολιτικοί αναλυτές, αστρολόγοι και διεθνολόγοι.
Ασφαλώς, εμείς φτιάχνουμε τις προϋποθέσεις για την επιτυχία μας. Εμείς θα πρέπει να επιλέξουμε εφικτούς στόχους και να σχεδιάσουμε καλά πώς θα τους πετύχουμε, και εμείς θα πρέπει να σηκώσουμε τα μανίκια για να τους υλοποιήσουμε. Ξέρουμε, όμως, πως δεν φτάνουν αυτά.
Καληνυχτίζοντας, λοιπόν, σήμερα τους ανθρώπους που αγαπάτε, μην ξεχάσετε να τους ευχηθείτε καλή τύχη. Τη χρειάζονται στην καινούργια χρονιά, όσο και εμείς οι ίδιοι.
• • •
ΠΟΙΟΣ ΕΣΩΣΕ ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ;
Η Εκκλησία καθιέρωσε τον 4ο αιώνα τα Χριστούγεννα να εορτάζονται στις 25 Δεκεμβρίου. Η ημερομηνία αυτή δεν επελέγη για θρησκευτικούς λόγους, αλλά επειδή προσεγγιστικά συνέπιπτε με το χειμερινό ηλιοστάσιο, γεγονός που εορταζόταν αιώνες πριν επικρατήσει ο Χριστιανισμός.
Οι Πουριτανοί, συνεπώς, δεν είχαν εντελώς άδικο όταν έλεγαν ότι τα Χριστούγεννα ήταν παγανιστική γιορτή με χριστιανικό προσωπείο.
Όπως τεκμηρίωσε ο καθηγητής Stephen Nissenbaum («The Battle for Christmas», 1997), υπήρχε ένας ισχυρότερος λόγος για τον οποίον οι Πουριτανοί ήθελαν να καταργηθούν τα Χριστούγεννα. Την περίοδο αυτή, υπήρχε υπερβολικό φαγοπότι, χλευασμός των αρχών, επιθετική επαιτεία — συχνά υπό την απειλή βίας — ακόμη και εισβολή σε σπίτια πλουσίων: ένα είδος καρναβαλιού.
Οι μέρες συνέπιπταν με το τέλος της σοδειάς, άρα την ύπαρξη διαθέσιμου χρόνου στις τότε αγροτικές κοινωνίες, και άφθονης μπύρας και κρασιού στα κελάρια. Στους δρόμους περιφέρονταν συμμορίες μεθυσμένων, οι δε βανδαλισμοί και οι καταστροφές δεν ήταν σπάνιες.
Ένας συνδυασμός παραγόντων άλλαξε αυτή την κατάσταση. Ο κυριότερος λόγος ήταν ότι, στις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, ο Δεκέμβριος από μήνας διακοπών μετατράπηκε σε μήνα εντατικής δουλειάς, ιδίως για όσους προμήθευαν αγαθά που θα καταναλώνονταν τα Χριστούγεννα. Όλοι αυτοί εξασφάλιζαν πρόσθετο εισόδημα με την εργασία τους, απαραίτητο για τον Χειμώνα που ήταν μπροστά τους.
Η σκληρή δουλειά αναγκαστικά δημιούργησε το αίτημα για μιαν ανάπαυλα σε καπιταλιστές και εργάτες, σε παραγωγούς και καταναλωτές, σε μαγαζάτορες και πελάτες. Στα μέσα του 19ου αιώνα, σύμφωνα πάντα με τον Nissenbaum, δεν υπάρχουν σε όλους αυτούς ισχυρές αντιρρήσεις να καθιερωθεί η ημέρα των Χριστουγέννων ως αργία, αίτημα που δεν θα αργήσει να επισημοποιηθεί.
Υπ΄αυτό το πρίσμα, όντως ο καπιταλισμός έσωσε τα Χριστούγεννα από τις βιαιότητες των συμμοριών, όπως έγραψε πρόσφατα ο Jason Zweig στη Wall Street Journal. Η αποδυνάμωση των αγροτικών κοινωνιών και η αύξηση της αστικοποίησης οδήγησαν στον εορτασμό των Χριστουγέννων όπως τον γνωρίζουμε σήμερα. Η ειρωνεία είναι ότι ο υπερκαταναλωτισμός για τον οποίον κατηγορούνται συχνά ήταν αυτός ακριβώς που εξασφάλισε τον δίχως βιαιότητες εορτασμό τους.
• • •
ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΗΣ ΦΛΟΡΕΤΑΣ
Οι Φλορέτες και τα Ζούνταπ ήταν τα δύο μηχανάκια που κυριάρχησαν στους άθλιους δρόμους της μεταπολεμικής Ελλάδας. Μισοαστεία-μισοσοβαρά, λέγεται σε παρέες ότι «Δεν κάνουν πια μηχανές σαν τις Φλορέτες» και, εις επίρρωση του αφορισμού, κάποιος προσθέτει αμέσως «γαϊδούρια ήταν».
Κατόπιν τα παίρνουν σβάρνα όλα: δεν γράφουν πια μουσική (λογοτεχνία, κ.λπ.) σαν τον Α και τον Β, δεν υπάρχουν πια δημοσιογράφοι (πολιτικοί, κ.λπ.) σαν τον Χ και τον Ψ, κ.ο.κ. Χάριν συντομίας, μάλιστα, ορισμένοι βεβαιώνουν πως η ζωή μας δεν μπορεί πια να συγκριθεί με τη ζωή στην Ελλάδα του '60.
Δεν μπορείς να τα βάλεις με τη νοσταλγία, διότι «η ενθύμηση του παρελθόντος δεν είναι αναγκαστικά η ενθύμηση των πραγμάτων όπως ήταν» (Μαρσέλ Προυστ). Και το πιθανότερο είναι να σε κοιτάξουν με στραβό μάτι, αν πας να διακόψεις αυτή την επιστροφή με βήμα ταχύ προς τον χαμένο παράδεισο.
Δυστυχώς, έχουν αποδημήσει εις Κύριον όσοι έζησαν στην Ελλάδα του 1900. Αυτοί να δείτε τι θα έλεγαν· και τι σύνδρομα θα έβγαζαν στη φόρα.
• • •
ΟΙ ΚΑΘΟΛΙΚΟΙ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΖΟΝΤΑΙ
Ποιος είπε ότι δεν εκσυγχρονίζονται οι Καθολικοί; Σε εκκλησία της Πολωνίας έχουν τοποθετήσει αυτόματο διανομέα του αγιασμού. Σε αντίθεση, μάλιστα, με την ξεπερασμένη πρακτική των συγχωροχαρτιών, ο αγιασμός είναι δωρεάν.
• • •
ΜΙΑ ΜΑΚΡΟΣΤΕΝΗ ΧΩΡΑ
Μολονότι όλοι γνωρίζουν ότι η Χιλή είναι στενόμακρη χώρα, μάλλον λίγοι έχουν αίσθηση πόσο ακριβώς.
Από τον Βορρά μέχρι τον Νότο, το μήκος της είναι περίπου 4.300 χιλιόμετρα. Το πλάτος εξ Ανατολών προς Δυσμάς είναι κατά μέσον όρο 177 χιλιόμετρα, με μέγιστο 350 χιλιόμετρα και ελάχιστο μόλις 15,5 χιλιόμετρα, μικρότερο αντιστοίχως την απόσταση σε ευθεία Αθήνα – Εύζωνοι και Κηφισιά – Πειραιάς.
• • •
Ο ΚΑΦΚΑ ΛΙΓΟ ΑΠΟΓΟΗΤΕΥΜΕΝΟΣ
30η Δεκεμβρίου.
Όχι πολύ απογοητευμένος.
Φραντς Κάφκα.
Ημερολογιακή εγγραφή, 30 Δεκεμβρίου, 1917
[από τον Felix Bohr]
