Τι συμβαίνει στο μυαλό του σκύλου μου;

Από το 2000, τα βιβλία που εξερευνούν τον εγκέφαλο των σκυλιών έχουν πολλαπλασιαστεί με απίστευτους ρυθμούς. Αύτη τη στιγμή υπάρχουν πάνω από 70,000 αγγλόφωνα «βιβλία για σκύλους» στο Amazon.

Η πληθώρα των βιβλίων με θέμα τη σκυλίσια συμπεριφορά αναπόφευκτα ανακινεί το εξής ερώτημα: Μετά από 14.000 συμβίωσης με τα σκυλιά, γιατί μόνο πολύ πρόσφατα ξεκινήσαμε να εξετάζουμε τι ακριβώς συμβαίνει στο μυαλό τους; Μία από τις πιο πιθανές εξηγήσεις είναι το ότι τις δύο τελευταίες δεκαετίες η επιστήμη έχει ανακαλύψει πιο πολλά στοιχεία σχετικά με τη γνωστική διαδικασία των σκυλιών, από ό,τι τους δύο προηγούμενους αιώνες συνολικά.

Από το 1900 ως το 1999, οι περισσότεροι ερευνητές του γνωστικού πεδίου είχαν απορρίψει τα σκυλιά ως «μη ενδιαφέροντα» επειδή πίστευαν ότι η εξημέρωση και ο «οικοσιτισμός» τους, τα είχε οδηγήσει σε πλήρη εξάρτηση από τους ανθρώπους.

Το 1971 μάλιστα ο καθηγητής κτηνιατρικής Μάικλ Φοξ είχε φτάσει στο σημείο να ορίσει τα σκυλιά ως "Canis over-familiaris", σημειώνοντας ότι αυτή η απόλυτη εξάρτηση είχε ως αποτέλεσμα «ψυχοσωματικά συμπτώματα όπως κατάθλιψη και νευρική ανορεξία, άσθμα, διάρροια, σπασμοί ή παράλυση των πίσω ποδιών».

Ένα τριαντάφυλλο δεν διαχωρίζεται από οποιοδήποτε άλλο φυτό τριγύρω του – εκτός κι αν το έχει κατουρήσει κάποιο άλλο σκυλί

Με την έλευση του 21ου αιώνα όμως, παρατηρείται μια έκρηξη στην μελέτη της γνωστικής λειτουργίας των σκυλιών με τη βοήθεια της ψυχολογίας, της ανθρωπολογίας και της νευρολογίας. Ορόσημο του πεδίου αυτού υπήρξε το βιβλίο της ψυχολόγου Αλεξάντρα Χόροβιτζ με τίτλο "Inside of a Dog" (Μέσα σ' ένα σκύλο, 2009), το οποίο παρείχε κρίσιμες διαπιστώσεις σχετικά με τους τρόπους με τους οποίους ένα σκυλί αντιλαμβάνεται τον κόσμο.

Αρκεί μόνο να φανταστούμε πώς μπορεί να είναι να είσαι τόσο πιο κοντά από εμάς στο έδαφος, να στηρίζεσαι στην όσφρηση όσο ή και περισσότερο από την όραση και να προσλαμβάνεις αντανακλαστικά κάθε συνειδητή ή ασυνείδητη χειρονομία του ατόμου που αγαπάς περισσότερο. Σύμφωνα με την οπτική αντίληψη ενός σκυλιού, γράφει η Χόροβιτζ, «ένα τριαντάφυλλο δεν διαχωρίζεται από οποιοδήποτε άλλο φυτό τριγύρω του – εκτός κι αν το έχει κατουρήσει κάποιο άλλο σκυλί».

Πολύ σημαντικά ήταν επίσης τα πορίσματα που παρουσιάστηκαν στο βιβλίο του Γκρέςγκορι Μπερνς με τίτλο "How Dogs Love Us" (Πώς μας αγαπούν τα σκυλιά, 2013), όπου καταρχάς περιγράφεται ο τρόπος που εκπαίδευσε το δικό του και άλλα σκυλιά να κάθονται εντελώς ακίνητα κάτω από μαγνητικό τομογράφο. Μερικούς μήνες αργότερα, ο Μπερνς είχε στα χέρια του τα πρώτα σπινθηρογραφήματα εγκεφάλου σκυλιών, που τον οδήγησαν στην ανακάλυψη ότι τα «κέντρα ανταμοιβής» στον εγκέφαλό τους ανταποκρίνονταν στην επιδοκιμασία και τον έπαινο που δέχονταν από ανθρώπους εξίσου με την προσφορά φαγητού. Κάποια σκυλιά μάλιστα προτιμούσαν την επιδοκιμασία από το φαγητό.

Ο Μπερνς ανακάλυψε επίσης ότι τα σκυλιά διαθέτουν μια περιοχή στον εγκέφαλό τους η οποία προορίζεται για την αναγνώριση προσώπων, ικανότητα που είναι γενικά πολύ λιγότερο ανεπτυγμένη στις γάτες.

Την ίδια χρονιά, ο ψυχολόγος Τζον Πίλεϊ ανέτρεψε πολλά δεδομένα στο πεδίο της αναπτυξιακής ψυχολογίας με το βιβλίο του "Chaser" (2013), στο οποίο πρωταγωνιστούσε ο σκύλος του, που όχι μόνο αναγνώριζε γύρω στις 1.000 λέξεις, αλλά τις είχε μάθει χρησιμοποιώντας μια τεχνική που ονομάζεται «ταχεία χαρτογράφηση» και μέχρι τότε είχε καταγραφεί μόνο στα παιδιά.

Τα σκυλιά διαθέτουν μια περιοχή στον εγκέφαλό τους η οποία προορίζεται για την αναγνώριση προσώπων, ικανότητα που είναι γενικά πολύ λιγότερο ανεπτυγμένη στις γάτες.

Και στο φετινό βιβλίο του με τίτλο "Mama's Last Hug: Animal Emotions and What They Tell Us About Ourselves" (Η τελευταία αγκαλιά της μαμάς: Τι λένε για εμάς τους ίδιους τα συναισθήματα των ζώων), ο επίσης ψυχολόγος Φρανς ντε Βάαλ, σημειώνει ότι τα σκυλιά έχουν μια ιδιαίτερα ανεπτυγμένη αίσθηση του δικαίου ανάμεσα σε άλλες «ανθρώπινου τύπου» ηθικές αξίες, ενώ η συμπεριφορά τους έχει πολλές αντιστοιχίες με αυτή των μικρών παιδιών.

Θα μπορούσε μάλιστα να ισχυριστεί κανείς ότι ο τρόπος που αντιμετωπίζαμε τα σκυλιά είναι παρόμοιος με αυτόν που αντιμετωπίζαμε κάποτε τα παιδιά. Σταδιακά μόνο, από τον 19ο αιώνα και μετά, τα παιδιά ξεκίνησαν να αντιμετωπίζονται ως σύμβολα αγνότητας και αθωότητας που χρειάζονται προστασία και αγάπη, αντί για δυνάμει επιπλέον εργατικά χέρια. Ό,τι ήταν ο 19ος αιώνας για τα παιδί, είναι ο 21ος για το σκυλί. Τα περισσότερα σκυλιά δεν χρειάζεται πλέον να εργάζονται σκληρά για λογαριασμό μας. Τα περισσότερα σκυλιά δεν χρειάζεται να κάνουν τίποτα πέρα από το να μας αγαπούν. Κι αυτό το κάνουν τέλεια.

Με στοιχεία από τους New York Times