Ο ψηφιακός μετασχηματισμός εξελίσσεται σε έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες ανάπτυξης για τις ελληνικές επιχειρήσεις, αναδυόμενος σταδιακά ως θεμέλιος λίθος της στρατηγικής τους. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) για την τριετία 2020-2022, τέσσερις στις δέκα επιχειρήσεις στη χώρα μας θεωρούν την ψηφιακή μετάβαση «πολύ σημαντική συνεχόμενη στρατηγική ανάπτυξης». Η τάση είναι σαφής: ο ψηφιακός μετασχηματισμός παύει να αποτελεί επιλογή και μετατρέπεται σε αναγκαιότητα. Παράλληλα, η πρόοδος που σημειώνεται στα συστήματα και τις υποδομές του δημόσιου τομέα ενισχύει τη συνολική δυναμική, όπως δείχνουν τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Ωστόσο, η εικόνα δεν εμφανίζεται χωρίς «σκιές». Η ανάγκη επιτάχυνσης στις ψηφιακές δεξιότητες και τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις στην υιοθέτηση τεχνολογιών αιχμής αποτελούν σημαντικές προκλήσεις. Ειδικά σε ό,τι αφορά στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ), που αποτελούν και τον κορμό της ελληνικής οικονομίας, υπάρχει προβληματισμός για ένα ενδεχόμενο νέο ψηφιακό χάσμα, αναφορικά με τα αντανακλαστικά τους ώστε να προχωρήσουν σε προωθημένες επενδύσεις.
Η στρατηγική διάσταση της ψηφιακής ωριμότητας
Η στρατηγική σημασία της ψηφιοποίησης είναι μεγαλύτερη στις μεγάλες και στις καινοτόμες επιχειρήσεις. Το 50,5% των μεγάλων εταιρειών την αξιολογεί ως κομβικό μοχλό ανάπτυξης, έναντι 40,1% των ΜμΕ. Παράλληλα, σχεδόν οι μισές (46,8%) καινοτόμες επιχειρήσεις την εντάσσουν στον σκληρό πυρήνα της στρατηγικής τους, σε αντίθεση με μόλις 28,3% των μη καινοτόμων.
Γεωγραφικά, η Αττική και τα νησιά του Αιγαίου και της Κρήτης εμφανίζουν τα υψηλότερα επίπεδα στρατηγικής προτεραιότητας, γεγονός που αντανακλά τις ανάγκες αλλά και τις ευκαιρίες στις περιοχές με πιο έντονη επιχειρηματική δραστηριότητα. Η εικόνα αυτή δείχνει πως ο ψηφιακός μετασχηματισμός δεν αποτελεί παροδικό φαινόμενο· αντιθέτως, ενισχύεται ως βασικός πυλώνας ανάπτυξης, ιδίως για τις επιχειρήσεις που διαθέτουν ισχυρότερη δομή και προσανατολισμό στην καινοτομία.
Αύξηση των επενδύσεων και τάση συνέχειας
Η ενίσχυση των επενδύσεων σε ψηφιακές τεχνολογίες δείχνει να κερδίζει έδαφος. Οι σχετικές δαπάνες ανήλθαν στα 696,3 εκατ. ευρώ το 2022, από 533,2 εκατ. το 2020, παρουσιάζοντας αύξηση περίπου 30%. Από τις επιχειρήσεις που ήδη επένδυσαν την περίοδο 2020-2022, το 31,2% δηλώνει ότι θα συνεχίσει να επενδύει, ενώ συνολικά έξι στις δέκα επιχειρήσεις σκοπεύουν να προχωρήσουν σε νέες ψηφιακές επενδύσεις την επόμενη διετία.
Η σταθερότητα της τάσης αυτής υποδηλώνει ότι η ψηφιοποίηση δεν είναι ένα μεμονωμένο έργο αλλά μια συνεχιζόμενη διαδικασία. Το στοίχημα, όμως, είναι οι επενδύσεις αυτές να υποστηριχθούν από κατάλληλες δημόσιες πολιτικές, ώστε να μην ενισχυθούν οι ανισότητες μεταξύ μεγάλων και μικρών επιχειρήσεων.
Πάντως, παρά την πρόοδο, η Ελλάδα εξακολουθεί να υστερεί στην ένταση χρήσης τεχνολογιών Industry 4.0 σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Σύμφωνα με το ΕΚΤ, οι καινοτόμες επιχειρήσεις αξιοποιούν σε σημαντικό βαθμό cloud computing (40,6%), Internet of Things (37,5%) και λύσεις κυβερνοασφάλειας (35,1%). Ωστόσο, η χρήση τεχνητής νοημοσύνης και big data analytics παραμένει περιορισμένη, με μόλις 24,2% των επιχειρήσεων να αξιοποιεί big data, ενώ τα ποσοστά για την τεχνητή νοημοσύνη είναι ακόμη χαμηλά.
Η χαμηλή διείσδυση των τεχνολογιών αυτών επιβεβαιώνεται και από τα ευρωπαϊκά συγκριτικά στοιχεία: μόνο το 34% των ελληνικών επιχειρήσεων χρησιμοποιεί μία τουλάχιστον προηγμένη τεχνολογία (cloud, big data, AI), όταν στην Ε.Ε. το ποσοστό αγγίζει το 55%.
Δεξιότητες και ανθρώπινο κεφάλαιο: Το μεγαλύτερο εμπόδιο
Η ενίσχυση των ψηφιακών δεξιοτήτων αποτελεί κρίσιμο παράγοντα επιτυχίας. Το 25,9% των επιχειρήσεων θεωρεί την εκπαίδευση του προσωπικού σε ψηφιακές δεξιότητες «πολύ σημαντική» δράση, με τα οφέλη να εντοπίζονται κυρίως στη βελτίωση διαδικασιών και στην ανάπτυξη νέων λύσεων. Ωστόσο, το 16,7% των επιχειρήσεων δηλώνει ότι δυσκολεύεται να βρει εξειδικευμένο προσωπικό, ενώ περίπου 15% αναφέρει έλλειψη ψηφιακών δεξιοτήτων εντός της επιχείρησης.
Η Ελλάδα βρίσκεται επίσης χαμηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο στην παρουσία ειδικών ΤΠΕ στον πληθυσμό: μόλις 2,4% έναντι 4,8% στην Ε.Ε. Η διαφορά αυτή αποτελεί σημαντική τροχοπέδη στην τεχνολογική εξέλιξη.
Καινοτομία, διαδικασίες και διαχείριση δεδομένων
Ο ψηφιακός μετασχηματισμός συμβάλλει σημαντικά στην καινοτομία, καθώς πάνω από το 50% των επιχειρήσεων χρησιμοποιεί ψηφιακές τεχνολογίες για τη βελτίωση ή τον σχεδιασμό νέων επιχειρησιακών διαδικασιών. Παρότι το ποσοστό αυτό είναι υψηλό, σημειώνεται μικρή μείωση σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο, γεγονός που υποδηλώνει πιθανή στασιμότητα στις πιο βασικές μορφές καινοτομίας.
Στο μέτωπο της διαχείρισης δεδομένων, το 50,1% των επιχειρήσεων αποθηκεύει δεδομένα για έλεγχο και παρακολούθηση της δραστηριότητας, ενώ 39,7% τα χρησιμοποιεί για λήψη αποφάσεων. Η κυβερνοασφάλεια ενισχύεται, αντανακλώντας την αυξανόμενη ευαισθησία των επιχειρήσεων απέναντι στους κινδύνους.
Η θέση της Ελλάδας στην Ευρώπη
Η Ελλάδα εμφανίζει μεικτή εικόνα σε ό,τι αφορά τη σύγκρισή της με την Ε.Ε. Αφενός, μόλις το 39% των ΜμΕ διαθέτει βασική ψηφιακή ένταση, έναντι 55% στην Ευρώπη. Αφετέρου, το 20% των ελληνικών ΜμΕ πραγματοποιεί ηλεκτρονικές πωλήσεις, ποσοστό υψηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (18%).
Σημαντικό εύρημα είναι ότι, σύμφωνα με τον ΣΕΒ, η Ελλάδα κινείται πέντε φορές ταχύτερα από τον μέσο όρο της Ε.Ε. ως προς την ψηφιακή ωριμότητα – 9,2% έναντι 1,9%. Αυτό υποδηλώνει ότι, παρά τις αδυναμίες, η χώρα βρίσκεται σε τροχιά σύγκλισης.
Η ψηφιακή στρατηγική των ελληνικών επιχειρήσεων έχει ωριμάσει και οι επενδύσεις αυξάνονται, όμως το χάσμα με την Ευρώπη παραμένει σημαντικό.
Προκλήσεις και ευκαιρίες
Τα βασικά εμπόδια που αναδεικνύουν οι έρευνες είναι το κόστος επένδυσης, η έλλειψη δεξιοτήτων και η δυσκολία εξεύρεσης εξειδικευμένου προσωπικού. Επιπλέον, 36% των επιχειρήσεων εμφανίζεται να αντιμετωπίζει εσωτερικές αντιστάσεις και έλλειψη κουλτούρας ψηφιακής αλλαγής. Παράλληλα, η τάση πολλών ΜμΕ να αναπτύσσουν εφαρμογές in-house μπορεί να είναι θετική αλλά περιορίζει την ταχύτητα υιοθέτησης τεχνολογιών αιχμής.
Στον αντίποδα, σημαντικές ευκαιρίες προκύπτουν από τα προγράμματα του ΕΣΠΑ 2021-2027, τη λειτουργία των Ευρωπαϊκών Κόμβων Ψηφιακής Καινοτομίας (EDIH), καθώς και την αυξανόμενη χρήση του ηλεκτρονικού εμπορίου.
Τελικά, η εικόνα που προκύπτει μπορεί να είναι ενθαρρυντική, αλλά απαιτείται αρκετή και συστηματική προσπάθεια.
Η ψηφιακή στρατηγική των ελληνικών επιχειρήσεων έχει ωριμάσει και οι επενδύσεις αυξάνονται, όμως το χάσμα με την Ευρώπη παραμένει σημαντικό και σχεδόν ομόφωνα οι φορείς της επιχειρηματικότητας ζητούν την υποστήριξη του κράτους ως κρίσιμο παράγοντα για να διασφαλιστεί ότι οι ΜμΕ δεν θα μείνουν πίσω.
Οι προτεινόμενες παρεμβάσεις περιλαμβάνουν:
- ενίσχυση ψηφιακών δεξιοτήτων με έμφαση σε AI, data analytics και cloud,
- κίνητρα για επενδύσεις σε τεχνολογίες αιχμής,
- ενδυνάμωση των EDIH,
- προώθηση ψηφιακής κουλτούρας και ευαισθητοποίησης,
- συστηματική παρακολούθηση και αξιολόγηση της προόδου,
- συνεργασίες δημόσιου-ιδιωτικού τομέα για κοινά έργα ψηφιοποίησης.
Δηλαδή, τα στοιχεία δείχνουν ότι η Ελλάδα διαθέτει πλέον τη δυναμική για να επιταχύνει την ψηφιακή της μετάβαση, αλλά η πρόκληση που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι επιχειρήσεις –κυρίως οι μικρομεσαίες– είναι να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες, να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητά τους και να περάσουν οριστικά στο ψηφιακό μέλλον.
