1.
Συγκρατημένος οπτιμισμός. Ένας συνδυασμός σκληρού ρεαλισμού τύπου Raymond Carver, ψυχεδελικής επιστημονικής φαντασίας τύπου Philip K. Dick και ψυχρού κοινωνιολογικού χιούμορ σαν κι αυτό που μας δωρίζει πάντα ο Don DeLillo δεν μπορεί παρά να θεωρηθεί σπουδαίο επίτευγμα. Ο George Saunders, γράφοντας με καρδιά από φλόγα και μυαλό από πάγο, επιχειρεί, και αυτός, μια ανατομία της σύγχρονης κοινωνικής ζωής και κάποιων κρίσιμων προβολών της στο μέλλον. Ήταν χαρά και τιμή να μεταφράσω αυτόν το συγγραφέα που, ας σημειωθεί, μεταφράζεται και εκδίδεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα.
Τα διηγήματα στη Δεκάτη Δεκεμβρίου (μτφρ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, εκδ. Ίκαρος), άλλα εκτενή και άλλα ολιγόλεκτα, είναι ασπρόμαυρες φωτογραφίες τυπωμένες σε αλουμίνιο, είναι μονοφωνικά ηχογραφήματα που δεν θέλουν τόσο να προειδοποιήσουν για το πόσο απειλητικά ελλοχεύει ο όλεθρος όσο να υπαινιχθούν ότι μείζον παραμένει η αγάπη, ότι δεν είναι ντεμοντέ και αναχρονιστική η τρυφερότητα και ότι η μελωδία των λέξεων, ακόμα κι αν δεν είναι φαινομενικά πλούσια, ακόμα κι αν αγγίζει τα όρια του μονότονου, καταφέρνει εντούτοις να μας θυμίζει πόσο πολύτιμη παραμένει η ανθρωπινότητά μας. Μέσα στο σκότος υπάρχουν χαραμάδες φωτός, ένα μικρό κεράκι δωρίζει θάλπος, μια φράση κι ένα χαμόγελο μπορούν να αντιστρέψουν τα πράγματα. Ο Saunders κλείνει το μάτι σ' έναν συγκρατημένο οπτιμισμό, ερωτοτροπεί με μια αισιοδοξία που δεν εδράζεται τόσο σε κοινωνικοπολιτικές σταθμίσεις όσο σε υπαρξιακές στιγμές και υπαρξιστικές αναζητήσεις. Μοιάζει σαν να επιμένει ότι τώρα που όλα απέτυχαν (ιδεολογήματα, μεγαλοπιασίματα, αφηρημένες αξιώσεις ισχύος), τώρα που η ανάγκη δεν είναι η επιτάχυνση αλλά η επιβράδυνση, το «εδώ ας σταθώ», για να δούμε γιατί χάσαμε όσα χάσαμε, τώρα που το κέντρο δεν είναι πουθενά και η περιφέρεια είναι παντού, οφείλουμε να θυμηθούμε τι εστί σάρκα και τι οστά, τι εστί άγγιγμα και τι εστί βλέμμα. Στο τομίδιο Με τα συγχαρητήριά μου, που κυκλοφορεί επίσης από τις εκδόσεις Ίκαρος, συναντάμε τον ίδιο συγκρατημένο οπτιμισμό, μια αισιοδοξία που είναι προϊόν πικρής πείρας και όχι θυγατέρα κάποιου θέσφατου.
2.
Δυστοπία/Ετεροτοπία. Ο ίδιος ο Saunders μιλάει για τη διαδικασία που τον οδήγησε στη συγγραφή της Δεκάτης Δεκεμβρίου: η οικογένεια, η γυναίκα και τα παιδιά του, η ζωή ολόγυρα, όσα το μάτι βλέπει και το αυτί ακούει, τον οδήγησαν στο να επιμένει στις στιγμές εκείνες που δείχνουν ότι τα πράγματα δεν είναι εντελώς καταδικαστέα, δεν «πάνε τα πάντα στην καταβόθρα», κάτι κάνει κούρμπα και διαπιστώνεις ότι απομακρύνεσαι αίφνης απ' ό,τι είναι μαύρο και άραχλο, ό,τι είναι γνόφος και ζόφος. Η δυστοπία γίνεται ετεροτοπία, πάντα μια αναπάντεχη καλή πράξη επιβεβαιώνει την ελπίδα και οδηγεί στη λύτρωση.
«Από το δάσος, σάμπως να το συμφώνησαν, έφυγαν τα πουλιά από των δέντρων τα κλαριά, πέταξαν με δύναμη ψηλά. Κι εγώ μαζί τους, πέταξα ανάμεσά τους, με δέχτηκαν, δεν με εξέλαβαν για κάτι αλλότριο, κι ήμουν τόσο ευτυχισμένος, μα τόσο ευτυχισμένος, γιατί για πρώτη φορά όλα αυτά τα χρόνια, και για πάντα πια, δεν είχα σκοτώσει, και ποτέ δεν θα σκότωνα», διαβάζουμε στο εκτενές διήγημα Απόδραση από το Αραχνοκέφαλο, μια θαυμαστή σπουδή στην επιστημονική φαντασία. Οι άνθρωποι δεν είναι μονάχα αυτό που φαίνονται, τίποτα δεν είναι μια για πάντα καθορισμένο, η έκπληξη, με τη μορφή της ελπίδας και της λύτρωσης, δεν έχει βγει εκτός αγωνιστικού χώρου. Και ο Saunders ξέρει να το λέει αυτό τόσο μέσα από τα ξετυλίγματα της πλοκής όσο και με μια εναλλαγή ρυθμών και μια μουσικότητα που κάνει την πρόζα του να φτάνει κοντά στην ποίηση.
3.
Πλούτος εμπειριών. Γεννημένος το 1958, ο Saunders σπούδασε γεωφυσική και καταπιάστηκε με τη συγγραφή δοκιμίων, κάτι που αναμφίβολα επηρέασε το ύφος του, το γείωσε επιτυχώς στην πραγματικότητα, επιτρέποντάς του, εντούτοις, να κινείται με άνεση στις ρωγμές του κοινωνικού εδάφους, στα χορταριασμένα χάσματα της πραγματικής πραγματικότητας. Γράφει διηγήματα, νουβέλες, δοκίμια, επιστημονικά πονήματα, αφηγήματα για παιδιά. Βραβευμένος πολλάκις, ξέρει να ελίσσεται ανάμεσα στις ξέρες της καθημερινότητας, να αντλεί πληροφορίες και υλικό, να επεξεργάζεται τα θέματά του με την ακρίβεια του επιστήμονα και τις εκλάμψεις του καλλιτέχνη (ή, για να παραθέσω αυτολεξεί το παραδοξολόγημα του Vladimir Nabokov: με το πάθος του επιστήμονα και την ακρίβεια του καλλιτέχνη). Στη Δεκάτη Δεκεμβρίου ο πλούτος των εμπειριών, η άγρα υλικού και η επιτυχής επεξεργασία συντελούν στο να κρατάμε στα χέρια μας το πιο άρτιο βιβλίο του Saunders, μια πολυπρισματική παρουσίαση αυτού που είναι ο χωρόχρονος των Ηνωμένων Πολιτειών και η προβολή του στο εγγύς μέλλον. Μέσα σε λίγες αράδες, ο συγγραφέας καταφέρνει να πυκνώσει πολλές καταστάσεις, τόσο του εξωτερικού κόσμου όσο και των όσων σκιρτούν στα μύχια του εκάστοτε ήρωα.
Διόλου τυχαίο το ότι ο Thomas Pynchon έσπευσε να συγχαρεί το κατόρθωμα του Saunders!
Τα βιβλία της εικόνας:
1. George Saunders, Δεκάτη Δεκεμβρίου, Μτφρ.: Γ.Ι. Μπαμπασάκης, Εκδόσεις Ίκαρος, Σελίδες: 263
2. George Saunders, Με τα συγχαρητήριά μου, Μτφρ.: Γ.Ι. Μπαμπασάκης, Εκδόσεις Ίκαρος, Σελίδες: 61
