Αμοραλισμός και Ανεντιμότητα

Αμοραλισμός και Ανεντιμότητα Facebook Twitter
Εικονογράφηση: David Shrigley
12

Πείραμα 1

Μοιράσαμε το εξής «σενάριο» σε εκατοντάδες πανεπιστημιακούς φοιτητές στη Βρετανία και στις ΗΠΑ.

  • Κηδεύεται η μητέρα της Μαρίας.
  • Στη διάρκεια της κηδείας η Μαρία προσέχει έναν ωραίο άγνωστο να παρακολουθεί την κηδεία μόνος και τεθλιμμένος. Σκέφτεται ότι θέλει να τον γνωρίσει, να του μιλήσει.
  • Όταν τελειώνει η κηδεία, η Μαρία κοιτάει γύρω να τον δει, αλλά δεν τον βλέπει. Ο άγνωστος εξαφανίστηκε πριν προλάβει να του μιλήσει.
  • Εκείνο το βράδυ η Μαρία δολοφονεί την αδελφή της!

Αφού διάβασαν τις πιο πάνω γραμμές, τους ζητήσαμε να απαντήσουν σύντομα, και εντός ενός πενταλέπτου, το εξής ερώτημα:

«Γιατί νομίζετε ότι η Μαρία δολοφόνησε την αδελφή της το βράδυ της κηδείας;»

Πείραμα 2

Ζητάμε από άτομα να συμμετάσχουν σε ένα απλούστατο τεστ αριθμητικής, το οποίο περιλαμβάνει ιδιαίτερα εύκολα, αλλά πάρα πολλά ερωτήματα, που για να απαντηθούν όλα δεν αρκεί επ' ουδενί το χρονικό διάστημα που τους δίνουμε (π.χ. μισή ώρα). Το κίνητρο για να συμμετάσχουν είναι ότι τους υποσχόμαστε 1 ευρώ ανά σωστή απάντηση. Αρχίζουν, λοιπόν, να απαντούν όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Όταν τελειώσει ο χρόνος, τους ζητάμε να σταματήσουν να γράφουν, τους λέμε τις σωστές απαντήσεις, τους παρακαλούμε να καταστρέψουν την κόλλα στην οποία έγραψαν τις απαντήσεις τους σε ειδικό μηχάνημα που βρίσκεται στον χώρο (shredder) και κατόπιν τους ζητάμε να μας πουν πόσες ερωτήσεις απάντησαν σωστά (σ.σ. εμείς δεν είδαμε ποτέ την κόλλα με τις απαντήσεις τους). Αφού μας πουν, χωρίς να θέσουμε υπό αμφισβήτηση την απάντησή τους, τους πληρώνουμε και φεύγουν. (Αυτό που οι συμμετέχοντες δεν γνωρίζουν είναι ότι το μηχάνημα καταστροφής των γραπτών, στην πραγματικότητα, δεν κατέστρεψε ποτέ την κόλλα τους, αλλά την κράτησε στο εσωτερικό του, καταστρέφοντας άλλη κόλλα, έτσι ώστε εμείς να είμαστε σε θέση να μετρήσουμε επακριβώς τον βαθμό της «ανεντιμότητας» των συμμετεχόντων. Σε τέτοια πειράματα έχουν συμμετάσχει, έως τώρα, πάνω από 40.000 άτομα σε αρκετές χώρες του κόσμου (στην Ελλάδα όχι ακόμα, αν και θα είχε ενδιαφέρον).

 

Τα διδάγματα

Αρχίζω με το δεύτερο πείραμα που αφορά την ανεντιμότητα και μας βοηθά να μελετήσουμε τον αντίκτυπο διάφορων παραγόντων στην έφεσή μας προς αυτήν. Οι οικονομολόγοι (και πολλοί άλλοι που μοιράζονται τον τρόπο σκέψης των οικονομολόγων) υποθέτουν ότι το κάθε άτομο πασχίζει να μεγιστοποιήσει τη διαφορά ατομικού οφέλους και ατομικού κόστους από κάθε απόφαση. Ότι το άτομο σκέφτεται: «Τι πιθανότητες υπάρχουν να με πιάσουν να λέω ψέματα, να φοροδιαφεύγω, να κλέβω; Ποιο είναι το όφελός μου, αν τα καταφέρω να μη με πιάσουν; Ποιο είναι το κόστος μου αν με πιάσουν;». Με αυτό το σκεπτικό, οι οικονομολόγοι πιστεύουν ακράδαντα ότι όσο μεγαλύτερο το κόστος του να πιαστείς στα πράσα και όσο μικρότερο το όφελος του να τη γλιτώσεις, τόσο λιγότερο ανέντιμα δρουν τα άτομα.

Η πραγματικότητα, όμως, φαίνεται να διαψεύδει την ωφελιμιστική λογική των οικονομολόγων. Στα πειράματα αυτά (τα οποία πολύ εύκολα προσαρμόζονται, με μικρές αλλαγές, για να επαληθευτούν διάφορες υποθέσεις) βρίσκουμε ότι η πιθανότητα να πει κάποιο άτομο ψέματα (ότι έλυσε πολύ περισσότερα αριθμητικά προβλήματα απ' ό,τι στην πραγματικότητα) είναι ανεξάρτητη από το χρηματικό όφελος που θα αποκομίσει, αν μας «κοροϊδέψει». Παράλληλα, επηρεάζεται σχετικά λίγο ακόμα και από την πιθανότητα να «πιαστεί» και σχεδόν καθόλου από το κόστος των κυρώσεων σε περίπτωση που «πιαστεί» (σ.σ. δεν είναι τυχαίο ότι η θανατική ποινή δεν μειώνει τη συχνότητα των δολοφονιών σε πολιτείες όπου προβλέπεται). Πολύ περισσότερο εξαρτάται από το κατά πόσο τα άτομα πιστεύουν ότι (α) οι ανέντιμες πράξεις είναι συνήθεις εντός της δικής τους κοινότητας/κοινωνίας και (β) τα «θύματα» της ανεντιμότητάς τους είναι «άξια» της δικής τους έγνοιας. Με απλά λόγια, φαίνεται ότι προβλήματα όπως η φοροδιαφυγή δεν αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά με τη φοβέρα και τα πρόστιμα αλλά με την καλλιέργεια ενός περί δικαίου αισθήματος εντός της κοινωνίας. Άντε τώρα να το εξηγήσεις αυτό σε πολιτικούς που άγονται και φέρονται από την ξύλινη γλώσσα και την ωφελιμιστική λογική των οικονομολόγων.

Κλείνω με το πρώτο πείραμα, την περίπτωση της δολοφόνου Μαρίας, ξεκινώντας με ένα φρικιαστικό εμπειρικό εύρημα: από τους 173 μεταπτυχιακούς φοιτητές σε τμήματα Οικονομικών που ερωτήθηκαν, οι 124 απάντησαν στο ερώτημά μας ως εξής: «Προφανώς δολοφόνησε την αδελφή της για να συναντήσει τον όμορφο άνδρα. Θα σκέφτηκε πως, αφού είχε πάει στην κηδεία της μητέρας της, ίσως να εμφανιζόταν ξανά στην κηδεία της αδελφής της». Αντίθετα, από τους 564 μεταπτυχιακούς φοιτητές άλλων τμημάτων (π.χ. Νομικής, Ιατρικής, Πολυτεχνικών Σχολών), μόνο 32 έδωσαν τέτοια απάντηση. Οι υπόλοιποι απλώς δήλωσαν άγνοια. Μια άγνοια που δεν καταδεικνύει λιγότερη οξυδέρκεια από τους οικονομολόγους. Απλώς, αυτό που φαίνεται να συμβαίνει είναι ότι ο άκρατος ωφελιμισμός που διδάσκεται στους φοιτητές Οικονομικών διαφθείρει την ψυχή τους σε τέτοιο βαθμό, που το μυαλό τους είναι σε θέση να φανταστεί ότι όπως μπορεί κάποιος να σπάσει ένα βάζο για να πετύχει κάτι που ποθεί (π.χ. να βγάλει από μέσα μια χρυσή λίρα), έτσι και η Μαρία μπορεί να σκότωσε την αδελφή της για να ξαναδεί τον όμορφο άνδρα.

Συμπερασματικά, η λογική των οικονομολόγων, τόσο όταν τους κλείνει το μυαλό σε πράγματα που είναι προφανή στους υπόλοιπους όσο και όταν τους το «ανοίγει» επικίνδυνα, αποτελεί πηγή λαθών στον τομέα της άσκησης οικονομικής πολιτικής καθώς και ενός άκρατου αμοραλισμού που δηλητηριάζει τις κοινωνίες μας.

12

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Για την έκφραση «Επάγγελμα ομοφυλόφιλος»

Θοδωρής Αντωνόπουλος / Για την έκφραση «Επάγγελμα ομοφυλόφιλος»

Αν θεωρήσουμε την ομοφυλοφιλία επάγγελμα, αξιότιμε κ. συνήγορε, τότε σίγουρα αυτό θα πρέπει να ενταχθεί στα βαρέα ανθυγιεινά. Τουλάχιστον για όσο μπορούν να δηλητηριάζουν τον δημόσιο λόγο κακοποιητικές απόψεις, αντιλήψεις και πρακτικές, σαν αυτές που είτε εκφέρετε είτε ενθαρρύνετε.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί το επίπεδο του δημοσίου διαλόγου είναι τόσο απελπιστικά χαμηλό;

Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος / Γιατί το επίπεδο του δημοσίου διαλόγου είναι τόσο απελπιστικά χαμηλό;

Αντί να διαφωνήσουμε για το ένα ή το άλλο θέμα, όπως και είναι θεμιτό και αναμενόμενο σε μια δημοκρατία διαλόγου, το μόνο που ξέρουμε να κάνουμε είναι να εξευτελιζόμαστε οι ίδιοι και να εξευτελίζουμε τους άλλους, ωσάν να ήταν οι χειρότεροι εχθροί μας.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ Π. ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ
O βούρκος των ημερών

Στήλες / O βούρκος των ημερών

Σήμερα: Μηνύματα στο αλεξίπτωτο • • • βουλευτική ηπιότητα • • • περιβαλλοντικη καταστροφή στο Ισραήλ • • • δύσκολες μέρες για τον Μακρόν • • • εμβολιαστική ευνοιοκρατία • • • ένας γενναιόδωρος πρώην οδηγός νταλίκας • • • η περιπέτεια της «μυστικής ομιλίας»
ΚΩΣΤΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ
Ψάχνοντας τις ευθύνες, ξεχάσαμε τους κακούς

Αρετή Γεωργιλή / Ψάχνοντας τις ευθύνες, ξεχάσαμε τους κακούς

Γιατί όλη αυτή η πολιτική χυδαιότητα που αποπροσανατολίζει την κοινή γνώμη από το πραγματικό πρόβλημα και στρέφει τη συζήτηση σε μια στείρα κομματική αντιπαράθεση, στις πλάτες όλων αυτών των παιδιών, που το μόνο που ζητούν είναι δικαίωση και γαλήνη;
ΑΡΕΤΗ ΓΕΩΡΓΙΛΗ
Το δίλλημα με τον Κουφοντίνα

Τι διαβάζουμε σήμερα: / Το δίλλημα με τον Κουφοντίνα

Σήμερα: Τα Ζεν της Βαϊκάλης • • • νίκη μεγαλοψυχίας • • • η βία δεν πτοεί (ακόμη) τους Βιρμανούς • • • μια πρώτη δικαίωση • • • οι επίμονοι Ινδοί αγρότες • • • δημοκρατία και πίτσα • • • ένας τιτάνας
ΚΩΣΤΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ

σχόλια

6 σχόλια
Το τεστ με την σατανική Μαρία κυκλοφορεί σε μορφή e-mail εδώ και πολλά χρόνια και μάλιστα υποτίθεται ότι αυτοί που απαντούν σωστά έχουν τις προδιαγραφές για serial killers. Παραθέτω και το σχετικό link για να δούμε όλοι πόσο παλιό είναι το τεστ αλλά και για να διαβάσουμε μια αυστηρή κριτική σε τεστς αυτού του είδους, τα οποία φιλοδοξούν να ανιχνεύσουν ψυχικές διαταραχές και άλλα παρόμοια, κάτι που αυτονόητα δεν είναι τόσο απλό. Το link είναι http://www.snopes.com/inboxer/hoaxes/sister.asp. Άλλο ένα link για το τεστ, το οποίο δημοσιεύθηκε το 2005, λέγοντας ότι δόθηκε σε ''κάποιον'' ύποπτο για δολοφονία.http://forum.grasscity.com/grasscity-forum-humor/61885-test-do-you-have-mentality-serial-killer.htmlΆρα οι φοιτητές υποβλήθηκαν σε ένα τεστ, το οποίο χρησιμοποιείται για να μετρήσει την εγκληματική κλίση κάποιου κι όχι την ηθική του; Ένα τεστ αμφίβολης επιστημονικής αξίας; Σαν κάτι να μην πάει καλά εδώ...
Καλό θα ήταν να υπάρχει μια παραπομπή στα ευρήματα αυτης της έρευνας του κ.Βαρουφάκη (όπως συνηθίζεται στα επιστημονικά κείμενα, εκτός αν θεωρηθεί κάτι άλλο). Ας δεχτώ καλόπιστα ότι είναι ακριβώς όπως τη περιγράφει - το συμπέρασμα λοιπόν είναι ότι οι απόφοιτοι νομικής είναι εξίσου αλτρουιστές με τους γιατρούς. Καλό αυτό, καταρρίπτεται ο μύθος των σατανικών δικηγόρων. Μου κάνει εντύπωση βέβαια πώς οι μόνες απαντήσεις που δόθηκαν ήταν "δε γνωρίζω" και "είμαι ένας διεφθαρμενος αριβίστας που θέλει να πίνει το αίμα των εργαζομενων με καλαμάκι"
ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ. ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΣΗΜΕΡΑpdf- http://is.gd/09XUhc*«…Τον τελευταίο καιρό υπήρξαν θεωρητικοί με την αναγέννηση του λεγόμενου φιλελευθερισμού, οι οποίοι εκθειάζουν αυτοί την κατάσταση, οι οποίοι λένε ότι τώρα φτάσαμε πραγματικά στην αληθινή ελευθερία, στον ατομικισμό, όπου ο καθένας ασχολείται με τα δικά του και συνεπώς δεν έχουμε κοινωνικές και πολιτικές συγκρούσεις, δεν έχουμε έκτροπα και φασαρίες και έτσι το σύστημα λειτουργεί. Εκτός από την υποκρισία, ο συλλογισμός περιέχει και μία τεράστια αυταπάτη… το σύστημα αυτό έτσι όπως είναι σήμερα καταστρέφει την ίδια την επιβίωση του[...] Δεν λειτουργεί δυνάμει των ανθρώπων και των θεσμων που παραγει, λειτουργεί διότι ενάντια στην κρατούσα νοοτροπία, εξακολουθούν και υπάρχουν σε τμήματα της κοινωνίας, ακόμα και στον κρατικό μηχανισμό, ας πούμε Φ% των δικαστικών, Χ% των εκπαιδευτικών ή Ψ% των εργαζομένων εν γένει, οι οποίοι αντί να συμμορφωθουν με την επικρατούσα νοοτροπία, δηλαδή να λένε συνεχώς ‘‘τι με νοιάζει εμένα, ποιός πληρώνει περισσότερο; Προς όφελος αυτού βγάζω την απόφαση’’, εξακολουθούν να λειτουργούν κατά παραδοσιακό τρόπο… με κατάλοιπα ηθους…»*ΟΙΚΟΝΟΜΙΣΜΟΣ – http://is.gd/yV8rL9«…Υπηρξε μια εποχη, οχι και τοσο μακρινη, που πολλοι ανθρωποι μπορουσαν να σκοτωσουν ή να κανουν οποιαδηποτε ατιμια για να τους δωσει ο βασιλιας τιτλο ευγενειας. Εμεις σημερα θα γελουσαμε με αυτην την ιδεα… Δεν γελαμε ομως, οταν καποιος ειναι ετοιμος να σκοτωσει ή να κανει οποιαδηποτε βρωμια για να κερδισει μερικα εκατομμυρια.Εκεινο που χρειαζεται ειναι να γινει η ιδεα: ‘‘εγω κερδιζω περισσοτερα απο σενα’’ τοσο γελοια οσο και η ιδεα ‘‘εγω ειμαι καλυτερος απο σενα, γιατι η προγιαγια μου κοιμηθηκε με το βασιλια, που εκανε τον προπαπο μου βαρωνο.’’»*https://keimena11.wordpress.com*
Ας σε ακολουθήσω λοιπόν, ακόμη κι έτσι να ήταν (υποθετικό άλλωστε ότι τα 10χρονα θα απαντούσαν έτσι), η ηθική διαμορφώνεται ούτως ή άλως από μικρή ηλικία και αυτό ενισχύει ακόμη περισσότερο το συμπέρασμα ότι έχουμε πρόβλημα Παιδείας και ηθικής, πρόβλημα μάλιστα που σε λίγο (αν δεν έχει αρχίσει ήδη) θα αρχίσει να αποδομεί τελείως τις συνδέσεις της κοινωνίας μας.
Όταν το ερώτημα ζητάει να συσχετιστούν 2 πρόσωπα με 1 γεγονός (τύπισσα - τύπος - κηδεία) οποιοδήποτε 10χρονο έχει παρακολουθήσει το πολύ τρεις χολυγουντιανές αστυνομικές περιπέτειες μπορεί να σου δώσει την "φρικιαστική" απάντηση.
Οπότε... οι φοιτητές οικονομικών, έχουν δει τουλάχιστον τρεις χολυγουντιανές αστυνομικές περιπέτειες, ενώ οι φοιτητές "άλλων τμημάτων (π.χ. Νομικής, Ιατρικής, Πολυτεχνικών Σχολών", προτιμούν το μπόλιγουντ ή τον Ευρωπαϊκό κινηματογράφο;Αυτό θες να πεις;
Σε καμία περίπτωση το ερώτημα δεν ζητάει να συσχετιστούν τα 2 πρόσωπα με 1 γεγονός ή η κηδεία με τον φόνο. Το θέμα ότι συσχετίστηκαν στο μυαλό κάποιων φοιτητών, καθώς και το αποτέλεσμα του συσχετισμού, αποτέλεσε το αντικείμενο της έρευνας.
Είναι ενδιαφέρον πάντως που, πολύ συχνά σε κάθε άρθρο του κ. Βαρουφάκη, θα βρεθούν σχολιαστές που θα εστιάσουν σε τελείως άκυρα σημεία και για την ουσία του άρθρου δεν θα βγάλουν κιχ.Μέγιστο δείγμα προκατάληψης και εξυπνακίστικης διάθεσης, μόνο και μόνο για να διαφωνήσουμε. Κάποιο επιχείρημα επί του συμπεράσματος, ότι ζούμε σε ολοένα και πιο αμοραλιστικές κοινωνίες που μάλιστα εκπαιδεύουν τους αυριανούς διαμορφωτές τους στην παντελή έλλειψη ηθικής και ανθρωπιστικής ματιάς; Και μάλιστα τους επιβραβεύουν γι' αυτό! (Δείτε Νομπελ οικονομίας)Γιατί, η εξυπνάδα του ότι το 10χρονο μπορεί να δώσει την ίδια απάντηση επειδή παρακολούθησε μερικές ταινίες του Hollywood δεν αναιρεί το συμπέρασμα. Ίσα ίσα. Ακόμη περισσότερο, η εξυπνάδα αυτή αναιρείται αυτομάτως στις περιπτώσεις των άλλων φοιτητών (αυτοί δηλαδή μεγάλωσαν στην γυάλα με ταινίες ποιότητος, και δεν μπορούν να απαντήσουν;... όπως πολύ σωστά παρατήρησε και ο/η Aleee).Όσο για το "φρικιαστική", είναι επίσης πολύ ενδιαφέρον που το έβαλες σε εισαγωγικά, αλλά το γιατί πρέπει να το σκεφτείς εσύ περισσότερο, παρά κάποιος άλλος.Εγώ αυτό που καταλαβαίνω από το άρθρο είναι ότι οι αιτίες που μας οδηγούν σε ολοένα και πιο αμοραλιστικές κοινωνίες και αυτοκτονικές (για τους πολλούς) κοινωνικοοινονομικές πολιτικές πρέπει να αναζητηθούν στην έλλειψη ηθικής αλλά και κατάρρευσης οικουμενικών αξιών όπως εντιμότητα, ειλικρίνεια, σεβασμός αίσθημα δικαιοσύνης και η λίστα συνεχίζεται...Προς το παρόν, πάμε για επιστροφή στον Μεσαίωνα ολοταχώς....
Αξίζει να συλλογιστούμε και το εξής: ότι το ακριβές, αρχικό νόημα της λέξης οικονομία/economy(ετυμ:οίκος+νέμω, διαχειρίζομαι/φέρνω βόλτα/διεκπεραιώνω/κάνω κουμάντο τα του οίκου) τείνει να εγκαταληφθεί εντελώς. Και αυτό όχι γιατί εκλείπει η νομή, αλλά γιατί εκλείπει η οντότητα του οίκου, άρα και της αρχής που νέμει τα του οίκου. Κάπως έτσι αλλάζει και ο ρόλος του οικονόμου:διαχειρίζεται τα του οίκου όχι για το όφελος του ίδιου του οίκου.Λογικό βέβαια. Αυτό θα πει παγκόσμια οικονομία που έχει ως συνέκδοχο ή ως συνέπεια και την απώλεια εθνικής κυριαρχίας. Η Τρόικα λοιπόν, είναι η εξουσία στην Ελλάδα. Η κυβερνήσεις μας είναι οι οικονόμοι τους.Θα το συνηθίσουμε.