Το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη είναι ένα πολιτιστικό, μη κερδοσκοπικό ίδρυμα, που εδρεύει στον Πειραιά και κινείται σε τρεις άξονες: τον πολιτισμό, την παιδεία και τη ναυτιλία. Οι κύριες δράσεις του είναι τα εκπαιδευτικά προγράμματα και η λειτουργία της Δανειστικής και της Ιστορικής Βιβλιοθήκης. Η Δανειστική Βιβλιοθήκη δίνει έμφαση κυρίως στη λογοτεχνία και έχει κινήσει ήδη το ενδιαφέρον των Πειραιωτών. Η Ιστορική Βιβλιοθήκη στεγάζεται σε ένα υπέροχο νεοκλασικό στην Ακτή Μουτσοπούλου και αποτελείται από επιμέρους επώνυμες συλλογές, οι περισσότερες από τις οποίες ανήκαν σε ανθρώπους των τεχνών και των γραμμάτων – κυρίως των θεωρητικών επιστημών. Ανάμεσα στα ονόματα των δωρητών διαβάζουμε αυτά του Εμμανουήλ Κριαρά, του Κ.Θ. Δημαρά, του Κωνσταντίνου Σβολόπουλου, της Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, του ποιητή Γιώργου Χρονά.
Όλες οι συλλογές είναι προσβάσιμες σε ερευνητές αλλά και κάθε φιλαναγνώστη με μια απλή διαδικασία. Επιπλέον, μπορεί κανείς να επισκεφθεί και να δει τον χώρο της βιβλιοθήκης, μια εμπειρία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Στο πολύ διαφωτιστικό site του Ιδρύματος (www.laskaridou.gr) βρίσκονται καταλογογραφημένα 120.000 από τα 250.000 βιβλία της Ιστορικής Βιβλιοθήκης και η καταλογογράφηση συνεχίζεται με εντατικούς ρυθμούς. Με τη βοήθεια της μηχανής αναζήτησης μπορεί κανείς να «περιηγηθεί» στη βιβλιοθήκη και να επιλέξει τα βιβλία που θα επιθυμούσε να δει από κοντά. Ο ενδιαφερόμενος στέλνει ένα mail, με το οποίο δηλώνει ποιο βιβλίο ακριβώς τον ενδιαφέρει, κατά προτίμηση δύο ημέρες νωρίτερα, και στη συνέχεια επισκέπτεται τη βιβλιοθήκη και τα διαβάζει στο αναγνωστήριο με την επίβλεψη του προσωπικού. Υπάρχουν κάποια βιβλία που λόγω παλαιότητας, σπανιότητας ή κατάστασης, δεν είναι διαθέσιμα. Ωστόσο, αν υπάρχει ανάγκη για πρόσβαση σε ένα τέτοιο βιβλίο για ερευνητικούς λόγους, αυτό είναι εφικτό κατόπιν ειδικής άδειας. Επιπλέον, υπάρχει η δυνατότητα, αν η κατάσταση του βιβλίου το επιτρέπει, να πάρει κανείς ηλεκτρονικά αντίγραφα και φωτοτυπίες, υπηρεσία η οποία είναι η μόνη που χρεώνεται με ένα συμβολικό ποσό.
Η Ιστορική Βιβλιοθήκη στεγάζεται σε ένα υπέροχο νεοκλασικό στην Ακτή Μουτσοπούλου και αποτελείται από επιμέρους επώνυμες συλλογές, οι περισσότερες από τις οποίες ανήκαν σε ανθρώπους των τεχνών και των γραμμάτων
Αυτήν τη στιγμή η Ιστορική Βιβλιοθήκη έχει υπογράψει μνημόνιο συνεργασίας με το Πάντειο, βρίσκεται σε συζητήσεις και με άλλα Πανεπιστήμια, ενώ έχει αρχίσει να γίνεται γνωστή και εκτός Ελλάδας. Στην Ιστορική Βιβλιοθήκη φιλοξενούνται πολλά ξενόγλωσσα βιβλία, μια και οι συλλογές ανήκαν κυρίως σε ερευνητές. Μπορεί κανείς να βρει βιβλία της αγγλικής, γαλλικής και γερμανικής γραμματείας αλλά και βιβλία σε βαλκανικές γλώσσες. Οι εκδόσεις που διαθέτει χρονολογούνται από την αρχή της τυπογραφίας, ενώ 45 από αυτές είναι τυπωμένες τον 15ο αιώνα. Στη Βιβλιοθήκη λειτουργεί εργαστήριο, στο οποίο συντηρούνται με υποδειγματικό τρόπο τα βιβλία. Η πιο παλιά έκδοση είναι μια λατινική μετάφραση των Προβλημάτων του Αριστοτέλη που έχει τυπωθεί στη Μάντοβα το 1473, ενώ υπάρχουν βιβλία ακόμα και του 2015, μια και κάποιοι δωρητές συνεχίζουν να εμπλουτίζουν τις συλλογές τους. Το Ίδρυμα εξακολουθεί να ενημερώνει δύο βασικές συλλογές: τη Συλλογή Λασκαρίδη με τα περιηγητικά και την Bibliotheca Graeca.
Η Bibliotheca Graeca είναι δωρεά του Αθανάσιου Οικονομόπουλου και περιλαμβάνει ό,τι έχει γραφτεί στα ελληνικά ή από Έλληνες, από τον Όμηρο μέχρι το 1453 και έχει τυπωθεί σε διάφορες γλώσσες, μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα. Ουσιαστικά, πρόκειται για τα σύνολο της αρχαίας ελληνικής και βυζαντινής γραμματείας. Η συλλογή περιλαμβάνει πάρα πολλές πρώτες εκδόσεις και είναι σπάνια λόγω του αριθμού των βιβλίων και του εύρους της θεματολογίας που περιλαμβάνει. Πολλές από τις εκδόσεις που διαθέτει είναι του Άλδου Μανούτιου, ενός από τους σημαντικότερους στοχαστές και τυπογράφους της Αναγέννησης, που θεωρείται ότι αναζωογόνησε και έστρεψε το ενδιαφέρον στη μελέτη των ελληνικών γραμμάτων – γιατί μέχρι τότε στη Δύση μελετούσαν κυρίως τους Λατίνους συγγραφείς. Η εικονογράφηση του «Σπεύδε βραδέως» –ένα δελφίνι τυλιγμένο γύρω από μια άγκυρα– που χρησιμοποιεί ως εκδοτικό σήμα κάνει τα βιβλία του να ξεχωρίζουν. Το Ίδρυμα, μάλιστα, έχει κυκλοφορήσει ένα βιβλίο για τις ελληνικές εκδόσεις του Μανούτιου και τους Έλληνες συνεργάτες του.
Η περιηγητική συλλογή που φιλοξενείται στην Ιστορική Βιβλιοθήκη είναι του προέδρου του Ιδρύματος, Παναγιώτη Κ. Λασκαρίδη. Ο μεγάλος της όγκος είναι περιηγητικά και ιστορικά βιβλία από τον 16ο αιώνα μέχρι και τις αρχές του 20ού αιώνα, τα χαρακτικά των οποίων, αποτυπωμένα σε πάνω από 20.000 φωτογραφίες –επιστημονικά τεκμηριωμένες, με επιπλέον πληροφορίες, συμπληρωματική βιβλιογραφία και με τη χρήση tags– απαρτίζουν το υλικό του ιστότοπου του Ιδρύματος «Travelogues - Με το Βλέμμα των Περιηγητών» (http://el.travelogues.gr). Ο ιστότοπος ανανεώνεται συνεχώς, το περιεχόμενό του είναι διαθέσιμο στα ελληνικά, στα αγγλικά και στα τούρκικα, και έχει απασχολήσει πολύ την ξένη ερευνητική κοινότητα, με αποτέλεσμα το Ίδρυμα να λαμβάνει συνεχώς αιτήματα για τη χρήση των εικόνων που περιέχει. Οι εικόνες στη μορφή που βρίσκονται στο Διαδίκτυο είναι διαθέσιμες στον επισκέπτη, ο οποίος μπορεί να τις «κατεβάσει» χωρίς χρέωση.
Μια επίσκεψη στην Ιστορική Βιβλιοθήκη, που εγκαινιάστηκε από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας στις 24 Νοεμβρίου 2015, είναι αρκετή για να αντιληφθεί κανείς τη μεγάλη αξία των συλλογών που φιλοξενεί και το σπουδαίο έργο που επιτελεί το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη, το οποίο ξεπερνά όχι μόνο τα όρια του Πειραιά αλλά και της Ελλάδας.
Η Αγγελική Παπαδοπούλου, φιλόλογος, και η δρ Βέρα Ανδριοπούλου, ιστορικός, μας ξενάγησαν στην Ιστορική Βιβλιοθήκη και διάλεξαν για τη LifΟ μερικά από τα πιο σημαντικά βιβλία της συλλογής.
