Αναγνωρίζοντας τη σημασία του ύπνου για την ανθρώπινη υγεία, ο ΠΟΥ όρισε την τρίτη Παρασκευή του Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ύπνου. Κάποιος κακεντρεχής θα έλεγε ότι πρόκειται για ένα σαδιστικό αστείο του διεθνούς οργανισμού σε βάρος της ανθρωπότητας να ορίζει μια τέτοια επέτειο σε εργάσιμη μέρα, για να μη σχολιάσουμε τον εμπαιγμό απέναντι σε όσους πάσχουν από σχετικές διαταραχές – φαντάζεσαι κάποιον φουκαρά να αναφωνεί πικραμένος «δεν μπόρεσα να κοιμηθώ ούτε την Παγκόσμια Ημέρα Ύπνου» και σε πιάνει το στομάχι σου.
Με δεδομένο πως περνάμε το 1/3 της ζωής μας κοιμώμενοι, ήταν επόμενο οι κινηματογραφιστές, που τίποτα από όσα απαρτίζουν την ανθρώπινη κατάσταση δεν άφησαν ανέγγιχτο, να ασχοληθούν και με τον ύπνο, την απουσία του, αλλά και όσα συμβαίνουν ή θα μπορούσαν να συμβούν κατά τη διάρκειά του.
Η λίστα που ακολουθεί, περιλαμβάνει μερικές από τις χαρακτηριστικότερες ταινίες που αφορούν άμεσα ή σχετίζονται με κάποιο τρόπο με τον ύπνο. Λήθαργος και αϋπνία, όνειρα και εφιάλτες, ροχαλητά και χασμουρητά συνθέτουν μια binge-watching πρόταση με αφορμή τη σημερινή επέτειο.
Καλές προβολές και όνειρα γλυκά.
Με δεδομένο πως περνάμε το 1/3 της ζωής μας κοιμώμενοι, ήταν επόμενο οι κινηματογραφιστές, που τίποτα από όσα απαρτίζουν την ανθρώπινη κατάσταση δεν άφησαν ανέγγιχτο, να ασχοληθούν και με τον ύπνο, την απουσία του, αλλά και όσα συμβαίνουν ή θα μπορούσαν να συμβούν κατά τη διάρκειά του.
Peter Ibbetson
1935
του Χένρι Χάθαγουεϊ
Σκηνοθετημένο από τον Χένρι Χάθαγουεϊ, έναν εργάτη του κλασικού Χόλιγουντ με 4-5 τίτλους που θα έκαναν ένα ισχυρό case για να ασχοληθεί (ακόμα πιο) σοβαρά η κριτική μαζί του σήμερα, το Peter Ibbetson συνιστά μια γοητευτική, άγνωστη κατάθεση στο κίνημα του (κινηματογραφικού) μαγικού ρεαλισμού που, όπως θα έλεγε κι ο Όρσον Ουέλς, θα έκανε και μια πέτρα να κλάψει. Δυο ψυχές πλασμένες για να είναι μαζί, χωρίζονται ως παιδιά, ξαναβρίσκονται ως ενήλικες για να χωριστούν ξανά βίαια, μα συνεχίζουν να συναντιούνται στον ύπνο τους, όπου πλάθουν έναν παραδεισένιο ονειρότοπο.
Sleeping Beauty
1959
των Κλάιντ Τζερόνιμι, Χάμιλτον Λασκ και Λες Κλαρκ
Η πριγκίπισσα Αουρόρα τρυπά το δάχτυλο της σε αδράχτι και πέφτει σε πολυετή λήθαργο, από τον οποίο μπορεί να ξυπνήσει μόνο με ένα φιλί αληθινής αγάπης. Βασισμένη στο σχετικό παραμύθι, με κουκλίστικο background και δανεική τη μουσική του ομώνυμου μπαλέτου του Πιοτρ Τσαϊκόφσκι, η «Ωραία Κοιμωμένη» παραμένει μέχρι σήμερα από τις δημοφιλέστερες ντισνεϊκές πριγκίπισσες, αν και υστερεί σε ευρήματα σε σχέση με άλλα φιλμ που κατασκευάστηκαν υπό την επίβλεψη του ίδιου του Ντίσνεϊ.
A Nightmare on Elm Street
1984
του Γουές Κρέιβεν
Ο τρόμος του «Εφιάλτη» του Γουές Κρέιβεν στηρίζεται σε μια απλή, αλλά άκρως αποτελεσματική ιδέα: αν κοιμηθείς, πέθανες. Το σασπένς γεννάται από το δεδομένο ότι είναι ανθρωπίνως αδύνατο να μη σε πάρει ο ύπνος μακροπρόθεσμα, με τις ονειρικές σεκάνς να δίνουν στον Κρέιβεν τη δυνατότητα να πλάσει μερικές αξέχαστες εικόνες τρόμου, κι ας μην υπήρξε ποτέ του εικονοκλάστης. Το είδος απέκτησε ακόμα ένα franchise με μερικές αξιόλογες προσθήκες και οι εφιάλτες μας απέκτησαν το όνομα Φρέντι Κρούγκερ – ο μπαμπούλας που πάντοτε φοβόσουν ότι κρύβεται μέσα στην ντουλάπα ή κάτω από το κρεβάτι σου.
Sleepless in Seatle
1993
της Νόρα Έφρον
Μία από τις αγαπημένες συνήθειες όσων δυσκολεύονται να κοιμηθούν είναι (ή τουλάχιστον ήταν) οι εκπομπές λόγου στο ραδιόφωνο, εκείνες που δίνεται το μικρόφωνο στους ακροατές για να μιλήσουν περί ανέμων και υδάτων. Σε μια τέτοια καλεί ο Τομ Χανκς με το ψευδώνυμο του τίτλου, αναζητώντας κατά βάθος μια αδερφή ψυχή, με τη Μεγκ Ράιαν να ανταποκρίνεται στο κάλεσμα. Aπό τις ωραιότερες κομεντί των ‘90s, η οποία ενσωματώνει θαυμάσια στην πλοκή της το An Affair to Remember (1957) του Λίο ΜακΚάρεϊ.
Insomnia (1997) / Insomnia (2002)
του Έρικ Σκιόλντμπεργκ / του Κρίστοφερ Νόλαν
Θρίλερ με ήρωα έναν αστυνομικό με σοβαρά προβλήματα αϋπνίας, προερχόμενα από το φυσικό περιβάλλον αλλά και από μια ένοχη συνείδηση. Το νορβηγικό πρωτότυπο με τον Στέλαν Σκάρσγκαρντ είναι ένα μαυρόψυχο διαμάντι ομιχλώδους ατμόσφαιρας και ηθικής, το αμερικανικό ριμέικ του Κρίστοφερ Νόλαν έχει μια σπουδαία ερμηνεία από τον Αλ Πατσίνο και τη γνώριμη ιδεαλιστική πινελιά του σκηνοθέτη στο φινάλε. Καθένα από τα δύο έχει τις αρετές του, όποιο και να επιλέξετε, you’re in for a treat, που λέμε και στο χωριό μου.
Εyes Wide Shut
1999
του Στάνλεϊ Κιούμπρικ
Traumnovelle είναι ο τίτλος του βιβλίου στο οποίο βασίστηκε το κύκνειο άσμα του Κιούμπρικ, μια ιστορία ονείρου δηλαδή. Η εξομολόγηση μιας φαντασίωσης της γυναίκας του κινητοποιεί σε έναν άνδρα φόβους φωλιασμένους βαθιά στην αρσενική ψυχοσύνθεση και τον οδηγεί σε μια ονειρική οδύσσεια όπου έρχεται αντιμέτωπος με αυτούς, κυνηγώντας μια ανείπωτη σεξουαλική εμπειρία που διαρκώς ματαιώνεται, ματαιώνοντας στα μάτια του και την αρσενική του υπόσταση. Όταν ξυπνήσει, είναι έτοιμος πια να αποδεχτεί τη φαντασίωση ως αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης φύσης και να προχωρήσει και στην ενδεδειγμένη αντιμετώπισή της, πάντα με την προτροπή της συζύγου του, γιατί μέχρι εκεί του (και μας) κόβει.
Le conseguenze dell'amore
2004
του Πάολο Σορεντίνο
«Υπάρχει μια σέκτα με μέλη άνδρες και γυναίκες κάθε κοινωνικής τάξης, ηλικίας, ράτσας και θρησκείας, η σέκτα εκείνων που πάσχουν από αϋπνία. Άνθρωποι που δεν είναι μέλη της λένε συχνά σε εκείνους που είναι ότι, αν δεν μπορούν να κοιμηθούν, μπορούν να διαβάσουν, να δουν τηλεόραση ή να κάνουν κάτι άλλο. Αυτά τα λόγια είναι πολύ εκνευριστικά για έναν πολύ απλό λόγο: Όσοι πάσχουν από αϋπνία μόνο μία εμμονή έχουν. Να κοιμηθούν». Με αυτά τα λόγια ο ήρωας στο φιλμ του Σορεντίνο συνοψίζει την τραγωδία όσων λαχταρούν κάτι αυτονόητο για πολύ κόσμο, έναν γρήγορο και ήσυχο ύπνο. Οι λόγοι της αϋπνίας του εντοπίζονται σε μια (αναγκαστική) καθημερινή ρουτίνα δίχως τέλος, μέχρι που έρχεται ο έρωτας για να του δείξει ότι μπορεί και καλύτερα.
Paranormal Activity
2007
του Όρεν Πέλι
Με ήρωες ένα ζευγάρι που βιντεοσκοπεί τον ύπνο του για να εντοπίσει μια φαντασματική παρουσία στο σπίτι, το Paranormal Activity έδωσε το έναυσμα για ένα καταιγισμό από found footage ταινίες τρόμου. Στην επιτυχία του συνέβαλε το καλό marketing, μα ακόμα περισσότερο συνέβαλε η αποτελεσματικότητά του στην παραγωγή ουρλιαχτών, η οποία επιτυγχάνεται με μια λιτή, οικονομική προσέγγιση του φιλμικού τρόμου, όπου η παραμικρή κίνηση εντός του κάδρου σε ένα (ως επί το πλείστον) σταθερό πλάνο συνιστά γεγονός. Αν αναρωτιέστε τι μπορεί να συμβαίνει μέσα στο σπίτι την ώρα που κοιμάστε, το φιλμ έχει μερικές απαντήσεις.
Ιnception
2010
του Κρίστοφερ Νόλαν
O Κρίστοφερ Νόλαν στήνει μια πολυεπίπεδη και ρηξικέλευθη φιλμική κατασκευή για να εξηγήσει τη λειτουργία των ονείρων, στην καρδιά της ταινίας του, όμως, βρίσκεται μια ψυχή σε λήθαργο, καταρρακωμένη από τις ενοχές της, που χρειάζεται απεγνωσμένα τη βοήθεια μερικών φίλων προκειμένου να αφυπνιστεί – το ωραιότερο μυστικό μιας ταινίας που διαθέτει περίσσευμα από τέτοια. Αναμφίβολα από τις καλύτερες ταινίες της δεκαετίας που πέρασε, μας έκανε δικαιολογημένα να περιμένουμε πολλά περισσότερα από μια κινηματογραφική υπερπαραγωγή.
Τhe Nightmare
2015
του Ρόντνεϊ Άσερ
Ο δημιουργός του απίθανου ντοκιμαντέρ Room 237, που σταχυολογεί ερμηνείες και θεωρίες συνωμοσίας σχετικές με τη Λάμψη (1980) του Στάνλεϊ Κιούμπρικ, επιχειρεί μια μελέτη πάνω στο ανατριχιαστικό φαινόμενο της υπνικής παράλυσης. Καταγράφοντας μαρτυρίες ανθρώπων που περιγράφουν όμοιες, κοινές εμπειρίες και αναπαριστώντας τις τελευταίες στήνει μια ταινία τεκμηρίωσης με στοιχεία τρόμου –ηθικά συζητήσιμο κατά πόσο θεμιτό είναι να επιχειρείς να τρομάξεις τον θεατή σου με όχημα τον πόνο και το βάσανο αληθινών ανθρώπων– η οποία ενδέχεται να εξασφαλίσει αρκετές άγρυπνες νύχτες στους θεατές της.
σχόλια