Σεμπαστιάο Σαλγάδο: Ξανασπέρνοντας την αποψιλωμένη γη της φωτογραφίας

Σεμπαστιάο Σαλγάδο: Ξανασπέρνοντας την αποψιλωμένη γη της φωτογραφίας Facebook Twitter
© Sebastião Salgado
2

Τα πάντα, λέει, θα μπορούσαν να έχουν εξελιχθεί διαφορετικά. Θα μπορούσε να μην έχει φύγει ποτέ από τη Βραζιλία, να 'ταν οδηγός τρακτέρ σε φάρμα, να ζούσε σε παραγκούπολη. Θα μπορούσε να 'χει σταδιοδρομήσει ως οικονομολόγος ή να έχει ειδικευτεί σε πορτρέτα διασημοτήτων και να ζει πλουσιοπάροχα. Θα μπορούσε να 'χει μπει κάτω από την ταμπέλα «ο φωτογράφος της απόπειρας δολοφονίας του Ρίγκαν» κι έτσι να αναγνωρίζεται μέχρι σήμερα. Για τον Σεμπαστιάο Σαλγάδο το ότι δεν συνέβη τίποτε από τα παραπάνω ήταν «απλώς θέμα τύχης». Ωστόσο, βλέποντάς τον στο «Αλάτι της γης» του Βέντερς ή διαβάζοντας το φρεσκοτυπωμένο οδοιπορικό του «Από τη γη μου στη Γη» (μτφρ. Κ. Σχινά, εκδ. Στερέωμα), αντιλαμβάνεσαι πως, στο μυαλό του, μεγάλη τύχη σημαίνει και μεγάλη συνέπεια. Αυτή τον ώθησε να απαθανατίσει εικόνες απίστευτης φρίκης και οδύνης, αλλά και απίστευτης ομορφιάς, κι αυτή τον καθιστά πρότυπο στα μάτια όσων εξακολουθούν να ονειρεύονται έναν κόσμο καλύτερο και δικαιότερο. Από τους πιο σημαντικούς –αν όχι ο σημαντικότερος– και πολυβραβευμένους φωτορεπόρτερ της εποχής μας, ο ίδιος ο Σαλγάδο είναι λιγότερο γνωστός από τις μαυρόασπρες, επιβλητικές εικόνες του. Όσο περισσότερα, όμως, μαθαίνεις για κείνον, τόσο οι ελπίδες σου αναπτερώνονται.

Ούτε φωτοδημοσιογράφος ούτε στρατευμένος. Φωτογράφος σκέτο. Έτσι συστήνεται. Σαράντα χρόνια τώρα, από τις «Άλλες Αμερικές» ή το «Χέρι του ανθρώπου» ως το «Έξοδοι» και το «Γένεσις», από τις στρατιές των νεκρών, των μεταναστών, των εργατών, των χρυσοθήρων, ως το ινγκουάνα που θυμίζει οπλισμένο πολεμιστή του Μεσαίωνα, «όλες μου οι φωτογραφίες αντιστοιχούν σε στιγμές που τις έζησα έντονα. Η ζωή, η ζωή μου με ώθησε να τις δημιουργήσω. Γιατί υπήρξε μέσα μου μια οργισμένη παρόρμηση που με έσπρωχνε στον συγκεκριμένο τόπο. Άλλοτε με καθοδηγούσε η ιδεολογία άλλοτε απλώς η περιέργεια...».  

Ο Σαλγάδο το ξέρει, καμιά φωτογραφία δεν μπορεί ν' αλλάξει από μόνη της τον κόσμο. Αν όμως συνδυαστεί με κείμενα, ταινίες και με τη δράση ανθρωπιστικών οργανώσεων, γίνεται μέρος ενός ευρύτερου κινήματος καταγγελίας της βίας, του αποκλεισμού, της περιβαλλοντικής καταστροφής. 

Η φωτογραφία για τον Σαλγάδο, πέρα από πάθος, είναι κι ένα είδος γραφής, «μια γλώσσα με μεγάλη δύναμη». Ζητούμενο για τον ίδιο ήταν «η παραγωγή φωτογραφικών αφηγήσεων, τεμαχισμένων σε ποικίλα ρεπορτάζ που αναπτύσσονται σε μακρά διάρκεια». Ο μόνος τρόπος για ν' αφηγηθείς μια ιστορία, επιμένει, «είναι να επιστρέφεις στο ίδιο μέρος πολλές φορές· μέσα από αυτήν τη διαλεκτική διαδικασία αναπτύσσεις το θέμα σου». Να επεξεργάζεσαι ένα ζήτημα σε βάθος, όχι να πετάς «σαν πεταλουδίτσα» από δω κι από κει. Nα τι έχει προσδώσει συνοχή σε μια δουλειά, όπως η δική του, απλωμένη από τον Αμαζόνιο ως τη Νιγηρία και από το Ιράκ ως την Ανταρκτική. Αυτό, και η συναισθηματική ισορροπία ανάμεσα στη γυναίκα του και τους δυο γιους τους, ο ένας από τους οποίους πάσχει από σύνδρομο Down, αλλά ουδέποτε έχει μπει εσωτερικός σε ίδρυμα. «Σήμερα, όταν κάνω αναδρομές στο παρελθόν, ανακαλύπτω μια αρμονία μεταξύ του ποιος είμαι, τι κάνω και από πού προέρχομαι...».

Γιος ενός αγρότη που προοριζόταν για φαρμακοποιός, ο Σεμπαστιάο Σαλγάδο γεννήθηκε το 1944 στη Βραζιλία, στην επαρχία Μίνας Ζεράις, σε μια πλατιά κοιλάδα φημισμένη για τα ορυχεία της, σε μια μεγάλη, αυτοτροφοδοτούμενη φάρμα με καμιά τριανταριά οικογένειες μέσα, ιδιοκτησίας του πατέρα του. Η Βραζιλία δεν είχε μπει ακόμα στην οικονομία της αγοράς, δεν είχε αρχίσει να μακελεύει τα δάση της και ο ίδιος είχε την αίσθηση πως μεγάλωνε σ' έναν παράδεισο. «Μερικοί λένε: ο Σαλγάδο είναι μεγαλομανής. Γεννήθηκα, όμως, σε μια τεράστια χώρα, είμαι συνηθισμένος στις αχανείς εκτάσεις και στις μετακινήσεις. Όταν ήμουν μικρός, οι γονείς μου με άφηναν να επισκέπτομαι τις μεγαλύτερες αδελφές μου, που ήταν ήδη παντρεμένες. Έκανα διαδρομές αντίστοιχες με αυτές ανάμεσα στο Παρίσι και τη Μόσχα ή τη Λισαβόνα. Η επικοινωνία δεν ήταν εύκολη...».

Σεμπαστιάο Σαλγάδο: Ξανασπέρνοντας την αποψιλωμένη γη της φωτογραφίας Facebook Twitter
Δεν κατάγομαι από το βόρειο ημισφαίριο του πλανήτη και δεν συμμερίζομαι την ενοχή που αισθάνονται ορισμένοι συνάδελφοί μου. Δεν φωτογραφίζω την υλική φτώχεια επειδή αισθάνομαι ενοχή... © Sebastião Salgado

Τηλέφωνο πρωτοείδε στα δεκαπέντε, όταν πήγε στην πόλη, στο Γυμνάσιο. Στα είκοσί του θα ερωτευτεί μια νεαρή μουσικό, τη Λέλια, που θα στέκεται έκτοτε σαν βράχος πλάι του. Απόφοιτος της Νομικής, θα ξεκινήσει με υποτροφία ένα μεταπτυχιακό στη Μακροοικονομική, στο πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο. Την ίδια εποχή γίνεται πραξικόπημα. Περνάει στην αντίσταση. Ώσπου, το καλοκαίρι του '69, για να μη χωθούν στη βαθιά παρανομία, αυτοεξορίζονται με τη Λέλια στην «πατρίδα των ανθρώπινων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας» και συνεχίζουν από τη Γαλλία τη δράση τους.

«Όταν με ρωτούν πώς οδηγήθηκα στην κοινωνική φωτογραφία-ντοκουμέντο, απαντώ ότι είναι απλώς προέκταση της πολιτικής στράτευσης και των ριζών μου», επαναλαμβάνει ο Σαλγάδο στη Γαλλίδα δημοσιογράφο Ιζαμπέλ Φρανκ, σε ένα από τα κεφάλαια του «Από τη γη μου στη Γη» που προέκυψε από τις συνομιλίες τους. Η στροφή του από την οικονομία στη φωτογραφία έγινε όσο ζούσε μικροπαντρεμένος στο Παρίσι, ανάμεσα σε επίσης εκπατρισμένους από τις δικτατορίες της Λατινικής Αμερικής. «Ήταν εντελώς φυσιολογικό ν' αρχίσω να φωτογραφίζω τους πρόσφυγες, αυτούς που δεν είχαν χαρτιά...». Αν διάλεξε την Αφρική για το πρώτο από τα μεγάλα ρεπορτάζ του, ήπειρο που είχε γνωρίσει καλά ως σύμβουλος της Παγκόσμιας Τράπεζας, δεν ήταν για να αναδείξει τα τοπία ή το φολκλόρ της αλλά την πείνα που τη σάρωνε. «Η Λέλια κι εγώ διαπιστώναμε πως ο κόσμος ήταν χωρισμένος στα δύο: στη μια πλευρά ελευθερία για κείνους είχαν τα πάντα και στην άλλη στέρηση για εκείνους που δεν είχαν τίποτε. Μέσα από τις φωτογραφίες μου θέλησα να δείξω αυτό τον κόσμο, τον αξιοπρεπή και τον λεηλατημένο, σε μια ευρωπαϊκή κοινωνία αρκετά ευαισθητοποιημένη, ώστε ν' αποδεχτεί αυτήν την έκκληση».

Σεμπαστιάο Σαλγάδο: Ξανασπέρνοντας την αποψιλωμένη γη της φωτογραφίας Facebook Twitter
Κανείς δεν μπορεί να με πείσει ότι ο ατομικισμός είναι αξία, όπως ούτε ο κυνισμός εξάλλου. Το ζήτημα δεν είναι να γυρίσουμε πίσω. Κανείς δεν θέλει να εγκαταλείψει τις ανέσεις της σύγχρονης ζωής... © Sebastião Salgado

Ο Σαλγάδο το ξέρει, καμιά φωτογραφία δεν μπορεί ν' αλλάξει από μόνη της τον κόσμο. Αν όμως συνδυαστεί με κείμενα, ταινίες και με τη δράση ανθρωπιστικών οργανώσεων, γίνεται μέρος ενός ευρύτερου κινήματος καταγγελίας της βίας, του αποκλεισμού, της περιβαλλοντικής καταστροφής. «Δεν κατάγομαι από το βόρειο ημισφαίριο του πλανήτη και δεν συμμερίζομαι την ενοχή που αισθάνονται ορισμένοι συνάδελφοί μου. Δεν φωτογραφίζω την υλική φτώχεια επειδή αισθάνομαι ενοχή... Θέλησα να δείξω τον λιμό στην Αφρική στους κατοίκους των πλούσιων χωρών, ώστε να συνειδητοποιήσουν πως η πείνα είναι η κύρια συνέπεια μιας παγκόσμιας ανισορροπίας...». Για τον ίδιο λόγο θέλησε ν' ακουστεί η φωνή των ακτημόνων της Βραζιλίας, όταν, έπειτα από είκοσι χρόνων δικτατορία, μάχονταν για την αναδιανομή των αγροτικών εκτάσεων, να δείξει εκπατρισμένους που παλεύουν με τις επιδημίες και τους πολέμους υπό καθεστώς διαρκούς ανασφάλειας, να μιλήσει για τους εργάτες που διασχίζουν πεζή πενήντα χιλιόμετρα τη μέρα μέσα σε τροπικά δάση για να μαζέψουν θειάφι, πνιγμένοι στο δηλητήριο, να μεταδώσει τον πυρετό εκείνων που σαν μυρμήγκια τρυπώνουν σ' έναν ωκεανό λάσπης, αναζητώντας φλέβες χρυσού.

Με αποκορύφωμα τη γενοκτονία της Ρουάντα, ο Σεμπαστιάο Σαλγάδο είδε στη διάρκεια των ρεπορτάζ του τόσο μίσος, τόσο πόνο, τόση βία, που, στα τέλη της δεκαετίας του '90, ένιωσε να τον εγκαταλείπουν οι δυνάμεις του. Όμως, «ακόμη και στην καρδιά της θηριωδίας, φωτογράφιζα μ' όλη μου την ψυχή. Σκεφτόμουν ότι ο κόσμος έπρεπε να γνωρίζει... Οι φωτογράφοι βρίσκονται εκεί για να παίξουν τον ρόλο του καθρέφτη, όπως και οι δημοσιογράφοι. Γι' αυτό, μη μου μιλάτε για οφθαλμοπορνεία!». Εκείνη την περίοδο ήταν που, ως αντίδοτο στην κατάθλιψη, ρίχτηκε με τη Λέλια σε μια «τρελή περιπέτεια», κυριολεκτικά αναζωογονητική: να ξαναφυτέψουν την αποψιλωμένη γη που είχαν κληρονομήσει από τους γονείς του, να ανασυστήσουν τον παράδεισο των παιδικών του χρόνων. Πράγματι, σήκωσαν γη και ουρανό για να βρουν συμμάχους και γρήγορα κατάφεραν να φυτέψουν δύο εκατομμύρια δέντρα τριακοσίων και πλέον ειδών, δημιουργώντας μια προστατευμένη περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, το πρώτο εθνικό πάρκο της Βραζιλίας. Όπως, μάλιστα, υπολογίζει ο Σαλγάδο, ως το 2050 τα δέντρα που θα έχουν φυτευτεί στην κοιλάδα θα ξεπερνούν τα πενήντα εκατομμύρια! Και μόνο γι' αυτό θα 'πρεπε να του στήσουμε άγαλμα. Γεγονός είναι πως ο ίδιος, από το 2000 κι έπειτα, άρχισε να στρέφεται προς τα απάτητα μέρη του πλανήτη, από τις διακεκαυμένες ζώνες ως τις παγωμένες βουνοκορφές, ανακαλύπτοντας «την αρμονία των απαρχών του κόσμου» αλλά και τον βαθύτερο εαυτό του. Και στη συνέχεια, πήγε να συναντήσει τον άνθρωπο «εκεί όπου ζούσαμε όλοι μας δεκάδες εκατομμύρια χρόνια πριν», να βρει ομάδες που ζουν ακόμα σε ισορροπία με τη φύση, να φωτογραφίσει φυλές που αγνοούσαμε την ύπαρξή τους και οι οποίες δεν είναι κατ' ανάγκην οι πιο απομακρυσμένες από τον πολιτισμό μας.

«Ανησυχώ», λέει ο Σαλγάδο, «παρατηρώντας ότι σχεδόν κάθε τεχνολογικό επίτευγμα, τελικά, μας απομονώνει. Καθώς συνεχίζεται η υλική εξέλιξη, ο καθένας μας καθίσταται ικανός να κάνει ολοένα και περισσότερα μόνος, στη γωνιά του. Ωστόσο, η ιστορία της ανθρωπότητας είναι μια ιστορία συλλογικότητας. Εμείς, αντίθετα, διασπάμε τους δεσμούς μας με τους άλλους, γινόμαστε ατομικιστές. Κανείς δεν μπορεί να με πείσει ότι ο ατομικισμός είναι αξία, όπως ούτε ο κυνισμός εξάλλου. Το ζήτημα δεν είναι να γυρίσουμε πίσω. Κανείς δεν θέλει να εγκαταλείψει τις ανέσεις της σύγχρονης ζωής... Όμως δεν πρέπει να χάσουμε τα σημεία αναφοράς μας, το ένστικτό μας, την πνευματικότητά μας. Αυτό που μας βοήθησε να επιβιώσουμε ως σήμερα είναι η αίσθηση της κοινότητας. Κι αυτό θέλησα να μεταγγίσω στις φωτογραφίες μου». Τον ευχαριστούμε και του υποκλινόμαστε.

Σεμπαστιάο Σαλγάδο: Ξανασπέρνοντας την αποψιλωμένη γη της φωτογραφίας Facebook Twitter
Σκεφτόμουν ότι ο κόσμος έπρεπε να γνωρίζει... Οι φωτογράφοι βρίσκονται εκεί για να παίξουν τον ρόλο του καθρέφτη, όπως και οι δημοσιογράφοι. Γι' αυτό, μη μου μιλάτε για οφθαλμοπορνεία! © Sebastião Salgado
Σεμπαστιάο Σαλγάδο: Ξανασπέρνοντας την αποψιλωμένη γη της φωτογραφίας Facebook Twitter
Θέλησα να δείξω τον λιμό στην Αφρική στους κατοίκους των πλούσιων χωρών, ώστε να συνειδητοποιήσουν πως η πείνα είναι η κύρια συνέπεια μιας παγκόσμιας ανισορροπίας... © Sebastião Salgado
Σεμπαστιάο Σαλγάδο: Ξανασπέρνοντας την αποψιλωμένη γη της φωτογραφίας Facebook Twitter
© Sebastião Salgado

2

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Στέφαν Τσβάιχ

Το πίσω ράφι / Σε πείσμα όσων περιφρόνησαν τα έργα του Τσβάιχ, η απήχησή τους ακόμα να κοπάσει

Οι ήρωες του Αυστριακού συγγραφέα ταλανίζονται συνήθως από μια αβάσταχτη εσωτερική πίεση, αντικατοπτρίζοντας τη δική του πεισιθάνατη διάθεση. Αυτήν ακριβώς την αίσθηση αποπνέει η συλλογή διηγημάτων του «Αμόκ».
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Βιβλίο / Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Σαν σήμερα γεννήθηκε το 1854 ο Αρθούρος Ρεμπό. Ο ποιητής, μουσικός και μπλόγκερ Aidan Andrew Dun έπεσε τυχαία σε δύο εντελώς άγνωστες φωτογραφίες, βγαλμένες στην Place Vendôme, και βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη: ο έφηβος Αρτίρ Ρεμπό, όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Θανάσης Τριαρίδης: Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι

Βιβλίο / Θανάσης Τριαρίδης: «Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι»

Έγινε αντιρρησίας συνείδησης, γιατί πιστεύει ότι ο στρατός είναι μια δοξολογία εκμηδένισης του άλλου. Άφησε τη Θεσσαλονίκη επειδή τον έπνιγε ο εθνοφασισμός της. Στην Αντίς Αμπέμπα υιοθέτησε την κόρη του, Αργκάνε. Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Αφρικής», Θανάσης Τριαρίδης, αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ