O καρκίνος του πνεύμονα οφείλεται κυρίως στο κάπνισμα και αποτελεί τον πιο συχνό και πιο θανατηφόρο καρκίνο. Παγκοσμίως, ο καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί τον συχνότερο καρκίνο στους άνδρες και τον τρίτο σε συχνότητα καρκίνο στις γυναίκες. To 2018 καταγράφηκαν περίπου 2.000.000 νέα περιστατικά καρκίνου του πνεύμονα σε όλον τον κόσμο. Στην Ελλάδα, κάθε χρόνο περισσότερα από 7.000 άτομα προσβάλλονται από τη νόσο, ενώ η χώρα μας κατέχει την 4η θέση στον κόσμο στην εμφάνιση νέων περιστατικών ανά 100.000 κατοίκους, μετά την Ουγγαρία, τη Σερβία και την Τουρκία.
Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι 10 φορές συχνότερος στους καπνιστές απ' ό,τι στους μη-καπνιστές. Ένας στους 9 καπνιστές θα αποκτήσει καρκίνο του πνεύμονα, ενώ ο κίνδυνος αυξάνει όσο αυξάνει η ποσότητα και η διάρκεια του καπνίσματος και όσο μικρότερη είναι η ηλικία έναρξης, ενώ ελαττώνεται με τη διακοπή του καπνίσματος. Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας κινδύνου που δεν πρέπει να αγνοούμε είναι και η έκθεση στο παθητικό κάπνισμα. Η καθημερινή έκθεση των μη καπνιστών επί πολλά χρόνια στο κάπνισμα άλλων επηρεάζει την αναπνευστική λειτουργία και αυξάνει την πιθανότητα προσβολής από καρκίνο του πνεύμονα. Μη καπνιστές που παντρεύονται καπνιστές έχουν 20-30% μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα σε σχέση με άλλους.
Εκτός της διακοπής του καπνίσματος και προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος για ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα, θα πρέπει να αποφεύγεται η έκθεση στο παθητικό κάπνισμα, να επιλέγεται σωστή διατροφή, ενώ η άσκηση και η αποφυγή του άγχους στην καθημερινότητα παίζουν εξίσου σημαντικό ρόλο.
Τα οφέλη από τη διακοπή του καπνίσματος είναι σημαντικά και εμφανή από τις πρώτες ώρες. Μετά από μόλις 24 ώρες από το κάπνισμα του τελευταίου τσιγάρου η πιθανότητα καρδιακών επεισοδίων αρχίζει ήδη να μειώνεται, μετά από 2 εβδομάδες η κυκλοφορία του αίματος βελτιώνεται και έχουν αποβληθεί από το σώμα τα περισσότερα υποπροϊόντα τις νικοτίνης, ενώ, αν κάποιος διατηρήσει τη διακοπή, θα πρέπει να έχει υπ' όψιν του ότι στο 1ο έτος έχει μειωθεί κατά το ήμισυ ο κίνδυνος καρδιακού επεισοδίου, στα 5 έτη ο κίνδυνος για αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο εξισώνεται με αυτόν του μη καπνιστή, ενώ, μετά από 10 έτη, μειώνεται ο κίνδυνος θανάτου από καρκίνο του πνεύμονα και κάποιες άλλες μορφές καρκίνου, όπως ο καρκίνος του λάρυγγα και του παγκρέατος.
Εκτός της διακοπής του καπνίσματος και προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος για ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα, θα πρέπει να αποφεύγεται η έκθεση στο παθητικό κάπνισμα καθώς και η έκθεση σε καρκινογόνες ουσίες, ιδιαιτέρως στον χώρο εργασίας, να επιλέγεται σωστή διατροφή με φρούτα και λαχανικά, ενώ η άσκηση (τουλάχιστον 30 λεπτά τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας) και η αποφυγή του άγχους στην καθημερινότητα παίζουν εξίσου σημαντικό ρόλο.
Ο καρκίνος του πνεύμονα ταξινομείται σε μικροκυτταρικό και μη μικροκυτταρικό.Οι δύο αυτές μορφές καρκίνου έχουν διαφορετική ανάπτυξη, εξάπλωση, εξέλιξη αλλά και θεραπεία. Τα μη μικροκυτταρικά καρκινώματα είναι συχνότερα (85% των περιπτώσεων) και εξελίσσονται με πιο αργό ρυθμό. Τα μικροκυτταρικά καρκινώματα (15% των περιπτώσεων) είναι σπανιότερα, αλλά αναπτύσσονται ταχύτερα, παρουσιάζουν συχνότερα και ταχύτερα μεταστάσεις, ενώ συσχετίζονται περισσότερο με το κάπνισμα. Για τον μη-μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα (ΜΜΚΠ) αναγνωρίζονται πλέον περισσότεροι από 10 υπότυποι, στους οποίους ανευρίσκονται συγκεκριμένες γονιδιακές αλλοιώσεις. Ένας υπότυπος που συνήθως προσβάλλει νεότερα άτομα (διάμεση ηλικία 52 έτη) και άτομα με ελαφρύ ιστορικό καπνίσματος ή μη καπνιστές είναι, για παράδειγμα, ο ALK-θετικός καρκίνος του πνεύμονα. Ο ιστολογικός τύπος, καθώς και οι μεταλλάξεις που ανευρίσκονται στον όγκο παίζουν καθοριστικό ρόλο στο είδος της θεραπευτικής αγωγής, καθώς υπάρχουν σήμερα περισσότερο αποτελεσματικές και εξατομικευμένες μορφές θεραπείας αλλά και πρόγνωσης.
Μια νέα θεραπευτική στρατηγική, που τα τελευταία χρόνια αλλάζει το τοπίο στη θεραπεία πολλών όγκων, ανάμεσα σε αυτούς και ο καρκίνος του πνεύμονα, είναι η ανοσοθεραπεία, η οποία προσφέρει σημαντική ελπίδα για μακρόχρονη επιβίωση σε πολλούς ασθενείς.
Ακόμα και για τον μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, στον οποίο δεν υπήρχε κλινικά σημαντική πρόοδος για περισσότερα από 20 χρόνια, έχουμε πλέον πολύ ενθαρρυντικά δεδομένα για την επιβίωση με τον συνδυασμό ανοσοθεραπείας και χημειοθεραπείας.
Όμως, παρόλη την πρόοδο που έχει επέλθει ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία στη θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου του πνεύμονα, η πρόληψη ήταν και παραμένει η καλύτερη θεραπεία. Προς αυτή την κατεύθυνση, λοιπόν, θα πρέπει να κινηθούμε όλοι. Έχοντας ως δεδομένο τη συσχέτιση του καπνίσματος με τον καρκίνο του πνεύμονα, θα πρέπει να υιοθετήσουμε αντικαπνιστική συμπεριφορά και νοοτροπία για να έχουμε αυτό που πραγματικά θεωρείται το ύψιστο κοινωνικό αγαθό, την υγεία μας.
* Ιωάννης Μπουκοβίνας, ογκολόγος-παθολόγος, πρόεδρος της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας, διευθυντής της Ογκολογικής Μονάδας στη Βιοκλινική Θεσσαλονίκης
To άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO
