Γιώργος Λιάλιος: «Αυτό που χρειάζεται επειγόντως η χώρα είναι διαφάνεια στον σχεδιασμό του χώρου»

συνταγμα Facebook Twitter
Δεν θα κρίνω αρχιτεκτονικά το αποτέλεσμα γιατί δεν διαθέτω τις γνώσεις, νομίζω ότι ήταν θετικό το ότι εκλήθησαν οι αρχιτέκτονες της παλαιάς μελέτης να την επικαιροποιήσουν. Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO
0



ΛΙΑΛΙΟΣΟ ΜΕΓΑΛΟΣ ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ, το πιο εκτεταμένο πρόγραμμα αναπλάσεων που έγινε ποτέ στην Αθήνα, αργόσβησε στα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας. Η ίδια η Εταιρεία Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων, προϊόν συνεργασίας των υπουργείων Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, καταργήθηκε το 2014 μετά από δεκαεπτά έτη προσφοράς στην πόλη. Ήταν ένα εγχείρημα αναμφίβολα επιτυχημένο που απέδειξε στους Αθηναίους δύο απλά πράγματα: ότι ο σχεδιασμός –αρχιτεκτονικός, πολεοδομικός– στα χέρια προικισμένων ανθρώπων με όραμα μπορεί να δώσει εκπληκτικά αποτελέσματα ακόμα και σε μια ήδη πυκνοχτισμένη πόλη. Και ότι, αν δεν «σπάσεις αυγά», δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτα. Έκτοτε μεσολάβησαν πολλά. Η Αθήνα, όπως και όλη η χώρα, βυθίστηκε σε μια βαθιά κρίση. Το κέντρο γέμισε άδεια γραφεία και καταστήματα, έγινε πεδίο διαδηλώσεων και συγκρούσεων. Μετά ήρθε η απότομη «airbnb-οποίηση», που σάρωσε σαν κύμα τις ιδιοκτησίες στο κέντρο, βγάζοντας από την εγκατάλειψη ολόκληρα κτίρια και επανεντάσσοντάς τα στη ζωή της πόλης, αλλά ταυτόχρονα οδηγώντας στην εκδίωξη τους μόνιμους κατοίκους μεγάλων περιοχών, όπως το Κουκάκι, το Παγκράτι, τα Εξάρχεια, την Πλάκα. 

Όλα αυτά τα χρόνια, με αυτές τις «κοσμογονικές» εξελίξεις στην Αθήνα, η συζήτηση για τον δημόσιο χώρο παρέμεινε ασθενής, περιστασιακά αναζωπυρούμενη από προγράμματα και παρεμβάσεις που εξαγγέλλονταν, αλλά δεν υλοποιούνταν (για παράδειγμα το Re-Think Athens, το πρόγραμμα «Αθήνα Χ4», οι διαγωνισμοί της «Ανάπλαση Αθήνας Α.Ε.»). Τι απέμεινε από όλα αυτά; Μερικές ανεκτέλεστες αρχιτεκτονικές μελέτες. Ανάμεσα σε αυτές, η πεζοδρόμηση της Βασιλίσσης Όλγας και το κάτω μέρος της πλατείας Συντάγματος, απομεινάρι της μελέτης για ολόκληρο το Σύνταγμα που μισο-υλοποιήθηκε (όπως και πολλά άλλα έργα) λίγο πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Την τελευταία διετία όμως κάτι άλλαξε. Η πανδημία ήρθε ταυτόχρονα σε όλο τον πλανήτη να απογυμνώσει τις πόλεις μας. Να αναδείξει τις αδυναμίες και τις ανάγκες τους, όχι μόνο σε επίπεδο συστημάτων υγείας αλλά και σε επίπεδο καθημερινότητας. Για πρώτη φορά είδαμε τις πόλεις μας χωρίς καθόλου αυτοκίνητο. Για πρώτη φορά ακούσαμε ήχους που χάνονται στον θόρυβο. Για πρώτη φορά βγήκαμε μαζικά για περπάτημα, γιατί υπήρξε μια περίοδος που αυτό ήταν το μόνο που μπορούσαμε να κάνουμε.

Το πρόβλημα δεν είναι το κάτω μέρος της πλατείας Συντάγματος, ούτε καν ο περιορισμός της Πανεπιστημίου κατά μία λωρίδα. Το πρόβλημα είναι ο τρόπος σχεδιασμού του δημόσιου χώρου την περίοδο αυτή, χωρίς ανοιχτούς αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, χωρίς δημόσιο διάλογο, χωρίς διαφάνεια. 

Σε πολλές ευρωπαϊκές (και όχι μόνο) μεγαλουπόλεις η πανδημία εξελίχθηκε σε αφορμή για πολεοδομικά πειράματα. Πλαστικά και τσιμεντένια εμπόδια περιόρισαν τους δρόμους, ανοίγοντας χώρο για τον πεζό και το ποδήλατο (Μιλάνο). Δημιουργήθηκαν δημόσιοι χώροι από το τίποτα, με ζαρντινιέρες και βαμμένα οδοστρώματα (Βαρκελώνη). Βγήκαν τραπεζοκαθίσματα μέσα στο οδόστρωμα (Νέα Υόρκη). Δημιουργήθηκαν τεράστιοι ποδηλατόδρομοι (Παρίσι). Και το βασικότερο: άνοιξε η συζήτηση για το πώς θα θέλαμε να είναι οι πόλεις μας και, κατ’ επέκταση, η ζωή μας. Στην Ελλάδα η συζήτηση αυτή πέθανε πριν καν ανοίξει. Μία από τις λίγες εξαιρέσεις ήταν ο δήμος Αθηναίων που το 2020 ανακοίνωσε ότι θα υλοποιήσει κάποιες από τις ανεκτέλεστες μελέτες και τις ανεκτέλεστες (αλλά εγκεκριμένες από χρόνια) πεζοδρομήσεις. Τα προσωρινά εμπόδια που μπήκαν στην Πανεπιστημίου επανέφεραν τον Μεγάλο Περίπατο στο καθημερινό μας λεξιλόγιο, αλλά αυτήν τη φορά με ένα αρνητικό πρόσημο, λόγω της κριτικής που το σχέδιο δέχθηκε ως «out of context», δηλαδή μακριά από τις σύγχρονες ανάγκες της πόλης.

Τελικά αυτό που υλοποιήθηκε ήταν το κάτω κομμάτι της πλατείας Συντάγματος. Ήταν η πιο ανώδυνη επιλογή: οι λωρίδες κυκλοφορίας είναι αρκετές ώστε να μη δημιουργείται το φαινόμενο του μπουκαλιού στην καρδιά της πόλης, ο χώρος που καταλήφθηκε ήταν «νεκρός», κατειλημμένος από ταξί και αυτοκίνητα σταματημένα με αλάρμ. Δεν θα κρίνω αρχιτεκτονικά το αποτέλεσμα γιατί δεν διαθέτω τις γνώσεις, νομίζω ότι ήταν θετικό το ότι εκλήθησαν οι αρχιτέκτονες της παλαιάς μελέτης να την επικαιροποιήσουν. Το πόσο θα ενσωματωθεί στη ζωή της πόλης θα φανεί εκ του αποτελέσματος, από τη «λειτουργία» της παρέμβασης. 

Το πρόβλημα δεν είναι το κάτω μέρος της πλατείας Συντάγματος, ούτε καν ο περιορισμός της Πανεπιστημίου κατά μία λωρίδα. Το πρόβλημα είναι ο τρόπος σχεδιασμού του δημόσιου χώρου την περίοδο αυτή, χωρίς ανοιχτούς αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, χωρίς δημόσιο διάλογο, χωρίς διαφάνεια. Μια «τάση» που ξεκίνησε με τις παρεμβάσεις στην πλατεία Ομονοίας και δείχνει να γιγαντώνεται τα τελευταία χρόνια, καθώς υιοθετήθηκε πλήρως από το κράτος. Συγκεκριμένα, επαναλαμβανόμενα μελετητικά γραφεία επιμελούνται μικρές ή μεγάλες παρεμβάσεις σε απευθείας ανάθεση από το Δημόσιο, συχνά με τη χορηγία κάποιου ιδιώτη (να ξεκαθαρίσω ότι ουδόλως με ενοχλεί η χορηγία ιδιωτών για τη βελτίωση των δημόσιων χώρων, κι ας είναι κάποιες φορές greenwashing). Οι συζητήσεις των σχεδίων στα αρμόδια γνωμοδοτικά όργανα του κράτους (ΚΕΣΥΠΟΘΑ, ΚΕΣΑ, ΚΑΣ, ΚΣΝΜ κ.ο.κ.) γίνεται πίσω από κλειστές πόρτες. Στα όργανα του υπουργείου Περιβάλλοντος, που είναι αρμόδιο για τα χωροταξικά και πολεοδομικά, δεν κοινοποιείται η ατζέντα εκ των προτέρων (όπως κάνει λ.χ. το ΚΑΣ), δεν επιτρέπεται να παρακολουθήσεις τις συνεδριάσεις τους (αυτό ισχύει και για τα όργανα του υπουργείου Πολιτισμού) και συχνά το υπουργείο αρνείται να παρέχει έγγραφα ακόμα και στους διαπιστευμένους δημοσιογράφους, όπως ο γράφων. Οι προθέσεις δημοσιοποιούνται μέσα από κάποιο δελτίο Τύπου, ή μια εκδήλωση (σπανιότατα συνέντευξη Τύπου), ή όταν έρθει κάποιο θέμα προς συζήτηση σε ένα δημοτικό ή περιφερειακό συμβούλιο, ή όταν (εκ του νόμου υποχρεωτικά) δοθεί σε δημόσια διαβούλευση μια μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Κατά την ταπεινή μου άποψη, λοιπόν, αυτό που χρειάζεται επειγόντως η χώρα μας είναι κατά πρώτον διαφάνεια στον σχεδιασμό του χώρου (δηλαδή στις αποφάσεις που τον συνοδεύουν). Και κατά δεύτερον να αρχίσει να ενσωματώνεται η διάσταση της συμμετοχής του πολίτη στον σχεδιασμό, μια τάση ήδη πολύ έντονη σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις. Η κριτική, ακόμα και αρνητική, ακόμα και μέσα από την κιμαδομηχανή των social media, είναι «κομμάτι του παιχνιδιού» και δεν θα πρέπει να μας φοβίζει. Ιδανικά, θα ήταν ευπρόσδεκτη η ύπαρξη οράματος στους ανθρώπους της αυτοδιοίκησης, αλλά, βλέποντας πόσο στο 99,9% των δήμων της χώρας η επόμενη ημέρα της πανδημίας ήταν απλώς επιστροφή στο business as usual, δεν τρέφω αυταπάτες. 

Διονύσης Λατινόπουλος

Θέματα
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Χαρισματικά παιδιά: Κάθε γονιός ονειρεύεται να μεγαλώσει έναν μικρό Αϊνστάιν;

Ψυχή & Σώμα / Χαρισματικά παιδιά: Ονειρεύεται κάθε γονιός να μεγαλώσει έναν μικρό Αϊνστάιν;

Πόσο διαφορετικό είναι ένα χαρισματικό παιδί; Υπάρχει κοινωνική εμμονή με την ευφυΐα; Κρύβει, άραγε, παγίδες η χαρισματικότητα; Η Τζούλη Αγοράκη συζητά με την ψυχοπαιδαγωγό Δανάη Δεληγεώργη για την έννοια της χαρισματικότητας και αν, τελικά, αποτελεί προτέρημα ή πρόκληση.
ΤΖΟΥΛΗ ΑΓΟΡΑΚΗ
«Συζητάμε όλοι πού θα φάμε και όχι ποιος μας ταΐζει και πώς»

Radio Lifo / «Συζητάμε όλοι πού θα φάμε και όχι ποιος μας ταΐζει και πώς»

Μπορεί ο πρωτογενής τομέας να αποτελέσει βασικό πυλώνα για την ανάπτυξη της χώρας; Πώς μπορεί η Ελλάδα να επενδύσει στον φυσικό θησαυρό της; Η Ντίνα Καράτζιου συζητά με τον Νίκο Κουτσιανά, ιδρυτή της Apivita και δημιουργό της Symbeeosis, για τις ευκαιρίες που μπορούν να προκύψουν από ένα παραγωγικό μοντέλο που δεν θα στηρίζεται αποκλειστικά στον τουρισμό.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Η «Μήδεια της Ηλείας»: Ένα έγκλημα τιμής που θυμίζει άλλες, σκοτεινότερες εποχές

Αληθινά εγκλήματα / Η «Μήδεια της Ηλείας»: Ένα έγκλημα τιμής που θυμίζει άλλες, σκοτεινότερες εποχές

Ο Νίκος Τσέφλιος ερευνά και αφηγείται την τραγική ιστορία του θανάτου της 21χρονης Κωστούλας, σε ένα χωριό της Ηλείας, το 1997. Ήταν αυτοκτονία, όπως αρχικά θεωρήθηκε, ή μια ανατριχιαστική υπόθεση παιδοκτονίας για λόγους κοινωνικής κατακραυγής;
ΝΙΚΟΣ ΤΣΕΦΛΙΟΣ
Πόσο φιλική είναι η γειτονιά της Κυψέλης για τα άτομα με αναπηρία;

Ζούμε, ρε! / Πόσο φιλική είναι η γειτονιά της Κυψέλης για τα άτομα με αναπηρία;

Η Χρυσέλλα Λαγαρία και ο Θοδωρής Τσάτσος συζητούν με τη σκηνοθέτιδα και σεναριογράφο Νάνσυ Σπετσιώτη, κάτοικο της περιοχής, η οποία καταγράφει την προσβασιμότητα της Φωκίωνος Νέγρη και άλλων γειτονικών δρόμων για τα άτομα με αναπηρία.
THE LIFO TEAM
Σκληρές Αλήθειες

Άρης Δημοκίδης / 10 Σκληρές Αλήθειες που σοκάρουν μέχρι σήμερα

Αδυσώπητοι εγκληματίες και αμφιλεγόμενες προσωπικότητες, δολοφόνοι που παρίσταναν τους αθώους, παράξενες εξαφανίσεις και σοκαριστικές αποκαλύψεις σε 10 ηχητικά ντοκιμαντέρ του Άρη Δημοκίδη που φωτίζουν ξανά πολύκροτες υποθέσεις.
THE LIFO TEAM
O παιδοκτόνος της Αιτωλοακαρνανίας: Η άγνωστη ιστορία του προτελευταίου θανατοποινίτη

Αληθινά εγκλήματα / O παιδοκτόνος της Αιτωλοακαρνανίας: Η άγνωστη ιστορία του προτελευταίου θανατοποινίτη

Ο Νίκος Τσέφλιος ερευνά και αφηγείται την ξεχασμένη ιστορία του προτελευταίου θανατοποινίτη στην Ελλάδα, που στήθηκε στο εκτελεστικό απόσπασμα δύο μήνες πριν από τον Βασίλη Λυμπέρη, το 1972.
ΝΙΚΟΣ ΤΣΕΦΛΙΟΣ
Υπάρχουν μυστικά για να πετύχεις στις Πανελλήνιες;

Ζωή στα καλύτερά της / Υπάρχουν μυστικά για να πετύχεις στις Πανελλήνιες;

Mια συζήτηση με την παιδοψυχολόγο Αλεξάνδρα Καππάτου για το πώς μπορούν οι έφηβοι να διαχειριστούν καλύτερα το άγχος τους και να αναπτύξουν στρατηγικές μελέτης την περίοδο των Πανελληνίων, στο πλαίσιο της σειράς podcast «Ζωή στα καλύτερά της», με την υποστήριξη των συμπληρωμάτων διατροφής EVIOL.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
«Το να λες “σε φτάνω στα όριά σου για το καλό σου” είναι κακοποιητικό»

Lifo Videos / «Το να λες “σε φτάνω στα όριά σου για το καλό σου” είναι κακοποιητικό»

Η ηθοποιός Ελεάνα Στραβοδήμου μιλά για την πορεία της από τη θεατρική ομάδα του πανεπιστημίου μέχρι την τηλεόραση, για τα όρια που χρειάστηκε να θέσει, τις κακοποιητικές συμπεριφορές που αντιμετώπισε και την ανάγκη για αυτοπροστασία που καλλιέργησε.
ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΑΛΑΡΗΣ
Ο Αναγνώστης Καβάφης (Μέρος Β’)

Ο Καβάφης ανάμεσά μας / Ο αναγνώστης Καβάφης (Μέρος Β’)

Πώς το αρχείο υποδεικνύει τα αναγνώσματα του ποιητή. Η προσωπική του βιβλιοθήκη, τα ενδιαφέροντά του, η ανάγνωση στην ποίηση του Καβάφη και η θέση του στην «Ιστορία της Ανάγνωσης». Μια συζήτηση με τον Γιάννη Παπαθεοδώρου, Αναπληρωτή Καθηγητή Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών, στο πλαίσιο της σειράς podcasts «Ο Καβάφης ανάμεσά μας» που πραγματοποιείται σε συνεργασία με τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση και το Αρχείο Καβάφη.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Ο δαίμονας του τραυλισμού δεν φεύγει ποτέ – αλλά στη σκηνή σωπαίνει»

Lifo Videos / «Ο δαίμονας του τραυλισμού δεν φεύγει ποτέ – αλλά στη σκηνή σωπαίνει»

Ο ηθοποιός, σκηνοθέτης και θεατρικός συγγραφέας Στέφανος Κακαβούλης μιλά για το τραύλισμα που τον σημάδεψε από παιδί, το bullying και την απομόνωση που βίωσε, και για το πώς η υποκριτική τον απελευθέρωσε, βοηθώντας τον να το ξεπεράσει.
ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΑΛΑΡΗΣ
Υπόθεση Γερωνυμάκη: Ο δικηγόρος από την Κρήτη που κατηγορήθηκε για τη δολοφονία της γυναίκας του και της πεθεράς του

Αληθινά εγκλήματα / Υπόθεση Γερωνυμάκη: Ποιος σκότωσε τη γυναίκα και την πεθερά του δικηγόρου από την Κρήτη;

O Νίκος Τσέφλιος ερευνά και αφηγείται το θρίλερ της διπλής δολοφονίας της συζύγου και της πεθεράς γνωστού δικηγόρου, που συγκλόνισε και δίχασε την τοπική κοινωνία του Ηρακλείου το φθινόπωρο του 1996.
ΝΙΚΟΣ ΤΣΕΦΛΙΟΣ
Η σκληρή αλήθεια για τον Στράτο Διονυσίου

Μικροπράγματα / Η σκληρή αλήθεια για τον Στράτο Διονυσίου

Ένα ηχητικό ντοκιμαντέρ του Άρη Δημοκίδη για την συναρπαστική, κινηματογραφική ζωή του αμφιλεγόμενου τραγουδιστή και την προσπάθειά του, μέσα από συνεχείς περιπέτειες, να παραμείνει στην κορυφή
ΑΡΗΣ ΔΗΜΟΚΙΔΗΣ
Μπορεί η Αθήνα να λύσει το κυκλοφοριακό;

Αθήνα / Μπορεί η Αθήνα να λύσει το κυκλοφοριακό;

Ποιοι είναι οι μύθοι και οι αλήθειες γύρω από το κυκλοφοριακό πρόβλημα της Αθήνας και πόσο σωτήριο μπορεί να είναι το όριο των 30 χιλιομέτρων; Η Ντίνα Καράτζιου συζητά με τον συγκοινωνιολόγο, καθηγητή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Γιώργο Γιαννή για ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν καθημερινά οι Αθηναίοι.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Παίζουν video games τα τυφλά άτομα;

Ζούμε, ρε! / Παίζουν video games τα τυφλά άτομα;

Η Χρυσέλλα Λαγαρία και ο Θοδωρής Τσάτσος συνομιλούν με τον τυφλό gamer Μιχάλη Αλεξίου, ο οποίος μοιράζεται την εμπειρία του και ρίχνει φως στις προκλήσεις και τις προοπτικές που υπάρχουν για μια κοινότητα παικτών που μέχρι πρόσφατα έμενε στο περιθώριο.
THE LIFO TEAM
«Αν έχω αληθινούς φίλους; Ρώτα με ένα λεπτό πριν πεθάνω»

Lifo Videos / «Αν έχω αληθινούς φίλους; Ρώτα με ένα λεπτό πριν πεθάνω»

Ο Monozim, κατά κόσμον Ορέστης Μπαρσάκης, μιλά για τους δύο άξονες της δημιουργίας του –τη μουσική και το animation– και τη μοναχική πορεία που ακολουθεί, για τη δυσπιστία του απέναντι στις δισκογραφικές, καθώς και για τη δυσκολία βαθιάς σύνδεσης με τους ανθρώπους γύρω του.
ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΑΛΑΡΗΣ
Ο «δράκος της Θράκης»: Mια υπόθεση που έμεινε στο σκοτάδι

Αληθινά εγκλήματα / Ο «δράκος της Θράκης»: Mια υπόθεση που έμεινε για πάντα στο σκοτάδι

Ο Νίκος Τσέφλιος ερευνά και αφηγείται την ιστορία του ανθρώπου που για τουλάχιστον δύο χρόνια, στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και αρχές του ’90, σκόρπιζε τον τρόμο και τον θάνατο στη βόρεια Ελλάδα, κατά μήκος του οδικού άξονα Καβάλα–Έβρος. Του ψυχρού δολοφόνου που, παρά το ανθρωποκυνηγητό από όλες τις αστυνομικές υπηρεσίες, παρέμεινε ασύλληπτος.
ΝΙΚΟΣ ΤΣΕΦΛΙΟΣ