ΤΗΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ εβδομάδα (27.3.21) έγραψα ένα άρθρο στην εφημερίδα Καθημερινή, σχολιάζοντας το άνοιγμα των κέντρων αισθητικής, μετά από παρατεταμένο εγκλεισμό, ενώ τα βιβλιοπωλεία παραμένουν κλειστά. Σήμερα διάβασα άρθρο του Δ. Πολιτάκη στη Lifo, στο οποίο ισχυρίζεται ότι «Τα βιβλιοπωλεία δεν είναι πιο σημαντικά από τα κομμωτήρια, όχι μόνο για τον πολύ κόσμο, αλλά ούτε για τον λίγο». Από πού προκύπτει όμως αυτή η βεβαιότητα του κ. Πολιτάκη; Η προσωπική μου εμπειρία είναι τελείως διαφορετική. Χιλιάδες αναγνώστες του άρθρου μου ενστερνίστηκαν την εντελώς αντίθετη θέση, ότι είναι σημαντικότερη η ουσιαστική ομορφιά (ψυχικό κάλλος) από τη φαινομενική (απαραίτητη μεν, αλλά φτιαχτή). Αλλά ας αφήσουμε τις προσωπικές μας απόψεις κι ας ακούσουμε την επιστήμη: η ανάγνωση θεραπεύει ψυχικά νοσήματα, όπως υποστηρίζουν πολλές έρευνες εδώ και χρόνια. Δεν γνωρίζω κάποια έρευνα για τα ψυχοθεραπευτικά αποτελέσματα των κέντρων αισθητικής. Βγαίνοντας από ένα κέντρο αισθητικής έχουμε την πρόσκαιρη «ευχαρίστηση» ότι ξεγελάσαμε (;) τον χρόνο και τη φθορά, όμως η βεβαιότητα της ματαιότητας μας στοιχειώνει εσωτερικά. Στο Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι του Όσκαρ Ουάιλντ, ο ήρωας κάνει συμφωνία με τον διάβολο να παραμείνει νέος για αιώνες ενώ το πορτρέτο του (η ψυχή του) να γερνάει, να σαπίζει και εντέλει να τον τρομοκρατεί όποτε το αντικρίζει. Θα αρκούσε αυτή η αλληγορία ως απάντηση σε όσους προκρίνουν την εξωτερική ομορφιά.
Όμως ο κ. Πολιτάκης θέλει να παραδοξολογήσει γιατί έτσι νιώθει πως προβάλλει καλύτερα τις θέσεις του. Βρίσκει, λοιπόν, ότι τα κέντρα αισθητικής είναι σημαντικότερα από τα βιβλιοπωλεία «προκειμένου να συντηρηθεί η ιδέα ότι σε ενδιαφέρουν ακόμα τα κοινωνικά προσχήματα», ενώ τα βιβλιοπωλεία προσφέρουν τη «χαρά του “χαζέματος”». Κι όσο για την αγάπη στο βιβλίο (την οποία διαστρεβλώνει στο κακόηχο «βιβλιοφιλία», που αλλού μας πάει) τη θεωρεί «παθολογία και φετιχισμό». Άρα, όσοι αγαπούν το βιβλίο είναι άρρωστοι που έχουν την ανάγκη να «χαζεύουν». Δηλαδή όσοι απλώς καλλωπίζονται είναι ψυχικά υγιείς;
Επιπλέον για τον κ. Πολιτάκη το βιβλίο μπορεί να ήταν είδος «ζωτικής ανάγκης» τον περασμένο αιώνα, ενώ στην εποχή μας πολλοί διαβάζουν ηλεκτρονικά. Ας ενημερώσει κάποιος τον κ. Πολιτάκη ότι οι πωλήσεις του ηλεκτρονικού βιβλίου στην Ελλάδα είναι ελάχιστες έως ανύπαρκτες. Ακόμα και σε χώρες που το e-book πουλάει περισσότερο από την Ελλάδα, το βιβλιοπωλείο χαρακτηρίστηκε ως κατάστημα «ζωτικής ανάγκης». Είναι φανερό: η Γαλλία, η Ιταλία και το Βέλγιο ζουν στον περασμένο αιώνα, ενώ η Ελλάδα πρωτοπορεί στον 21ο. Επιπροσθέτως ο κ. Πολιτάκης αφήνει να εννοηθεί ότι η ανάγνωση είναι πράξη «αναχωρητισμού». Φαίνεται να αγνοεί ο κ. Πολιτάκης ότι η ανάγνωση αποτελεί κατεξοχήν παράγοντα κοινωνικοποίησης, αφού ο αναγνώστης νιώθει την ανάγκη να μοιραστεί τον ενθουσιασμό του για ένα βιβλίο.
Τέλος, ο κ. Πολιτάκης αναφέρει ότι τα βιβλία δεν είναι ούτε μακαρόνια, ούτε χαρτί υγείας, ούτε φάρμακα, άρα δεν μπορεί να χαρακτηριστούν είδος «ζωτικής ανάγκης» σε περίοδο έντονης κρίσης. Όμως σε περιόδους εντονότερης κρίσης από τη σημερινή, οι τέχνες και τα γράμματα κράτησαν όρθιο τον κόσμο και τόνωσαν το ψυχικό του σθένος. Ο Θούριος του Ρήγα ξεσήκωσε το Γένος, ο Σολωμός εμψύχωνε τους πολεμιστές του Μεσολογγίου, με την πρώτη εκτύπωση του Ύμνου να γίνεται στο πολιορκούμενο Μεσολόγγι και στη γερμανική Κατοχή οι εκδόσεις πάσης φύσεως βιβλίων έδιναν κι έπαιρναν. Τόσο άσχετα ήταν όλα αυτά;
Ας προσπαθήσουμε να μη θολώνουμε τον νου μας με τέτοια. Όπως το λέει κι ο στίχος του Ελύτη «Όπου και να σας βρίσκει το κακό, αδελφοί, όπου και να θολώνει ο νους σας, μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη». Θα το θάψουμε κι αυτό;
