Από τη στιγμή που γεννιόμαστε θέτουμε σε λειτουργία έναν άριστο μηχανισμό επιβίωσης: την πείνα. Η πείνα φροντίζει να μας προειδοποιεί όταν έχουμε ανάγκη από φαγητό, άρα ενέργεια για να συνεχίζουμε να ζούμε.
Ωστόσο, καθώς το φαγητό ενεργοποιεί μηχανισμούς ευδαιμονίας και ικανοποίησης, ο μηχανισμός αυτός αλλάζει, ειδικά αν βάλουμε στην εξίσωση και τον τρόπο με τον οποίο μεγαλώνουμε: πόσοι άλλωστε δεν είχαμε γονείς που μας επιβράβευσαν ή μας τιμώρησαν με το φαγητό, δίνοντάς μας γλυκά για καλούς βαθμούς στο σχολείο ή στερώντας τα όταν η συμπεριφορά μας δεν ήταν η πρέπουσα; Πόσες φορές ακούσαμε ως παιδιά ότι πρέπει να φάμε πρώτα όλο μας το φαγητό αν θέλουμε μετά να παίξουμε ή να βγούμε έξω;
Θα δούμε λοιπόν σε πολλούς ενήλικες αλλά και σε παιδιά να πεινάνε όχι τόσο βιολογικά, ή οργανικά όπως συνηθίζουμε να το λέμε, αλλά συναισθηματικά: σε περιπτώσεις στρες και άγχους, μετά από μια δύσκολη μέρα, όταν καλούνται να αντιμετωπίσουν μια κατάσταση την οποία θα ήθελαν να αποφύγουν, συχνά θα στραφούν στο φαγητό.
Πώς όμως μπορούμε να καταλάβουμε ότι τρώμε συναισθηματικά; Μερικές από τις ενδείξεις είναι οι εξής:
• Εμφανίζεται ξαφνικά: Ίσως να έχετε παρατηρήσει πως, όταν πεινάτε οργανικά, η πείνα εμφανίζεται σε «κύματα», πιο ήπια στην αρχή και πιο έντονα όσο περνάει η ώρα. Αντιθέτως, η συναισθηματική πείνα κάνει την εμφάνισή της απότομα, σφοδρά, σε άσχετες στιγμές, ακόμη και λίγη ώρα μετά από ένα γεύμα.
• Αίσθηση στον λαιμό και το στόμα: Όταν πεινάτε, δοκιμάστε να κάνετε την εξής άσκηση. Κλείστε τα μάτια και προσπαθήστε να προσδιορίσετε πού ακριβώς αισθάνεστε την αίσθηση της πείνας. Η οργανική πείνα εντοπίζεται κυρίως στην περιοχή του στομάχου και της κοιλιάς, ενώ η συναισθηματική στο στόμα και τον οισοφάγο, σαν να έχουμε την ανάγκη τροφής εκεί, σαν να έχουμε ανάγκη να μασήσουμε κάτι.
• Ανάγκη για συγκεκριμένη τροφή: Την επόμενη φορά που θα πεινάσετε, αναρωτηθείτε τι θα θέλατε να φάτε. Θα τρώγατε για παράδειγμα φακές ή αρακά, ή θέλετε λίγη σοκολάτα, λίγο τυρί με παξιμάδι, πατατάκια ή αλατισμένα αμύγδαλα; Η συναισθηματική πείνα αναζητά συγκεκριμένη τροφή και συνήθως κάτι έντονο σε γεύση ή υφή: κάτι γλυκό ή αρκετά αλμυρό, κάτι αμυλούχο ή λιπαρό, κάτι τραγανό. Αντιθέτως, αν πεινάμε πραγματικά, είμαστε πιο δεκτικοί στο να φάμε οτιδήποτε.
• Δυσκολία στον κορεσμό: Έχετε βρεθεί ποτέ στη θέση να θέλετε να φάτε κάτι γλυκό και στη συνέχεια κάτι αλμυρό και μετά πάλι κάτι γλυκό; Ή μήπως να ξεκινάτε με ένα μικρό σνακ και στη συνέχεια να φτιάχνετε μερικά ακόμη γιατί σας είναι δύσκολο να σταματήσετε; Αν ναι, τότε είναι πολύ πιθανό εκείνη τη στιγμή να πεινάτε συναισθηματικά.
• Αίσθημα τύψεων: Η συναισθηματική πείνα δεν έρχεται μόνη της· συχνά συνοδεύεται από τύψεις και ενοχές. Αυτή είναι μάλιστα και μια από τις πιο ενδιαφέρουσες διαφορές ανάμεσα στην οργανική και τη συναισθηματική πείνα, καθώς στην πρώτη περίπτωση, ακόμη και αν φάμε παραπάνω, δεν αισθανόμαστε τόσο συχνά ενοχές ή τύψεις.
Πότε η συναισθηματική πείνα είναι πρόβλημα
Όλοι μας μπορεί να έχουμε βρεθεί σε μια αντίστοιχη κατάσταση και είναι λογικό. Το συναισθηματικό φαγητό από μόνο του δεν είναι απαραίτητα πρόβλημα, μπορεί όμως να αποτελέσει πρόβλημα αν:
• Γίνεται συστηματικά (π.χ. καθημερινά)
• Επενδύουμε πολύ χρόνο από την καθημερινότητά μας σε αυτό
• Νιώθουμε ότι δεν έχουμε έλεγχο και χάνουμε την αυτοκυριαρχία μας
• Δεν μπορούμε να σταματήσουμε να τρώμε, ενώ έχουμε ικανοποιήσει την ανάγκη μας για φαγητό
• Δεν έχουμε άλλον τρόπο για να διαχειριστούμε τα συναισθήματά μας ή να συνδεθούμε με άλλους
• Είναι η κύρια απάντησή μας σε στρες, άγχος, θυμό, στεναχώρια, κούραση
• Είναι ο κύριος μηχανισμός ανταμοιβής μας
Μπορεί να διορθωθεί το ζήτημα αυτό;
Παρόλο που η συμπεριφορά μας σε σχέση με το φαγητό δεν είναι εύκολο να αλλάξει, δεν είναι και ακατόρθωτο. Σίγουρα μπορούμε να θέσουμε σε εφαρμογή διάφορες βραχυπρόθεσμες τακτικές για προσωρινή αποφυγή του προβλήματος, κυρίως μέσω αντιπερισπασμών, αλλά για αρχή είναι πολύ σημαντικό να αναγνωρίσουμε τις στιγμές στις οποίες τρώμε συναισθηματικά και στη συνέχεια να κατανοήσουμε πότε συμβαίνει αυτό: τι έχει συμβεί νωρίτερα; Μήπως μια δύσκολη ημέρα στη δουλειά; Ένας τσακωμός ή σύγκρουση; Μια απογοήτευση στο προσωπικό ή οικογενειακό περιβάλλον;
Μόνο έτσι θα καταλάβουμε ότι οι αντιδράσεις μας σε σχέση μας με το φαγητό είναι το σύμπτωμα και ένας μηχανισμός αντιμετώπισης της ευρύτερης συναισθηματικής μας κατάστασης, ο οποίος λειτουργεί μεν καθησυχαστικά, αλλά δεν μας βοηθά.
σχόλια