DaDead* Από τον Πάνο Μιχαήλ

Ο Πάνος Μιχαήλ γράφει για τις ποιητικές χατζιδακικές αντανακλάσεις που ακόμα επιμένουν να μας ψιθυρίζουν όλα εκείνα που έχουμε πάψει να θυμόμαστε

PLUS 24.10.2011 | 12:50

24.10.2011 | 12:50

Γράφω για τον Μάνο Χατζιδάκι σημαίνει πρώτα απ΄ όλα πως δέχομαι τη προτροπή (του) σε μια ποιητική αντίληψη του μουσικού συμβάντος και κατά δεύτερον πως αυτήν ακριβώς την προτροπή την προεκτείνω μέχρι να εξακτινωθεί σε όλες τις λεπτομέρειες της καθημερινότητας.

Η μουσική ως πυροβολισμός του ποιητή.

Ο μουσικός ως ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο ποίημα.

Να ακούμε θαμπωμένοι και αχόρταγοι.

Η μουσική ως πυροβολισμός του ποιητή.

Από που να πιαστώ λοιπόν για να αρχίσω; Στο κυτταρικό αποτύπωμα που αφήνει πίσω της η μουσική, στην συγκεκριμένη αφύπνιση των ψυχικών αντίλαλων που προκαλεί, στη συνεχώς μεταβαλλόμενη διαδοχή μύθων και εικόνων;

Έχω την αίσθηση πως ο Χατζιδάκις πέρα απ' όλα αυτά τα στομφώδη, μπανάλ και ανούσια που τον έχουνε φορτώσει (ειδικά μετά από τον θανατό του) και τα οποία τον έχουν εμφανώς αποξενώσει από το νεανικό ηλικιακό target group έχει καταφέρει ακόμα να διατηρήσει αυτό που ονομάζουμε ευεργετική πραγματικότητα μιας μουσικής ουτοπίας ακριβώς γιατί ο πυρήνας του έργου του είναι βαθιά αναρχοποιητικός. Και ξεκάθαρα νεανικός.

Στο χατζιδακικό σύμπαν, σε αντίθεση με πολλούς από τους συγκαιρινούς του οι οποίοι εξαιρετικά αλλά στεγνά ίσως μερικοί απο αυτούς φιλτράραν τις επιδράσεις τους καιρού τους, η ωφέλεια του παρόντος είναι ανύπαρκτη, ο κόσμος των Καλών και των Κακών έννοια υποβαθμισμένη, η απελπισία της πραγματικότητας μεταστοιχειώνεται με ανεπαίσθητες μετατοπίσεις σε ποιητικά τριξίματα ατόφιας επιθυμίας και ξαναγεννημένης φαντασμαγορίας, προβολή ενός μέλλοντος που χωρίς τη μουσική του δε μπορεί και δε θα υπάρξει.

Γινόμαστε παιδιά, ξαπλώνουμε στο δάπεδο μιας αυλής που γίνεται πελώρια, αφουγκραζόμαστε έκθαμβοι τη βοή της αχανούς ομορφιάς που μας αποκαλύπτει, ψηλαφίζουμε μια ύπαρξη δίχως όρια για όσο διαρκεί το μουσικό γεγονός και καθώς ανοίγουμε πάλι τα μάτια συνειδητοποιούμε πως απορροφώντας τη μουσική του γίναμε πλατύτεροι και βαθύτεροι. Απ' τον εαυτό μας.

Δεν ξέρω αν το να πεθαίνεις και να εγκαταλείπεις τον μάταιο τούτο κόσμο σε σταματά από το να παραμένεις ο σταθερός τόπος, ο πιο αναλλοίωτος, εκείνος του ψυχικού βίου για πολλούς από τους ανθρώπους. Το παιδί που χάνεται στο σκοτεινό βάθος του πηγαδιού δεν παύει να υπάρχει στη μνήμη, να συνεχίζει να μεγαλώνει, να μεταμορφώνεται και να γίνεται ήρωας. Ένας ήρωας που το χνούδι στα μαγουλά του σημαίνει μουσική, ουρανός και γή. Και που ο πυροβολισμός του δε γνωρίζει πια όρια.

Ο μουσικός ως ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο ποίημα

Κάποιοι από εμάς, από αυτή την άτυχη γενιά η οποία συμπιέστηκε ανάμεσα στην πρώτη και δεύτερη μεταπολυτεχνειακή γενιά έχουν το Χατζιδάκι καταλογογραφημένο ως μιαν ανάμνηση φιλτραρισμένη από τη μια μεριά με τα νοσταλγικά σιρόπια ενός υγρού και σκιερού βάθους όπου μέσα του ο συγκινησιακός παλμός και η μέθεξη της μουσικής δεν προκαλείται αλλά εκβιάζεται και από την άλλη πλευρά με την επιφανειακή θεώρηση που εκμεταλλεύεται στο έπακρο το κέλυφος του καλλιτέχνη και του έργου του και όχι την ουσία του για να αναδείξει μια πλαστή αντίληψη για οτι αυτή θέλει να προωθήσει ως ευπώλητη παρωδία ενός κόσμου παλιού και οχι ολότελα ξεχασμένου.

Ο Χατζιδάκις βέβαια δεν χώρεσε και δε χωράει σε καμιά από τις 2 θεωρήσεις. Αν ο θάνατος ενός καλλιτέχνη έχει μιαν ωφέλεια αυτή είναι πως λειτουργεί ως ένας μηχανισμός του ποιητικού θαύματος αποκεντρωμένος από την ισχύ αυτού που τον δημιούργησε. Η απελπισία, το πένθος, η νοσταλγία και η μνήμη δεν είναι καθόλου αμέτοχες σε όλο αυτό. Κάθε άλλο.

Το θέμα είναι πως το καλλιτεχνικό έργο απαγκιστρωμένο από την πρωτογενή ύπαρξη που το δημιούργησε πέφτει και πέφτει και πέφτει, επισκέφτεται και καθρεφτίζεται σε μάτια που λειτουργούν όπως τα μυρμήγκια γύρω από τη μυρμηγκοφωλιά. Μαζί με τον νεκρό καλλιτέχνη μέσα στην ανθρώπινη ψυχή υπάρχει ένας μόνιμος πυρήνας παιδικής ηλικίας. Εκεί η καλλιτεχνική ύλη απελευθερωμένη από τις εξαρτήσεις του εμπορίου και τους εξωραϊσμένους συνειρμούς του αποκτά υπόσταση. Γίνεται τροφή της αγνής ονειροπόλησης. Συμπυκνώνει την ωφελιμότητα του ανώφελου. Γίνεται μεταβαλλόμενο φως.

Αν ο Χατζιδάκις κατάφερε σε μεγάλο βαθμό όσο ζούσε να χαθεί, να ξαναβρεθεί, να γίνει το όχημα μιας συνεχούς ποιητικής επιστροφής έχω την αίσθηση πως έχει να κάνει με το οτι κατάφερε να αντιπροσωπεύσει τις προβολές τα ιδεώδη και τις αγωνίες της κοινωνίας και των καιρών που τον γέννησαν με ένα τρόπο δίχως συγκεκριμένη κυριολεκτική έκταση.

Ο Χατζιδάκις υπήρξε ένα ποιητικό ονειρικό ιντερλούδιο, οι στιγμές της φώτισης και οι στιγμές τους σκότους, οι εκτός ιστορίας και οι επινοημένοι, τα γρανάζια ένος μόνιμου μηχανισμού ονειροπόλησης που επισκέπτονται την ανάμνηση της αρχαίας τους καταχνιάς για να αντέξουν τον πυρετό του παρόντος. Μια μεταβαλλόμενη διαδοχή ποιητικών μύθων.

Να ακούμε θαμπωμένοι και αχόρταγοι

Από τον Χατζιδάκι μάθαμε μεταξύ πολλών άλλων πως όταν θες να μιλήσεις για κάποιον που αγαπάς ξεκινάς με τις αντανακλάσεις κάτω από την επιφάνεια των πραγμάτων.

Μπορεί να περάσουν μήνες ολόκληροι χωρίς να ακούσεις τίποτα δικό του. Αλλά μόλις τύχει και ακούσεις τότε όχι μόνο ξαναπαρακολουθείς εκ του σύνεγγυς τον τρόπο που το σώμα της μουσικής σου επιτρέπει να βιώσεις τους αλλεπάλληλους κραδασμούς αλλά και τις λεπτομέρειες αυτής της ιδιαίτερης συνέργειας.

Η χατζιδακική μουσική δε μας εγκαταλείπει ποτέ. Καθώς αλλάζουμε τον ένα (ψυχικό) τόπο μετά τον άλλο, καθώς διακτινίζομαστε ευλαβικά και υποχωρούμε στον ποιητικό μετεωρισμό της, καθώς αισθανόμαστε τη πλήρη εξουδετέρωση κάθε κριτικής θεώρησης φωτιζόμαστε από τις συνθήκες δημιουργίας του με τον πιο καταλυτικό τρόπο.

Είναι η δυναμική του ψυχικού φορτίου που ορίζει τη δυναμική της μουσικής του. Δεν έχει σημασία πόσοι θριάμβοι, πόσες πτώσεις και πόσες ανατάσεις προηγήθηκαν. Σημασία έχει να έρχεσαι σε επαφή θαμπωμένος και αχόρταγος.

Όπως όταν έκανες έρωτα για πρώτη σου φορά.