ΚΑΙΡΟ ΤΩΡΑ ΛΑΧΤΑΡΩ να βρεθώ σε μια βιβλιοθήκη. Στη βιβλιοθήκη δεν πάει κανείς για το διάβασμα μόνο. Είναι το τελετουργικό. Ξεκινά απ' την υποδοχή, όπου συνήθως υπάρχει κάποιου είδους έλεγχος. Για τους θαμώνες των βιβλιοθηκών οι άνθρωποι της υποδοχής είναι δικοί τους άνθρωποι, αυτοί που σε διώχνουν τη νύχτα, όταν το κτίριο πρέπει να κλειδωθεί, ή αυτοί που θα σε ρωτήσουν πώς πάει το άγχος σου.
Το τελετουργικό συνεχίζεται με κάποιου είδους ερμάρια ή αποθηκευτικό χώρο. Για μένα, αυτό είναι το απώτατο όριο χρήσης του κινητού: συνήθως το κλειδώνω σε κάποιο ντουλάπι, για να βυθιστώ στην ανάγνωση.
Η θέση στη βιβλιοθήκη είναι στρατηγικής σημασίας. Αλλάζει, όπως αλλάζουν και οι στόχοι. Υπάρχουν αυτοί που πάνε στις βιβλιοθήκες για να φλερτάρουν (όλοι οι φοιτητές, κάθε βαθμίδας, κάθε χώρας, κάθε εθνικότητας) και επιλέγουν τεχνηέντως θέσεις με καλή θέα στα περάσματα. Υπάρχουν αυτοί που πολιτικοποιούνται ή απαλλάσσονται απλώς από τη μοναξιά τους (συνήθως κάθονται κοντά στην είσοδο). Υπάρχουν αυτοί που θέλουν να κάνουν σοβαρή μελέτη (κρύβονται σε κάποιο δωμάτιο αρχειακού υλικού, όπου δεν πατάει ποτέ κανείς) κι αυτοί που θέλουν να πουν ότι κάπως το προσπαθήσανε και σήμερα, ενώ κυρίως ξοδεύουν τις ελάχιστες οικονομίες τους στο κυλικείο (είναι παντού και τριγυρνάνε). Συχνά υπάρχουν κι αυτοί που αναζητούν στη βιβλιοθήκη το καταφύγιο από ένα σπίτι που θορυβεί, κακοποιεί ή απαιτεί τον χρόνο του αναγνώστη ή της αναγνώστριας ‒ χρόνο που προορίζεται για τη σαγήνη των ιδεών.
Οι νέοι άνθρωποι δεν πρέπει να αποδεχτούμε μια «κανονικότητα», όπου ο κύριος, φυσικός χώρος μελέτης θα είναι το σπίτι και όχι το ανοιχτό, δημόσιο αναγνωστήριο, όπου μπλέκονται, με σπάνιο πλέον τρόπο, οι ζωές εντελώς διαφορετικών ανθρώπων.
Πολλοί θαμώνες βιβλιοθηκών αναζητούν αυτήν τη μείξη γνώσης και εμπειρίας που προσφέρει η ανάγνωση με άλλους. Φυσικά, η ανάγνωση παραμένει πάντοτε μια εντελώς προσωπική εμπειρία, ωστόσο, διαβάζοντας μαζί με άλλους, διαβάζει κανείς κάτι διαφορετικό απ' αυτό που θα διάβαζε μόνος σπίτι. Οι συζητήσεις στα διαλείμματα για καφέ και τσιγάρο ή σε κάποιο αίθριο, ή λίμνη, ή πλατεία αλλάζουν αναπόφευκτα την εμπειρία. Δεν μαθαίνουμε πάντα κάτι απ' τους άλλους μιλώντας για βιβλία, αλλά αφηνόμαστε στο ενδεχόμενο μιας νέας μύησης. Ενώ το Amazon προτείνει πράγματα βάσει προηγούμενων επιλογών, ο άγνωστός σου αναγνώστης σε μια άκυρη βιβλιοθήκη στη μέση του πουθενά θα σου μιλήσει γι' αυτό που διαβάζει με μανία και ενδέχεται να είναι κάποιο έργο που δεν σχεδίαζες ποτέ σου να διαβάσεις.
Όλοι οι θαμώνες βιβλιοθηκών έχουν σχετικές εμπειρίες, όπου κάποιος κομμουνιστής, χριστιανός, κολλημένος με την ποίηση της Λαϊνά ή τη φιλοσοφία της Σιμόν Βέιλ εμφανίστηκε για μελέτη, κραδαίνοντας τα ιερά του κείμενα. Αυτή η συνάντηση με άλλους κόσμους συμβαίνει διαρκώς στον ανοιχτό, δημοκρατικό, δημόσιο χώρο της βιβλιοθήκης, αλλά όχι online, όπου, αν δείξεις στοιχειώδη κατανόηση προς τον «αντίπαλό» σου, είσαι «δεξιός», «ακροαριστερός» ή απλώς «προδότης».
Στο κουκούλι της βιβλιοθήκης και στη γαλήνη μιας αίθουσας, όπου απαγορεύονται οι ομιλίες, γίνονται διαρκώς συζητήσεις μεταξύ εντελώς διαφορετικών ανθρώπων. Μάλιστα, πολλές βιβλιοθήκες προτρέπουν τους θαμώνες τους να γνωρίζονται μεταξύ τους.
Σκέφτομαι πόσo λιγότερα θα ήξερα για τις μουσουλμάνες, αν δεν είχα χαζολογήσει με Τουρκάλες μουσουλμάνες στις βιβλιοθήκες του Αμβούργου, ή πόσο φτωχότερη θα ήμουν, αν δεν είχα διαφωνήσει με ανθρώπους από χίλιες δυο διαφορετικές αφετηρίες στα σκαλιά του αναγνωστηρίου του ΕΚΠΑ στην Ιπποκράτους. Τέτοιες αλληλεπιδράσεις γλιτώνουν τους θαμώνες των βιβλιοθηκών από μόνιμες και «οριστικά» ορθές απόψεις.
Όσοι συχνάζουν στις βιβλιοθήκες ξέρουν ότι μάλλον η δουλειά θα μπορούσε να βγει και σπίτι. Δεν είναι η αποδοτικότητα ο λόγος που προσέρχεται ένας πιστός των βιβλιοθηκών στον ναό του. Είναι η αίσθηση. Σε όμορφες μεγαλουπόλεις, όπου συνήθως η βιβλιοθήκη βρίσκεται κάπου στο κέντρο και οι πάνω όροφοι έχουν θέα, επιλέγω να κάθομαι στα παράθυρα, μάλλον χάνοντας σε συγκέντρωση και κερδίζοντας σε κάτι άλλο, απροσδιόριστο. Η θέα μιας ψιλοάγνωστης πόλης που ανάβει τα φώτα της έξω απ' τη βιβλιοθήκη ‒αυτόν τον δημόσιο και κάπως ιδιωτικό χώρο, με στοιχεία ελεγχόμενης μοναχικότητας‒ με σαγηνεύει.
Δεν είναι λίγοι αυτοί που προσδοκούν να βρουν σε μια βιβλιοθήκη τις απαντήσεις που τους λείπουν, λίγη ασφάλεια ή απλώς αυτή την ανατριχίλα που φέρνει η απόλυτη ησυχία.
Τα σκέφτομαι αυτά, καθώς συνεχίζεται η συζήτηση για τη μετά-Covid εκπαίδευση. Δεν μπορεί να είναι μόνο online ή υπερβολικά online. Οι βιβλιοθήκες είναι εμβληματικοί δημόσιοι χώροι, απολύτως αναγκαίοι για κοινωνίες με όραμα κοινωνικής κινητικότητας και μείωσης των προκλητικά ακραίων ανισοτήτων. Οι νέοι άνθρωποι δεν πρέπει να αποδεχτούμε μια «κανονικότητα», όπου ο κύριος, φυσικός χώρος μελέτης θα είναι το σπίτι και όχι το ανοιχτό, δημόσιο αναγνωστήριο, όπου μπλέκονται, με σπάνιο πλέον τρόπο, οι ζωές εντελώς διαφορετικών ανθρώπων.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
σχόλια