Ανοιχτό βιβλίο

Είναι εύκολο το επίθετό σου να είναι και φίρμα;

Είναι πάρα πολύ αγχωτικό. Συνέχεια σκέφτεσαι ότι πρέπει να κρατήσεις αυτό το όνομα εξίσου καλό και καθαρό όπως σου το δώσανε και έπειτα πάντοτε αισθάνεσαι ότι ουσιαστικά εσύ δεν κάνεις τίποτα. Τα έκαναν οι άλλοι πριν από εσένα. Έχει και τη χάρη του, είναι και αναγνωρίσιμο. Πάντοτε, όμως, σκέφτομαι πως όταν μιλώ για το βιβλίο οι άλλοι ψιθυρίζουν, «α, είναι η κόρη του μπαμπά της» ή «η εγγονή του παππού της».

Δεν θελήσατε ποτέ να ξεφύγετε από την οικογενειακή στέγη;

Ναι, πολύ.

Τα παιδιά σας θέλετε να συνεχίσουν το βιβλιοπωλείο;

Τα παιδιά μου τα έχω εξορκίσει να σπουδάσουν και να κάνουν ό,τι θέλουν. Αφενός μεν επιθυμώ να κάνουν ό,τι πραγματικά τους αρέσει, αφού εγώ δεν μπόρεσα, και αφετέρου όποιος αποφασίσει να μπει σε αυτή την επιχείρηση θα πρέπει να έχει τα κατάλληλα εφόδια.

Ο Ελευθερουδάκης είναι το πρώτο βιβλιοπωλείο-μεγαθήριο του κέντρου. Δικαιώθηκε η κίνησή σας;

Νομίζω ναι. Πήγε καλά και για μας και θεωρώ ότι συνετέλεσε στο να αλλάξει το βιβλίο στην Ελλάδα. Όταν εμείς ανοίγαμε στην Πανεπιστημίου τους οκτώ ορόφους, δεν υπήρχε η σκέψη να τοποθετείς πολλά βιβλία σε στοίβες. Θυμάμαι μας έλεγαν «πώς θα γεμίσετε τους ορόφους, τι θα βάλετε μέσα και τι θα κάνετε;»

Υπάρχει η δυνατότητα σε ένα μεγάλο βιβλιοπωλείο ν' αναπτυχθεί η σχέση πωλητή, πελάτη και βιβλίου;

Υπάρχει. Εμείς διαθέτουμε και πιο μικρά καταστήματα, όπου είναι ακόμα πιο εύκολο. Πέραν αυτού, και στο μεγάλο έχουμε πελάτες με σταθερή σχέση και τους ξέρουμε με το όνομά τους, προσέχοντάς τους και βάζοντας κάποια βιβλία στην άκρη ειδικά γι' αυτούς.

Τους ανταγωνιστές που ξεπετάγονται ένας ένας τους φοβάστε;

Ας υπάρχουν. Νομίζω ότι είναι καλό. Εμείς βελτιωθήκαμε. Κοιτάζεις καλύτερα τις ατέλειες, ακούς περισσότερο τους πελάτες. Εξάλλου ο κάθε ένας έχει και τη δική του ταυτότητα.

Θα συνιστούσατε δηλαδή σε άλλους να πραγματοποιήσουν μια μεγάλη επένδυση στο χώρο του βιβλίου; Υπάρχει η ζήτηση για τόσο μεγάλη προσφορά; Ήδη το κέντρο αριθμεί 4-5 μεγάλα και μεσαία βιβλιοπωλεία και δεκάδες άλλα μικρά.

Κοιτάξτε, θα χυθεί και λίγο αίμα στο δρόμο. Δεν έχει, όμως, κορεστεί η αγορά ακόμη. Δεν ξέρω βέβαια κατά πόσο μπορούμε όλοι να συνυπάρξουμε στο ίδιο σημείο. Βέβαια υπάρχει μεγάλη κίνηση στο κέντρο. Έχουμε ξαναγυρίσει στο κέντρο. Η Ελλάδα από την άλλη δεν διακρίνεται για τους αναγνώστες της, ίσα ίσα έχουμε από τα χαμηλότερα ποσοστά αναγνωσιμότητας στον κόσμο, με μέσο όρο ένα βιβλίο το χρόνο. Πρέπει όμως να ξεφύγουμε από την αυστηρή έννοια ότι βιβλίο είναι μόνο η λογοτεχνία. Δεν είναι μόνο η λογοτεχνία. Είναι πολλές οι κατηγορίες. Ελπίζω πως η αγορά και η πίτα θα μεγαλώσει και άρα θα πάρουν όλοι από ένα ικανοποιητικό κομμάτι της.

Φαίνεται και από την ελληνική παραγωγή;

Είναι πολλά τα βιβλία που έχουν βγει. Τώρα, αυτή την εβδομάδα, βγήκαν 600 περίπου τίτλοι. Πολεμάνε και ο ένας εκδότης τον άλλον για μια θέση στα ράφια και το πιο δύσκολο είναι πιστεύω τελικά να βρεις το βιβλίο που σου πάει, ή σαν βιβλιοπώλης να βρεις το κατάλληλο βιβλίο για τον κατάλληλο αναγνώστη.

Το ξενόγλωσσο βιβλίο έχει κίνηση;

Έχει πάντοτε πολύ μεγάλη κίνηση, απλώς ανέβηκε περισσότερο το ελληνικό. Πάντοτε οι Έλληνες διάβαζαν ξενόγλωσσα βιβλία. Πλέον είναι πολλοί εκείνοι που μιλούν μια γλώσσα παραπάνω. Επίσης, εκδίδονται πάρα πολύ ωραία βιβλία. Ό,τι και να κάνουμε στην Ελλάδα, η μικρή παραγωγή δεν επιτρέπει τις τόσο ακριβές εκδόσεις.

Διαβάσατε κάτι καλό τελευταία;

Ναι, αλλά δεν είναι λογοτεχνία. Το iwozτου Steve Wozniak, που είναι ο συνιδρυτής της Apple. Αρκετά ευανάγνωστο για ένα τεχνολογικό θέμα. Περιγράφει την αρχή της Apple, το πάθος του με τους υπολογιστές και μου θύμισε, αν θέλετε, για άλλη μια φορά το αμερικανικό όνειρο.

Ανησυχείτε καθόλου μήπως οι υπολογιστές μια μέρα αντικαταστήσουν τα βιβλία;

Ήμουν καλεσμένη σε ένα συνέδριο στην Αγγλία και συζητήθηκε πάρα πολύ αυτό το θέμα, όσον αφορά το ebook και το Kindle του Amazon. Είναι μακριά αλλά όχι και τόσο. Είμαι προβληματισμένη. Δεν νομίζω πώς θα το ζήσω, το ελπίζω, αλλά δεν ξέρω τι θα γίνει με τα παιδιά μου και τα εγγόνια μου.

Έχετε τα μάτια σας ανοιχτά στο μέλλον;

Ναι, θέλουμε να ξέρουμε τι συμβαίνει στην αγορά. Αλλάξαμε το site μας με το οποίο θα μπορεί ο οποιοσδήποτε να επισκέπτεται εικονικά το βιβλιοπωλείο μας. Θα μπαίνουν στην Πανεπιστήμιου 17 και θα βλέπουν τα βιβλία πάνω στα τραπέζια και στα ράφια ακριβώς όπως είναι. Θα είναι πιο προσιτό και θα δένει το ιντερνετικό με το αληθινό μαγαζί. Είναι τόσο πρωτοποριακό ώστε μέχρι και το έγκριτο περιοδικό «BookSeller» αφιέρωσε χώρο σ' αυτό.

Τι σας ενδιαφέρει πιο πολύ, η έκδοση ενός βιβλίου ή η πώλησή του;

Η έκδοση είναι σαν να γεννάς ένα παιδί, αν και εμείς κυρίως κάνουμε συνεκδόσεις. Από την άλλη πλευρά, στο βιβλιοπωλείο το πιο ωραίο είναι όταν θα βρεις το κατάλληλο βιβλίο για τον κατάλληλο πελάτη. Αισθάνομαι λίγο αυτό το προξενιό. Βλέπω έναν τίτλο και λέω, πω πω, αυτό θα αρέσει στο Γιώργο, στη Μαρία, στον διαφορετικό πελάτη. Με ιντριγκάρουν και τα δύο πάρα πολύ.

Ένα βράδυ σας είδαν να επιμελείστε τη βιτρίνα. Είναι το σημαντικότερο σημείο του μαγαζιού;

Δεν είμαι πολύ καλή στο να φτιάχνω τη βιτρίνα. Ασχολούμαι κυρίως με το εσωτερικό του μαγαζιού. Απλά επειδή ξέρω τα βιβλία που έχω παραγγείλει, βιβλία που περιμένω κι εγώ να δω, υπάρχουν φορές που ασχολούμαι παρά την τεράστια κούραση. Είναι η γοητεία αυτής της δουλειάς που συνδέεται με κούραση, με απερίγραπτους πόνους στη μέση και στα χέρια. Ξέρετε, αν και δεν είμαι πολύ του ασημικού, φαντάζομαι πως θα μπορούσα να παρομοιάσω το στήσιμο της βιτρίνας με τη στιγμή που προσκαλούμε κόσμο στο σπίτι και τρίβουμε τα ασημικά για να φαίνεται ωραίο το σαλόνι.

Οι εκδότες σας πιέζουν για μια θέση στη βιτρίνα;

Ναι, συνέχεια. Κάθε μέρα. Παραπονιούνται, «γιατί δεν έβαλες αυτό, δεν μας κοιτάτε αρκετά». Προσπαθούμε τώρα να δώσουμε λίγο παραπάνω χώρο στους μικρούς εκδότες. Στα τραπέζια και όχι στα ράφια. Κάθε εβδομάδα κάνουμε μια παρουσίαση ενός συγκεκριμένου εκδότη ώστε να φανεί περισσότερο.

Ο μικρός εκδότης ή βιβλιοπώλης μπορεί να σταθεί στην Ελλάδα;

Κοιτάξτε, οπωσδήποτε ένα μεγάλο βιβλιοπωλείο έχει μια τεράστια γκάμα. Παρ' όλα αυτά νομίζω ότι ένας καλός και μικρός βιβλιοπώλης έχει τη δυνατότητα να κρατήσει τους πελάτες του. Δεν θα πάρει όσα βιβλία θα πάρουμε εμείς αλλά λίγα, καλά και του δικού του γούστου. Παίζει τόσο μεγάλο ρόλο η σχέση βιβλιοπώλη-πελάτη. Για παράδειγμα, ένας από τους πολύ καλούς μας πωλητές είναι ο Πολύκαρπος Νικολόπουλος, ο οποίος ήταν μέχρι πρόσφατα στη Μύκονο. Όταν ξεκινήσαμε να ανοίξουμε αυτό το μαγαζί, όλοι μας έλεγαν πως θα ήταν αποτυχία. Στη Μύκονο υποστήριζαν πως πάνε μόνο στα μπαρ. Τελικά, όμως, εξαιτίας του Πολύκαρπου έγραψαν γι' αυτό γνωστά περιοδικά και είχε μεγάλη επιτυχία, αν και μικρό βιβλιοπωλείο. Είναι και θέμα ανθρώπου. Ας μη γκρινιάζουν συνέχεια οι μικροί πως δεν πουλάνε επειδή φταίνε οι μεγάλοι.

Παλιά εσείς την είχατε αυτή την επαφή. Την έχετε πια εδώ μέσα από το γραφείο;

Τώρα δεν την έχω. Τη ζω, όμως, κάθε Χριστούγεννα. Βρίσκομαι όλη τη μέρα στο κεντρικό μαγαζί στο ισόγειο μαζί με τους συνεργάτες μου και καμιά φορά περνώντας μέσα από τους ορόφους τυχαίνει να θέλει κάποιος να εξυπηρετηθεί. Εκεί ανακαλύπτεις και κάποιο μαργαριτάρι ή σε ανακαλύπτουν εσένα. Σαν δουλειά είναι κουραστική και δεν κερδίζεις πάρα πολλά. Δεν γίνεσαι πλούσιος όταν είσαι βιβλιοπώλης. Ως εκδότης ίσως να είσαι πιο τυχερός. Από την άλλη πλευρά, έχει αυτές τις στιγμές. Γνωρίζεις κάποιον που σου ζητάει να του ξαναπροτείνεις ένα βιβλίο επειδή έμεινε ικανοποιημένος μαζί σου. Αυτή η στιγμή είναι εκείνη που σε αποζημιώνει.

Μπήκατε ποτέ στον πειρασμό να ψάξετε για ένα βιβλίο την ώρα που το βιβλιοπωλείο είναι κλειστό;

Τυχαίνει να είμαι στο βιβλιοπωλείο όταν είναι κλειστό για δουλειά και τότε να χαζεύω. Δεν έρχομαι επί τούτου. Παλιά η αγαπημένη μου δουλειά ήταν ν' ανοίγω τις κούτες και να βλέπω όλα τα βιβλία που έχω παραγγείλει. Είναι πάρα πολύ ωραίο. Σαν να ανοίγεις τα δώρα.