Μία πόλη στην Τουρκία, που η ιστορία της μετράει 12.000 χρόνια, θα βυθιστεί σύντομα κάτω από τόνους νερού για τη δημιουργία ενός αμφιλεγόμενου φράγματος.
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Guardian, μετά από οδήγηση μισής ώρας από το Batman της νοτιοανατολικής Τουρκίας, η αρχαία πόλη του Hasankeyf, που αναπτύσσεται στις ακτές του ποταμού Τίγρη, εμφανίζεται σαν μία όαση. Το Hasankeyf αποτελεί μία από τις παλαιότερες συνεχιζόμενα κατοικημένες περιοχές της Γης, ηλικίας 12.000 ετών. Στην περιοχή έχουν βρεθεί χιλιάδες σπηλιές, εκκλησίες και τύμβοι. Ωστόσο, αυτό το κόσμημα της ανθρώπινης ιστορίας, σύντομα θα χαθεί καθώς το μεγαλύτερο κομμάτι της περιοχής θα βυθιστεί για τη δημιουργία του αμφιλεγόμενου φράγματος Ilisu.
Οι εργασίες για το φράγμα και του υδροηλεκτρικού σταθμού ξεκίνησαν το 2006 και σήμερα το Hasankeyf βρίσκεται λίγο πριν την καταστροφή, παρά τον αγώνα που δόθηκε από κατοίκους και ακτιβιστές για τη διάσωσή του. Η κυβέρνηση της του Τουρκίας έδωσε προθεσμία στους κατοίκους να το εγκαταλείψουν ως τις 08 Οκτωβρίου. Παράλληλα, μία προσπάθεια ακύρωσης του έργου στο δικαστήριο ανθρωπίνων δικαιωμάτων με το σκεπτικό ότι θα βλάψει την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας, απέτυχε.
Η σύλληψη της ιδέας για τη δημιουργία του φράγματος, έγινε κατά τη δεκαετία του 1950. Με την ολοκλήρωσή του, το αμφιλεγόμενο έργο, θα αποτελεί το τέταρτο μεγαλύτερο φράγμα της Τουρκίας και αναμένεται να αποδίδει 4.200 gigawatts ετησίως, με μεγάλο κόστος ωστόσο. Σύμφωνα με το σχέδιο θα βυθιστούν 199 οικισμοί στην περιοχή, χιλιάδες σπηλιές σμιλευμένες από ανθρώπους και εκατοντάδες σημεία ιστορικού και θρησκευτικού ενδιαφέροντος. Σύμφωνα με τους ακτιβιστές, 80.000 άτομα θα εκτοπιστούν. Παράλληλα προειδοποιούν για μεγάλη καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος, αναφέροντας ότι θα πληγεί η βιοποικιλότητα, και πως πολλά ευαίσθητα και σε κίνδυνο είδη θα απειληθούν από το φράγμα.
Ο Ridvan Ayhan, που γεννήθηκε σε μία από τις σπηλιές του Hasankeyf, αποτελεί ενεργό μέλος της «Πρωτοβουλίας για να διατηρηθεί το Hasankeyf Ζωντανό», που συστήθηκε το 2006 και αποτελεί ένα κίνημα βάσης ενάντια στη δημιουργία του φράγματος. Προχωρώντας στη βουνοπλαγιά με θέα την πόλη, ο Ayhan πλησίασε μία σπηλιά με έναν ξεκάθαρα σκαλισμένο σταυρό, σημάδι αρχαίας εκκλησίας. «Δεν είναι μόνο η δική μας ιστορία το Hasankeyf, είναι και η δική σας ιστορία γιατί είναι η ιστορία του ανθρώπου», αναφέρει.
Δεν είναι σαφές το πότε χρονολογείται η εκκλησία. Μόλις το 10% της περιοχής έχει ερευνηθεί από τους αρχαιολόγους. «Ζητήσαμε η περιοχή να γίνει ένα ανοιχτό μουσείο, αλλά η κυβέρνηση δεν το δέχεται», λέει. «Αν σκάψεις εδώ θα βρεις στρώσεις πολιτισμών, τον έναν πάνω στον άλλον», λέει. Κάτω από την εκκλησία υπάρχει ένας τάφος όπου σωροί από ανθρώπινα οστά βγήκαν στην επιφάνεια. «Η κυβέρνηση δεν σέβεται καν τους νεκρούς. Είναι βάρβαρη».
Το Hasankeyf αποτέλεσε μέρος πολλών διαφορετικών πολιτισμών κατά τη μακρά ιστορία του. Υπήρξε κομμάτι της Μεσοποταμίας, του Βυζαντίου, των αραβικών αυτοκρατοριών και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ωστόσο ο Hakan Ozoglu, καθηγητής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Κεντρικής Φλόριντα, αναφέρει πως o οικισμός είναι παλαιότερος από όλους αυτούς τους πολιτισμούς.
«Έχουμε αναφορές για την πόλη σε πολλά αρχαία κείμενα σε διαφορετικές γλώσσες όπως στα ασσυριακά, στα αρμενικά, στα κουρδικά και στα αραβικά», είπε. Ο ίδιος χαρακτηρίζει το Hasankeyf ως ένα εργαστήριο όπου μπορεί να δώσει πολλές απαντήσεις για το παρελθόν. «Τόσο σπάνια στοιχεία για το ανθρώπινο παρελθόν πρέπει να προστατευτούν με οποιοδήποτε κόστος».
Μόνο οχτώ ιστορικά μνημεία, ανάμεσά τους ένας πύργος που φημολογείται πως αποτέλεσε το παλαιότερο πανεπιστήμιο του κόσμου, η μισή ρωμαϊκή πύλη για την πόλη, και ένα χαμάμ για γυναίκες από το 1400 διασώθηκαν. Τα κομμάτια τους μεταφέρθηκαν τρία χιλιόμετρα μακριά και τώρα βρίσκονται σε μία πεδιάδα. «Δεν έχει νόημα για εμάς να βλέπουμε αυτά τα ιστορικά κομμάτια εκεί», λέει ο Ayhan.
Με την προθεσμία που έδωσε η κυβέρνηση να εκπνέει, οι κάτοικοι των γύρω περιοχών έρχονται να πουν αντίο στην ιστορική τοποθεσία γνωρίζοντας πως έχουν την τελευταία ευκαιρία για να τη δουν. Ελάχιστοι τουρίστες ωστόσο επισκέπτονται την περιοχή καθώς είναι απρόσιτη. Ο Ozoglu υποστηρίζει πως τα οφέλη από το φράγμα δεν μπορούν να συγκριθούν από αυτά του τουρισμού αν η περιοχή είχε προστατευτεί από την Ουνέσκο.
«Δεν μπορώ να φανταστώ πολλά μέρη στη Γη που να αξίζουν περισσότερο και να είναι στη λίστα της Ουνέσκο με τις περιοχές που προστατεύονται», λέει ο Ozoglu. Ο Ayhan κούνησε το κεφάλι του ενώ ο Ozoglu ανέφερε την Ουνέσκο, η πρωτοβουλία των κατοίκων είχε απευθυνθεί εκεί. «Η Ουνέσκο ανέφερε ότι το υπουργείο Πολιτισμού είναι αρμόδιο για να καταθέσει αίτημα», λέει. «Γράψαμε στο υπουργείο αλλά δεν μας απάντησε. Είναι δικιά τους αρμοδιότητα, όμως δεν έκαναν τίποτα». Το υπουργείο Πολιτισμού δεν σχολίασε το γεγονός.
Ο Guardian ήρθε σε επαφή και με εκπρόσωπο του υπουργείο Ενέργειας και Φυσικών Πόρων. «Γιατί θέλετε να μιλήσουμε για το Hasankeyf όταν υπάρχουν τόσα ακόμα εγχειρήματα;» ήταν το μόνο σχόλιο. Η καταστολή των διαδηλώσεων από την κυβέρνηση της Τουρκίας θέτει ένα ακόμα εμπόδιο στους κατοίκους. «Αν διαμαρτυρηθούμε θα μας συλλάβουν», λέει ο Ayhan. «Δεν υπάρχει δημοκρατία εδώ. Αν υπήρχε ίσως να μπορούσαμε να κάνουμε κάτι». Ο ίδιος συνελήφθη το 2012.
Η κυβέρνηση έχει χτίσει ένα νέο Hasankeyf για 700 νοικοκυριά, τρία χιλιόμετρα μακριά από την ιστορική τοποθεσία ώστε να μεταφερθούν οι κάτοικοι πριν τις 08 Οκτωβρίου. Ωστόσο ο 27χρονος Eyup Agalday, αναφέρει πως δεν προσφέρθηκε ένα σπίτι σε αυτόν και τη γυναίκα του καθώς η κυβέρνηση δεν συμπεριλαμβάνει τα ζευγάρια που παντρεύτηκαν μετά το 2014. «Θα πρέπει να ζήσω ξανά μαζί με τους γονείς μου, όλη η δεκαμελής οικογένεια θα είναι μέσα σε ένα σπίτι», είπε.
Ο Agalday, όπως και οι πρόγονοί του, είναι βοσκός και προς το παρόν μένει σε μία από τις πολλές σπηλιές του Hasankeyf. Δεν θα μπορέσει να πάρει τα ζώα του στο νέο χωρίο και έχει ήδη αρχίσει να πουλάει τις κατσίκες του. «Ωθούμαι να κάνω κάτι που δεν θέλω και να ζήσω σε μία πόλη που δεν θέλω», αναφέρει. Ο Agalday αναφέρει πως περίπου το 1/5 των κατοίκων βρίσκεται ήδη στις νέες κατοικίες. Περίπου πέντε ή έξι οικογένειες μετακομίζουν κάθε μέρα. Ένα πράσινο φορτηγό, φορτωμένο με αντικείμενα και έπιπλα, φαίνεται να φεύγει από το Hasankeyf.
Και ενώ κάθεται κάτω από τη σκιά των αμπελιών στην άλλη όχθη του ποταμού, η 38χρονη Hediye Tapkan, μητέρα πέντε παιδιών, αναφέρει πως δεν έχει ιδέα για το πού θα πάει εκείνη και η οικογένειά της. «Μας αρέσει η περιοχή μας, βγάζουμε το ψωμί μας εδώ, έχουμε πολλά σταφύλια και σύκα που πουλάμε, η γη μας είναι γόνιμη» λέει. Στην Tapkan και στην οικογένειά της προσφέρθηκε νέο σπίτι, ωστόσο αναγκάστηκαν να πουλήσουν κομμάτια των εκτάσεών τους για τη κατασκευή του νέου οικισμού. Η τιμή πώλησης ήταν περίπου 138 ευρώ ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο.
Ενώ οι κάτοικοι περιμένουν τους κρουνούς να ανοίξουν και το Hasankeyf να βυθιστεί, αναφέρουν πως θα συνεχίσουν να υψώνουν τις φωνές τους και να διαδίδουν το μήνυμα για την ιστορία του τόπου, ακόμα και μετά τον Οκτώβριο. «[Αν δεν το κάνουμε], όταν θα πεθάνουμε, τα παιδιά μας θα έρθουν και θα φτύσουν στους τάφους μας και θα πουν: "γιατί δεν σώσατε το Hasankeyf;"», λέει ο Ayhan.
Mε πληροφορίες από Guardian
σχόλια