Η «Σκληρή Αλήθεια» του Άρη Δημοκίδη συναντά σήμερα το podcast «Ζούμε, ρε!» και συζητά με τους παρουσιαστές του, τη Χρυσέλλα Λαγαρία και τον Θοδωρή Τσάτσο, για την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στην ελληνική τηλεόραση και για το κατά πόσο έχουν γίνει εμφανείς αλλαγές στην ενσωμάτωση ΑμεΑ σε όλες τις σχετικές με αυτήν εργασίες, από την παραγωγή μέχρι τη δημοσιογραφία· για τις ελλείψεις και τα στερεοτυπικά μοτίβα, τις τάσεις βελτίωσης και το πώς μπορεί να γίνει πραγματικότητα η καθημερινή εκπροσώπηση.

 

Στην ελληνική τηλεόραση επί σειρά ετών δεν γινόταν καμία αναφορά σε ΑμεΑ άτομα. Κάποια στιγμή, άρχισαν να γίνονται αναφορές, κυρίως με φιλανθρωπικό τόνο ή με τρόπο που να προκαλεί οίκτο, π.χ. συναυλίες ή δείπνα φιλανθρωπικών οργανώσεων, ρεπορτάζ σε τηλεμαραθωνίους. εκπομπές «ανθρωπιστικού ενδιαφέροντος» που τόνιζαν τη δυστυχία ή τον «ηρωισμό» των ατόμων με αναπηρία. Για παράδειγμα, παρουσίαζαν θέματα για «θύματα» που προκαλούν οίκτο ή για «ήρωες/εξαιρέσεις» που «νικούν τη μοίρα». Επίσης, δεν υπήρχε σχεδόν καμία παρουσία ΑμεΑ σε θέση παρουσιαστών, δημοσιογράφων ή ηθοποιών.

 

Τα τελευταία είκοσι χρόνια άρχισαν να εμφανίζονται κάποιες ουδέτερες ή ρεαλιστικές απεικονίσεις σε ντοκιμαντέρ ή κοινωνικές εκπομπές. Στα κρατικά κανάλια κυρίως είδαμε εκπομπές για θέματα προσβασιμότητας και δικαιωμάτων. Επίσης, την 3η Δεκεμβρίου (Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία) προβάλλονται καμπάνιες ευαισθητοποίησης. Μπορούμε, λοιπόν, να πούμε ότι υπήρξε κάποια πρόοδος, αλλά τα στερεότυπα παραμένουν.

 

Γιατί στην ουσία η εκπροσώπηση παραμένει χαμηλή και αποσπασματική στην καθημερινή τηλεόραση. Αν και υπάρχουν ντοκιμαντέρ και αφιερώματα, τα ΑμεΑ σπάνια εμφανίζονται ως «μη-εξειδικευμένοι» χαρακτήρες σε σειρές, ειδήσεις ή ψυχαγωγία – ακόμα πιο σπάνια απασχολούνται επαγγελματικά (παρουσιαστές, ρεπόρτερ κ.ά.).Φαίνεται ότι απέχουμε πολύ από μια κανονική επαγγελματική ενσωμάτωση, δηλαδή από το να βλέπουμε παρουσιαστές και ρεπόρτερ με αναπηρία, και ηθοποιούς που οι χαρακτήρες που ερμηνεύουν δεν ορίζονται από την αναπηρία τους.

 

Και ενώ οι εκπομπές που έχουν διερμηνεία στη νοηματική γλώσσα ή υποτιτλισμό έχουν αυξηθεί, η προσβασιμότητα των προγραμμάτων (υποτιτλισμός, νοηματική, ακουστική περιγραφή) είναι ακόμα περιορισμένη, άνιση μεταξύ δημόσιας και ιδιωτικής τηλεόρασης και δεν εφαρμόζεται ομοιόμορφα σε όλες τις ζώνες και πλατφόρμες Το ζητούμενο είναι να υπάρξει συστηματικός υποτιτλισμός, νοηματική και ακουστικές περιγραφές σε σταθερή βάση.

 

Στα θετικά είναι ότι η συμμετοχή Ελλήνων αθλητών με αναπηρία σε διεθνείς διοργανώσεις (Παραολυμπιακοί) λαμβάνει πλέον σεβαστό τηλεοπτικό χώρο. Επίσης, υπάρχει αύξηση στη χρήση συμβόλων προσβασιμότητας. Έχουν γίνει βήματα προς μια πιο προσιτή τηλεόραση με προσβάσιμες εκδηλώσεις, αυξημένο υποτιτλισμό/νοηματική σε δημόσιους φορείς, ενώ κάποιες παραγωγές προσεγγίζουν το θέμα ρεαλιστικά και όχι συγκινησιακά. Γενικά, οι νεότερες παραγωγές δείχνουν πιο ισορροπημένες, όμως η πρόοδος παραμένει αποσπασματική.

 

Έχουν κατατεθεί συστηματικά και τεκμηριωμένα αιτήματα των ΑμεΑ όσον αφορά την ελληνική τηλεόραση τόσο μέσω συλλογικών φορέων, όπως η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (ΕΣΑμεΑ), με επανειλημμένες επιστολές προς ΕΣΡ, ΕΡΤ και υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, όσο και σε εκθέσεις του ΕΣΡ και δημόσιες διαβουλεύσεις. Το Σωματείο Κωφών Ελλάδος και η Ομοσπονδία Τυφλών Ελλάδος έχουν καταθέσει αίτημα για ενίσχυση του υποτιτλισμού και της ακουστικής περιγραφής και ο Συνήγορος του Πολίτη έχει παρέμβει αρκετές φορές υπέρ της προσβασιμότητας στην ενημέρωση (π.χ. δελτία ειδήσεων, πολιτικές δηλώσεις). Μεταξύ αυτών που ζητούν είναι όλες οι ενημερωτικές, ψυχαγωγικές και πολιτιστικές εκπομπές να έχουν υποτιτλισμό (για κωφούς/βαρήκοους), διερμηνεία στη νοηματική, ακουστική περιγραφή (audio description για τυφλούς)· να είναι σύγχρονες (όχι μη συγχρονισμένες) και διαθέσιμες online· και αυτά να ισχύουν σε όλα τα κανάλια και στις πλατφόρμες, όχι μόνο στην ΕΡΤ.

 

Ζητούν επίσης περισσότερους ανθρώπους με αναπηρία μπροστά και πίσω από τις κάμερες, σε θέση παρουσιαστών, ρεπόρτερ, ηθοποιών, τεχνικών, και αποφυγή στερεοτύπων, δηλαδή να μην παρουσιάζονται ως «ήρωες» ή «θύματα» αλλά ως ισότιμα μέλη της κοινωνίας· ειδικά προγράμματα για ενημέρωση και εκπαίδευση γύρω από την αναπηρία σε συνεργασία με τις οργανώσεις. Ειδικά για τους δημοσιογράφους και τους παραγωγούς ζητούν υποχρεωτικά σεμινάρια ευαισθητοποίησης, συνεργασία δημοσιογραφικών σχολών με οργανώσεις ΑμεΑ για να εκπαιδεύονται νέοι ρεπόρτερ στο πώς να μιλούν για την αναπηρία χωρίς προκατάληψη και προώθηση «γλώσσας χωρίς αποκλεισμούς» (inclusive language). Τέλος, στα αιτήματά τους περιλαμβάνουν και τη δημιουργία ενιαίας δημόσιας ψηφιακής πλατφόρμας με επιλεγμένα προσβάσιμα προγράμματα.

 

Συνεργάτις περιεχομένου: Ελένη Καλέση

**Μουσική επένδυση: Nalyssa Green / Pan Pan / New*Deal / Teo x3 / Petros Satrazanis / Epidemic Sound

***Τα αποσπάσματα απ’ την ΕΡΤ προέρχονται απ’ το Αρχείο της ΕΡΤ, το οποίο ευχαριστούμε θερμά για την άδεια χρήσης