Ιππότες, μάχες, έρωτες και η σημασία της λογοτεχνίας

Ιππότες, μάχες, έρωτες και η σημασία της λογοτεχνίας Facebook Twitter
0
Ιππότες, μάχες, έρωτες και η σημασία της λογοτεχνίας Facebook Twitter
Αυτό που ουσιαστικά συγκροτεί αφηγηματικά τη Δύση δεν είναι οι ιστορικές της στιγμές αλλά η ιδανική τους συνάντηση με την ποιητική παράδοση, τους μύθους και τις αλληγορίες – το ιδανικό κατώφλι όπου ο ρεαλιστικός κόσμος της πράξης συναντά τον αιώνιο συμβολισμό... Eικονογράφηση: Aubrey Beardsley

Ενδεχομένως η Δύση να μην μπορούσε να εφεύρει λογοτεχνικά, με τον ίδιο τρόπο, τον εαυτό της, αν δεν υπήρχαν ήρωες όπως ο Οδυσσέας και ο βασιλιάς Αρθούρος. Μορφές που ξεπέρασαν τα αφηγηματικά στεγανά, εισήλθαν στην καρδιά της προφορικής παράδοσης και δίδαξαν στους αναγνώστες τον τρόπο σύνδεσης των μύθων με την προφάνεια του πραγματικού. Στα κατορθώματά τους δεν συγκαταλέγονται μόνο οι μνημειώδεις μάχες με τον εχθρό και η αποτελεσματική κατατρόπωσή του αλλά και η ασκαρδαμυκτί ενατένιση του θανάτου: ο Οδυσσέας είναι ο μόνος θνητός που κατεβαίνει στον Άδη, ενώ ο Αρθούρος μπορεί και φλερτάρει με την αιωνιότητα κραδαίνοντας απειλητικά το Εξκάλιμπερ. Και πάλι, όμως, οι ιστορίες τους δεν ήταν απλώς ανδραγαθήματα αλλά αποτελέσματα της μοναδικής επαφής του δημιουργού με την ίδια την έμπνευση, συνιστώντας τη μεταφορά του καλλιτεχνικού δημιουργήματος στην αιχμή της ιστορίας. Αν ο Όμηρος επικαλείται στην αρχή του ποιήματός του τη Μούσα για να μπορέσει να ανακαλέσει στο μυαλό του την ιστορία, ο Τόμας Μάλορι ανατρέχει στην Κυρά της Λίμνης προκειμένου να συνενώσει τις άγραφες εικόνες της φαντασίας με τις ευφάνταστες πράξεις. Η έμπνευση ήταν και στις δύο περιπτώσεις η απαρχή κάθε εξιστόρησης, εξού και το ότι η Μούσα εμφανίστηκε αρχικά στην προφορική ποίηση του Ομήρου για να καταλήξει ως Κυρά της Λίμνης στα στιχάκια των Υπερβόρειων, στις ρίμες του Σπένσερ αλλά και στο αλλόκοτα γοητευτικό μυαλό του Σαίξπηρ. Αυτό που ουσιαστικά συγκροτεί αφηγηματικά τη Δύση δεν είναι οι ιστορικές της στιγμές αλλά η ιδανική τους συνάντηση με την ποιητική παράδοση, τους μύθους και τις αλληγορίες – το ιδανικό κατώφλι όπου ο ρεαλιστικός κόσμος της πράξης συναντά τον αιώνιο συμβολισμό.

Άλλωστε, μόνο μετά τον έρωτα ενός ιππότη ο άνθρωπος έμαθε ότι ο κόσμος είναι ολότελα δικός του και πως για χάρη του είναι ικανός να νικήσει όχι μόνο άλλους γενναίους και δράκοντες αλλά τον ίδιο τον Θεό.


Και ακριβώς εδώ εντοπίζεται η σπουδαιότητα του μνημειώδους έργου του Τόμας Μάλορι, Ο θάνατος του Αρθούρου, που αφηγείται όλες τις περιπέτειες αλλά και το τέλος του αλησμόνητου βασιλέα και κυκλοφορεί σε δύο τόμους από τις εκδόσεις Gutenberg και τη σειρά Orbis Literae, σε ακριβή μετάφραση του Αλέξανδρου Κοσματόπουλου. Στο έργο που εικάζεται πως έγραψε ο σερ Τόμας Μάλορι τον 15ο αιώνα μέσα από τη φυλακή ξεδιπλώνονται οι απαρχές της δυτικής αφήγησης, καθώς ο παρεξηγημένος ιππότης και συγγραφέας κατάφερε να ενσωματώσει σε ένα ολοκληρωμένο κείμενο προφορικές παραδόσεις, φραγκμέντα, ζωντανούς μύθους και θρύλους που ταξίδεψαν στην Ευρώπη από τις άκρες της Ανατολής κι έγιναν αυτό που μέχρι σήμερα γνωρίζουμε ως θρύλο του βασιλιά Αρθούρου. Στην πραγματικότητα, η ιστορία του, που αναπαρίσταται για πρώτη φορά με τρόπο απόλυτα συγκροτημένο από τον Μάλορι, συνιστά την καταγραφή και εξέλιξη της ποιητικής προφορικής παράδοσης και της εικόνας του απόλυτου ήρωα, όπως συστάθηκε από τον Όμηρο, πέρασε στους νεοπλατωνιστές κι ενώθηκε με τους εσωτερικούς συμβολισμούς της Καμπάλα και των μεγάλων αποκρυφιστών. Σε κάθε περίπτωση, ο θρύλος του Αρθούρου αποδεικνύει πως οι ήρωες είναι οι μόνοι μετά τον Θεό που μπορούν δικαιωματικά να αγγίξουν και να αφουγκραστούν τα πέρατα του κόσμου. Το Γκράαλ είναι ένα τέτοιο σύμβολο μετουσίωσης σε κάτι συμπαντικό, στο οποίο μόνο ο ήρωας μπορεί να έχει ευεργετική πρόσβαση, ενώ η θεραπευτική του ιδιότητα συνιστά το απαραίτητο συμπλήρωμα άλλων «μαγικών» συμβόλων, όπως το Γυάλινο Κάστρο, οι δράκοι, τα στοιχειά και οι μάγισσες – και, εν τέλει, η ελευθεριακή δύναμη της αφηγηματικής φαντασίας κόντρα στη θεοκρατική λογοκρατία της εποχής εκείνης. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι τα ιπποτικά κατορθώματα τα τραγουδούσαν Γάλλοι τροβαδούροι του Μεσαίωνα και Κέλτες βάρδοι, υψώνοντας δυναμικά τη φωνή της ελεύθερης αφήγησης κόντρα στη σκληρή λογοκρισία της Ιεράς Εξέτασης. Επρόκειτο για μια τέχνη που μάθαιναν οι εκλεκτοί και οι πεπαιδευμένοι, κρατώντας στα χέρια τους τα αγαθά της εσωτερικής παιδείας που στοιχειοθετούνται μέσα από τους μύθους και τις αρχέγονες αυτές μορφές. Διαπερνώντας παραδόσεις αιώνων, ο θρύλος του Αρθούρου πότισε με το αίμα του και την αχλή των μυθικών του αναφορών το σύγχρονο φαντασιακό – απόδειξη οι πλείστες αναφορές στον Αρθούρο από τον Σαίξπηρ (το νησί του Πρόσπερο αποτελεί ουσιαστικά την ουτοπική μεταστοιχείωση του Άβαλον), οι πανέμορφες ρομαντικές απεικονίσεις των προραφαηλιτών, οι συμβολισμοί στους στίχους του Έλιοτ, οι όμορφες εικονογραφήσεις του Aubrey Vincent Beardsley (του γνωστού εικονογράφου του Όσκαρ Ουάιλντ), ακόμα και οι κωμικές ιστορίες των Μόντι Πάιθον αλλά και δημοφιλή σύγχρονα σίριαλ. Σειρές όπως το «Game of Thrones» πιθανόν να μη γνώριζαν τέτοια επιτυχία, αν δεν υπήρχαν οι υψιπετείς περιγραφές του Μάλορι για τη χώρα του Πέλαμ, το Οδυνηρό Πλήγμα, τους δόλιους νάνους, τις αιμοδιψείς ερωμένες, τη βασίλισσα Γκουίνεβιρ, τον Λάνσελοτ και τις μοιραίες μάχες. Στα αναρίθμητα κεφάλαια του Θανάτου του Αρθούρου ακροβατούν μοναδικά το πραγματικό με το φανταστικό, η εσωτερική αναταραχή με την υπερβατική ενατένιση του έρωτα – σημεία όπου τα στοιχεία της φύσης αντιπαρατίθενται ισότιμα και μοναδικά με τη δύναμη των ανθρώπινων συναισθημάτων. Η πίστη ότι ο άνθρωπος θα νικήσει και ο έρωτας θα υπερβεί όλα τα εμπόδια αντικατοπτρίζεται τελικά στη μοναδική μορφή του ιππότη.

Ιππότες, μάχες, έρωτες και η σημασία της λογοτεχνίας Facebook Twitter
Γι' αυτό και ίσως να μην είναι και τόσο σημαντικό το αν όσα καταγράφονται στο τεράστιο έργο του Μάλορι, ενός φυλακισμένου ιππότη ο οποίος τίμησε τον ευγενή του τίτλο, ολοκληρώνοντας αυτό το αριστούργημα στη φυλακή το 1470, είναι πραγματικά... Eικονογράφηση: Aubrey Beardsley

Γι' αυτό και ίσως να μην είναι και τόσο σημαντικό το αν όσα καταγράφονται στο τεράστιο έργο του Μάλορι, ενός φυλακισμένου ιππότη ο οποίος τίμησε τον ευγενή του τίτλο, ολοκληρώνοντας αυτό το αριστούργημα στη φυλακή το 1470, είναι πραγματικά. Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα αν ο θρύλος του βασιλιά Αρθούρου και των Ιπποτών της Στρογγυλής Τραπέζης ήταν αληθινός ή όχι, αλλά ελάχιστη σημασία έχει μπροστά στο τεράστιο εκτόπισμα που δημιούργησαν η θρυλική μορφή του και οι συμβολικές συμπαραδηλώσεις των μύθων του, οι οποίες ενυπάρχουν αυτούσιες στις σελίδες του Μάλορι: η πανταχού παρούσα Κυρά της Λίμνης, η μονομαχία του Αρθούρου με τον Άκολον, το πώς κατατρόπωσε ο Αρθούρος τους Ρωμαίους, το ότι κέρδισε και στέφθηκε αυτοκράτωρ έως τα θρυλικά κάστρα και τους Ιππότες της Στρογγυλής Τραπέζης. Οι ιστορίες του βασιλιά Αρθούρου αποδεικνύουν πως το υπερβατικό δεν είναι μονάχα έργο ενός θεού αλλά και μιας εσωτερικής δύναμης που νικάει και βουνά, κάνει τον ιππότη άτρωτο στη μάχη και φέρνει τον άνθρωπο στην καρδιά του κόσμου και των εξελίξεων. Άλλωστε, μόνο μετά τον έρωτα ενός ιππότη ο άνθρωπος έμαθε ότι ο κόσμος είναι ολότελα δικός του και πως για χάρη του είναι ικανός να νικήσει όχι μόνο άλλους γενναίους και δράκοντες αλλά τον ίδιο τον Θεό.

0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

ΕΠΕΞ Γυναικείες φωνές από διαφορετικά μέρη του κόσμου

Βιβλίο / Από τη Μαλαισία μέχρι το Μεξικό: 5 νέα βιλία που αξίζει να διαβάσετε

5 συγγραφείς από διαφορετικά σημεία του πλανήτη χαράζουν νέους δρόμους στη λογοτεχνία. Ανάμεσά τους, η Τζόχα Αλχάρθι που κέρδισε το Booker και η βραβευμένη με Πούλιτζερ Κριστίνα Ριβέρα Γκάρσα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Αρχαιολογία / Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Η διακεκριμένη ιστορικός Mary Beard στο βιβλίο της «Οι Ρωμαίοι Αυτοκράτορες. Οι ηγεμόνες του αρχαίου ρωμαϊκού κόσμου», παρουσιάζει τη ζωή και το έργο των αυτοκρατόρων μέσα από ανεκδοτολογικές αφηγήσεις και συναρπαστικές λεπτομέρειες, που θυμίζουν απολαυστικό μυθιστόρημα. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια εστιάζει στον ρόλο των δούλων, τόσο στην καθημερινή ζωή όσο και στη σεξουαλική ζωή των Ρωμαίων αυτοκρατόρων.
M. HULOT
Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Βιβλίο / Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Από την Αμοργό ως την Αλεξανδρούπολη και από την Ξάνθη ως τη Μυτιλήνη, τα μικρά βιβλιοπωλεία αποκτούν για πρώτη φορά συλλογική φωνή. Βιβλιοπώλες και βιβλιοπώλισσες αφηγούνται τις προσωπικές τους ιστορίες, αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Lifo Videos / «Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Η Αγλαΐα Παππά διαβάζει ένα απόσπασμα από τις βέβηλες και αμφιλεγόμενες «120 Μέρες των Σοδόμων» του Μαρκησίου ντε Σαντ, ένα βιβλίο αναγνωρισμένο πλέον ως αξεπέραστο λογοτεχνικό αριστούργημα και χαρακτηρισμένο ως «εθνικός θησαυρός» της Γαλλίας.
THE LIFO TEAM
Το «προπατορικό αμάρτημα» του Τζο Μπάιντεν

Βιβλίο / Ποιο ήταν το θανάσιμο σφάλμα του Τζο Μπάιντεν;

Ένα νέο βιβλίο για τον πρώην Πρόεδρο αποτελεί καταπέλτη τόσο για τον ίδιο όσο και για τη δουλοπρεπή κλίκα πιστών και μελών της οικογένειάς του, που έκαναν το παν για να συγκαλύψουν τον ραγδαίο εκφυλισμό της γνωστικής του ικανότητας.
THE LIFO TEAM
ΕΠΕΞ Συγγραφείς/ Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου / 8 Έλληνες συγγραφείς ξαναγράφουν τους μύθους και τις παραδόσεις

Η Λυσιστράτη ερμηνεύει τις ερωτικές σχέσεις του σήμερα, η Ιφιγένεια διαλογίζεται στην παραλία και μια Τρωαδίτισσα δούλα γίνεται πρωταγωνίστρια: 8 σύγχρονοι δημιουργοί, που συμμετέχουν με τα έργα τους στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, συνομιλούν με τα αρχαία κείμενα και συνδέουν το παρελθόν με επίκαιρα ζητήματα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζούντιθ Μπάτλερ: «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Τζούντιθ Μπάτλερ / «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Μια κορυφαία προσωπικότητα της σύγχρονης παγκόσμιας διανόησης μιλά στη LiFO για τo «φάντασμα» της λεγόμενης ιδεολογίας του φύλου, για το όραμα μιας «ανοιχτόκαρδης κοινωνίας» και για τις εμπειρίες ζωής που της έμαθαν να είναι «ένας άνθρωπος ταπεινός και ταυτόχρονα θαρραλέος».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ντίνος Κονόμος

Βιβλίο / «Ο κύριος διευθυντής (καλό κουμάσι) έχει αποφασίσει την εξόντωσή μου…»

Ο Ντίνος Κονόμος, λόγιος, ιστοριοδίφης και συγγραφέας, υπήρξε συνεχιστής της ζακυνθινής πνευματικής παράδοσης στον 20ό αιώνα. Ο συγγραφέας Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής παρουσιάζει έργα και ημέρες ενός ανθρώπου που «δεν ήταν του κόσμου τούτου».
ΦΙΛΙΠΠΟΣ Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ
Η ζωή του Καζαντζάκη σε graphic novel από τον Αλέν Γκλικός

Βιβλίο / Ο Νίκος Καζαντζάκης όπως δεν τον είχαμε ξαναδεί σε ένα νέο graphic novel

Ο ελληνικής καταγωγής Γάλλος συγγραφέας Αλέν Γκλικός καταγράφει την πορεία του Έλληνα στοχαστή στο graphic novel «Καζαντζάκης», όπου ο περιπετειώδης και αντιφατικός φιλόσοφος και μυθιστοριογράφος ψυχαναλύεται για πρώτη φορά και συστήνεται εκ νέου στο ελληνικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πετρίτης»: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ηχητικά Άρθρα / Πετρίτης: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ο Τζoν Άλεκ Μπέικερ αφιέρωσε δέκα χρόνια από τη ζωή του στην παρατήρηση ενός πετρίτη και έγραψε ένα από τα πιο ιδιαίτερα βιβλία της αγγλικής λογοτεχνίας – μια από τις σημαντικότερες καταγραφές της άγριας ζωής που κινδυνεύει να χαθεί για πάντα. Κυκλοφόρησε το 1967 αλλά μόλις τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια οι κριτικοί και το κοινό το ανακάλυψαν ξανά.
M. HULOT
Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Ας μην αφήνουμε τον Θεό στους πιστούς» 

Βιβλίο / Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Αν αξίζει ένα πράγμα στη ζωή, αυτό είναι η ομορφιά»

Εν όψει της εμφάνισής του στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, στις 21 Μαΐου, ο Λατινοαμερικανός συγγραφέας-φαινόμενο Μπενχαμίν Λαμπατούτ μιλά στη LiFO για τον ρόλο της τρέλας στη συγγραφή, τη σχέση επιστήμης και λογοτεχνίας και το μεγαλείο της ήττας – και δηλώνει ακόμα φανατικός κηπουρός και εραστής της φύσης.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το πίσω ράφι/ Άντονι Μπέρτζες: «Έρνεστ Χέμινγουεϊ»

Το Πίσω Ράφι / Ο Χέμινγουεϊ ήταν ένας φωνακλάς νταής αλλά κι ένας σπουδαίος συγγραφέας του 20ού αιώνα

Η βιογραφία «Έρνεστ Χέμινγουεϊ - Μια ζωή σαν μυθοπλασία» του Βρετανού συγγραφέα Άντονι Μπέρτζες αποτυπώνει όχι μόνο την έντονη και περιπετειώδη ζωή του κορυφαίου Αμερικανού ομοτέχνου του αλλά και όλο το εύρος της αντιφατικής προσωπικότητάς του.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
21η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης

Βιβλίο / 21η ΔΕΒΘ: Εξωστρέφεια και καλύτερη οργάνωση αλλά μένουν ακόμα πολλά να γίνουν

Απολογισμός της 21ης ΔΕΒΘ που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά υπό την αιγίδα του νεοσύστατου ΕΛΙΒΙΠ. Σε ποιο βαθμό πέτυχε τους στόχους της και ποια στοιχήματα μένει ακόμα να κερδίσει;
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
Η ποίηση όχι μόνο αλλάζει τον κόσμο, τον δημιουργεί» ​​​​​​/Μια νέα ανθολογία ελληνικής queer ποίησης μόλις κυκλοφόρησε στα ισπανικά /11 Έλληνες ποιητές σε μια νέα ισπανική queer ανθολογία /Queer ελληνική ποίηση σε μια νέα δίγλωσση ισπανική ανθολογία

Βιβλίο / Μια Ισπανίδα καθηγήτρια μεταφράζει ελληνική queer ποίηση

Η María López Villalba, καθηγήτρια Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο της Μάλαγα, μετέφρασε 11 ελληνικά ποιήματα, σε μια πρόσφατη ανθολογία που προσφέρει στο ισπανόφωνο κοινό την ευκαιρία να γνωρίσει τη σύγχρονη ελληνική queer –και όχι μόνο– ποίηση.
M. HULOT
«Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Βιντσέντζο Λατρόνικο / «Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Ο Ιταλός συγγραφέας και υποψήφιος για το βραβείο Booker, Βιντσέντζο Λατρόνικο, μιλά στη LIFO για το πολυσυζητημένο βιβλίο του «Τελειότητα», στο οποίο αποτυπώνει την αψεγάδιαστη αλλά ψεύτικη ζωή μιας ολόκληρης γενιάς ψηφιακών νομάδων στην Ευρώπη, καθώς και τη μάταιη αναζήτηση της ευτυχίας στην ψηφιακή εποχή.
M. HULOT