Για τον διηγηματογράφο Μανώλη Ρασούλη

Για τον διηγηματογράφο Μανώλη Ρασούλη Facebook Twitter
Μπορεί το ελληνικό τραγούδι να κέρδισε έναν μεγάλο στιχουργό, αλλά η λογοτεχνία μας έχασε, σίγουρα, ένα ίσως ακόμη μεγαλύτερο ταλέντο της.
0

Όλοι γνωρίζουμε τον Μανώλη Ρασούλη (1945-2011) ως έναν από τους κορυφαίους στιχουργούς του ελληνικού τραγουδιού διαχρονικά. Και δεν νομίζω πως τον ξεπέρασε ποτέ κανένας από τότε που εμφανίστηκε ως τέτοιος (ως στιχουργός) με την «Εκδίκηση της Γυφτιάς» το 1978.

Όλοι γνωρίζουμε, επίσης, πως Ρασούλης είχε και το ταλέντο της συγγραφής, αφού ουκ ολίγα βιβλία του είχαν δει το φως τα πιο πρόσφατα χρόνια της ζωής του και κυρίως μετά το 2000, όταν κυκλοφόρησαν τα «Οι Εβραίοι είναι Έλληνες Κρήτες / Καλύτερα Αλαντίν παρά Μουτζαχεντίν» [Κάκτος, 2002], «Τι είδε ο Βουκεφάλας / 15 χρόνια Σαλονίκη» (2005), «Εδώ είναι του Ρασούλη» (2007), «Ο μεγάλος αιρετικός Θεόφιλος Καΐρης» (2008), «Η τελευταία ζωή του σύντροφου Παντελή Πουλιόπουλου» (2008) και «Οι βερβελίδες της αμάλθειας / Αναφορά στο χόμο σάπιενς / Αυτοβιογραφία» (2012), όλα στις εκδόσεις IANOS.

Λίγοι, πάντως, γνωρίζουν πως ο Μανώλης Ρασούλης πρώτα έγινε γνωστός (όσο έγινε) σαν ποιητής και συγγραφέας (και τραγουδιστής) και μετά σαν στιχουργός. 

Λίγοι, πάντως, γνωρίζουν πως ο Μανώλης Ρασούλης πρώτα έγινε γνωστός (όσο έγινε) σαν ποιητής και συγγραφέας (και τραγουδιστής) και μετά σαν στιχουργός.

Βασικά, αναφερόμαστε στα τρία πρώτα βιβλία του, που κυκλοφόρησαν στη δεκαετία του '70 και τα οποία είναι με τη σειρά: το ποιητικό «Η μπαλλάντα του Ισαάκ» [Ιδιωτική Έκδοση, 1972], η συλλογή διηγημάτων «Μεγάλος ήρωας σε μικρή χαρτοσακκούλα» [Εκδόσεις 70-Πλανήτης, 1972], καθώς και το «Κβο βάντις στάτους κβο;» [Ιδιωτική Έκδοση, 1976], που περιλάμβανε και ποιήματα και διηγήματα.

Πριν λίγο καιρό επανατυπώθηκε από τις εκδόσεις Μετρονόμος το σπάνιο, στην αρχική έκδοσή του, δεύτερο βιβλίο του Μανώλη Ρασούλη, το «Μεγάλος ήρωας σε μικρή χαρτοσακούλα» (τα δύο «κ» της αρχικής «χαρτοσακκούλας» έχουν γίνει ένα πια), στο οποίο καταγράφονται εφτά διηγήματά του. Οι τίτλοι τους: Μεγάλος ήρωας σε μικρή χαρτοσακούλα, Κάτασπρο καράβι-κατακόκκινη θάλασσα, Ο τρίτος, Οι καουμπόιδες καλπάζουν πάνω σε ταριχευμένες αγελάδες, Φαρενάιτ 1965, Το σκυλάκι με την κυρία και Έλληνες, γρηγορείτε!.

Για να δούμε, όμως, κάποιες λεπτομέρειες...

Στο πρώτο απ' αυτά τα διηγήματα περιγράφεται η αποτυχημένη προσπάθεια ενός φοιτητή, επί δικτατορίας, επίδοξου βομβιστή και σαμποτέρ, να ανατινάξει μια διαφήμιση της κοκακόλας – του πιο διαχρονικού συμβόλου του αμερικανισμού και γενικότερα του αμερικάνικου τρόπου ζωής. Πρόκειται για ένα σπαραξικάρδιο, όσο και καυστικό αφήγημα, ενταγμένο οπωσδήποτε μέσα στο πνεύμα της εποχής.

Στο δεύτερο έχουμε μιαν άλλη αποτυχημένη απόπειρα ενός Τούρκου, αυτή τη φορά, αντικαθεστωτικού (κομμουνιστή) να αποδράσει, σκαρφαλώνοντας την τελευταία στιγμή σ' ένα καράβι (σ' ένα τουρκικό λιμάνι). Και εδώ οι περιγραφές είναι εξόχως διεισδυτικές, όσον αφορά στο ψυχολογικό προφίλ του ήρωα, με τον συγγραφέα να διαμορφώνει ένα κλίμα αγωνίας, που διαλύεται, κατά το αναμενόμενο, λίγο πριν το τέλος.

Στο τρίτο περιγράφεται ένας αγώνας επιβίωσης στο... βασίλειο των εντόμων – μια μάχη ανάμεσα σε αράχνες και μυρμήγκια(!), με την καταλυτική όμως παρουσία, για την έκβαση της μάχης, του ίδιου του συγγραφέα. Πρόκειται για ένα έξοχο αφήγημα, συμβολικό ασυζητητί, που διαβάζεται απνευστί.

Στους «Καουμπόιδες», ένας αστυνομικός με εθνικόφρονα συνείδηση, έχοντας μεγαλώσει... πίνοντας νερό στο όνομα «Αμερική», θα αναγκαστεί να αναμετρηθεί με δύο Αμερικανούς ναύτες του 6ου Στόλου, που θα παρεκτραπούν. Κι εδώ το ψυχολογικό προφίλ είναι εκείνο που φιλοτεχνείται με ακρίβεια, μέσα από μια διαδικασία ανατροπών.

Για τον διηγηματογράφο Μανώλη Ρασούλη Facebook Twitter
Όλοι γνωρίζουμε τον Μανώλη Ρασούλη (1945-2011) σαν έναν από τους κορυφαίους στιχουργούς του ελληνικού τραγουδιού διαχρονικά.

Στο «Φαρενάιτ 1965», ευθεία αναφορά στο Φαρενάιτ 451 (βιβλίο του Ρέι Μπράντμπερι και ταινία του Φρανσουά Τρυφώ) ο συγγραφέας, γράφοντας σε πρώτο πρόσωπο, θυμάται την περιπέτειά του στους Λαμπράκηδες και πώς το κόμμα τον διαγράφει τελικά, όπως ο ίδιος λέει, σαν ένα... «επικίνδυνο στοιχείο, αναρχικό και τρελό». Αν και αυτοβιογραφικό το συγκεκριμένο αφήγημα είναι, μάλλον, το πιο αδύναμο της σειράς.

Το «Σκυλάκι με την κυρία» και όχι το... ανάποδο, ακούγεται σαν ευθυμογράφημα, αλλά δεν είναι (ή τουλάχιστον δεν είναι εντελώς). Επί της ουσίας έχουμε να κάνουμε με μιαν αφήγηση διακοσμημένη με ευτράπελα στοιχεία, που αναπτύσσεται (η αφήγηση) κατά τη διάρκεια μιας ψυχιατρικής εξέτασης, και που ολοκληρώνεται με μιαν απρόσμενη (για τον αναγνώστη) κατάληξη.

Τέλος, στο «Έλληνες, γρηγορείτε!» ο συγγραφέας, στο πιο παραισθητικό αφήγημα του βιβλίου, περιγράφει (σαν σε όνειρο) τη φανταστική συνεύρεση στο Ηρώδειο των διαχρονικών «φάρων» της φυλής, από την αρχαιότητα, τη βυζαντινή εποχή και τα νεότερα χρόνια, και που έχει ως θέμα της την τύχη του ελληνισμού στο μέλλον. Όλα θα πάρουν το δρόμο τους πριν να ξημερώσει.

Για τον διηγηματογράφο Μανώλη Ρασούλη Facebook Twitter
Δεν τον ξεπέρασε ποτέ κανένας από τότε που εμφανίστηκε ως στιχουργός με την «Εκδίκηση της Γυφτιάς» το 1978.

Μανώλης Ρασούλης λοιπόν...

Σπουδαία διηγήματα έχουμε εδώ. Δυο-τρία θα τα συνέκρινα, μάλιστα, με τα καλύτερα της εποχής – εφάμιλλα ενός Χάκκα ή ενός Κουμανταρέα.

Ο Ρασούλης αποδεικνύεται μάστορας στη διαχείριση των ψυχικών / ψυχολογικών μεταβολών των ηρώων του, που κινούνται συχνά στα όρια τού κωμικοτραγικού, υιοθετώντας κάποιες φορές μια σχεδόν σουρεαλιστική αφήγηση, τέμνοντας το πραγματικό με το φανταστικό και το ονειρικό με το καθημερινό, δίχως τις λεκτικές και ιδεολογικο-φιλοσοφικές εκζητήσεις των μετέπειτα κειμένων του –από το περιοδικό του «Το Αυγό» φερ' ειπείν (πρώτο τεύχος από τον Νοέμβριο του 1979)– ή και των τραγουδιών του.

Με γλώσσα στρωτή και με κατακτημένη εκφραστική άνεση, με προσωπικό ύφος, στο οποίο αποτυπώνονται τακτικά οι αγωνίες του κόσμου της Αριστεράς και εν μέρει των διαψεύσεών της, και με διάθεση καθ' ολοκληρίαν σαρκαστική έως και ανατρεπτική θα έλεγα, ο Ρασούλης θα μπορούσε, αν το επεδίωκε, να είχε σταθεί, με άνεση, στην ίδια γραμμή με τους κορυφαίους πεζογράφους της γενιάς του. Κρίμα...

Μπορεί το ελληνικό τραγούδι να κέρδισε έναν μεγάλο στιχουργό, αλλά η λογοτεχνία μας έχασε, σίγουρα, ένα ίσως ακόμη μεγαλύτερο ταλέντο της.

Για τον διηγηματογράφο Μανώλη Ρασούλη Facebook Twitter
Ο Μανώλης Ρασούλης με την κόρη του σε νεαρή ηλικία.

Δείγμα από το διήγημα «Έλληνες, γρηγορείτε!». Υπενθυμίζω πως το βιβλίο είναι τυπωμένο για πρώτη φορά, το 1972, μέσα στη δικτατορία.

«(...) Τα φώτα σβήνουν, οι φωνές καταλαγιάζουν. Ο Σόλων αρχίζει να ξαναμιλάει και ξαναρχίζοντας ξαναλέει τη φράση ότι στασιαζομένης της πολιτείας ο αμέτοχος είναι προδότης κι ότι ετούτη τη νύχτα αυτό βαραίνει πιότερο. Μα ο Πλάτωνας ούτε που ακούει τίποτα κάπου εκεί στις μεσαίες κερκίδες. Είναι απορροφημένος και το πρόσωπό του έχει χλομιάσει, όπως όταν πέφτει μέσα στις θάλασσες της έκστασης και ταξιδεύει σε κόσμους άλλους. Το κορμί του όμως είναι πυρωμένο κ' οι φλέβες του όλες σπαρταρούνε από το χοχλακισμένο αίμα του. Κι αυτό γιατί δίπλα του κάθεται ο Αθανάσιος Διάκος, με το παχύ μουστάκι του, τα όμορφα αμυγδαλωτά μάτια του και το πρόσωπο ενός αγγέλου. Από ώρα το πλατωνικό χέρι περιοδεύει πυρετωμένο κατ' απ' τη φουστανέλα του αγαθού Διάκου, που πες από ντροπή, πες απ' ό,τι άλλο θες, δε διαμαρτύρεται καν για το άγριο τούτο χαϊδολόγημα του αιώνιου και πάνσοφου προγόνου του.


Λίγο πιο πέρα η αυτοκράτειρα Ελένη δεν έχει πάψει ούτε λεφτό να τριγυρίζει τον γιο της τον Κωνσταντίνο και να του μουρμουρίζει στ' αυτί. Η φωνή της βγαίνει βραχνή απ' το πιοτί και το κάπνισμα. Κάτι του λέει, του εξηγεί κι επιμένει και τα μάτια της άλλοτε αγριεύουν, άλλοτε γλυκαίνουν και παίρνουν τη μητρική, την παρακαλεστική έκφραση, μα και πάλι δεν ξεχωρίζουν από μάτια κόμπρας. Ο Μέγας Κωνσταντίνος κάτι πάει να πει με δυσαρεστημένο ύφος, μα η μάνα του τον πιάνει απ' τα ρούχα, του σφίγγει το κρέας, τον πονά:

 

— Μη γίνεσαι κουτός, γιε μου. Ξεχνάς πως εμείς οι δυο ξολοθρέψαμε χιλιάδες σ' ένα βράδυ, όλα τα ποντίκια του βασιλείου σου; Θυμάσαι εκείνο τον ήχο του σπαθιού σαν έκοβε σα ξυλάγγουρα τα κεφάλια των εχθρών σου μπροστά στα παντοκράτορα πόδια σου, σπλάχνο των σπλάχνων μου. Εγώ πάντα το καλό σου κοίταζα κι ας με κατηγορούσανε κολοβοί ασβοί μες στην αυλή σου ότι τα 'κανα για μένα, για να με λεν βασίλισσα κι όχι βασιλομήτορα και να με υμνούν όπως εσέ στις εκκλησίες. Μ' άκουσες δε λέω.(...)».

 

Για τον διηγηματογράφο Μανώλη Ρασούλη Facebook Twitter
Ο Μανώλης Ρασούλης

Info

Την Πέμπτη 6/12, στις 9 το βράδυ, το βιβλίο του Μανώλη Ρασούλη θα παρουσιαστεί στη BABEL Πυρήνας Τέχνης (Βασ. Σοφίας 87, Μαρούσι), με ελεύθερη είσοδο

[Οι φωτογραφίες προέρχονται από τη σελίδα του Μανώλη Ρασούλη στο Facebook, όπως και από το fb της κόρης του Ναταλίας]

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
ΕΠΕΞ Γυναικείες φωνές από διαφορετικά μέρη του κόσμου

Βιβλίο / Από τη Μαλαισία μέχρι το Μεξικό: 5 νέα βιλία που αξίζει να διαβάσετε

5 συγγραφείς από διαφορετικά σημεία του πλανήτη χαράζουν νέους δρόμους στη λογοτεχνία. Ανάμεσά τους, η Τζόχα Αλχάρθι που κέρδισε το Booker και η βραβευμένη με Πούλιτζερ Κριστίνα Ριβέρα Γκάρσα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Αρχαιολογία / Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Η διακεκριμένη ιστορικός Mary Beard στο βιβλίο της «Οι Ρωμαίοι Αυτοκράτορες. Οι ηγεμόνες του αρχαίου ρωμαϊκού κόσμου», παρουσιάζει τη ζωή και το έργο των αυτοκρατόρων μέσα από ανεκδοτολογικές αφηγήσεις και συναρπαστικές λεπτομέρειες, που θυμίζουν απολαυστικό μυθιστόρημα. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια εστιάζει στον ρόλο των δούλων, τόσο στην καθημερινή ζωή όσο και στη σεξουαλική ζωή των Ρωμαίων αυτοκρατόρων.
M. HULOT
Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Βιβλίο / Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Από την Αμοργό ως την Αλεξανδρούπολη και από την Ξάνθη ως τη Μυτιλήνη, τα μικρά βιβλιοπωλεία αποκτούν για πρώτη φορά συλλογική φωνή. Βιβλιοπώλες και βιβλιοπώλισσες αφηγούνται τις προσωπικές τους ιστορίες, αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Lifo Videos / «Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Η Αγλαΐα Παππά διαβάζει ένα απόσπασμα από τις βέβηλες και αμφιλεγόμενες «120 Μέρες των Σοδόμων» του Μαρκησίου ντε Σαντ, ένα βιβλίο αναγνωρισμένο πλέον ως αξεπέραστο λογοτεχνικό αριστούργημα και χαρακτηρισμένο ως «εθνικός θησαυρός» της Γαλλίας.
THE LIFO TEAM
Το «προπατορικό αμάρτημα» του Τζο Μπάιντεν

Βιβλίο / Ποιο ήταν το θανάσιμο σφάλμα του Τζο Μπάιντεν;

Ένα νέο βιβλίο για τον πρώην Πρόεδρο αποτελεί καταπέλτη τόσο για τον ίδιο όσο και για τη δουλοπρεπή κλίκα πιστών και μελών της οικογένειάς του, που έκαναν το παν για να συγκαλύψουν τον ραγδαίο εκφυλισμό της γνωστικής του ικανότητας.
THE LIFO TEAM
ΕΠΕΞ Συγγραφείς/ Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου / 8 Έλληνες συγγραφείς ξαναγράφουν τους μύθους και τις παραδόσεις

Η Λυσιστράτη ερμηνεύει τις ερωτικές σχέσεις του σήμερα, η Ιφιγένεια διαλογίζεται στην παραλία και μια Τρωαδίτισσα δούλα γίνεται πρωταγωνίστρια: 8 σύγχρονοι δημιουργοί, που συμμετέχουν με τα έργα τους στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, συνομιλούν με τα αρχαία κείμενα και συνδέουν το παρελθόν με επίκαιρα ζητήματα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζούντιθ Μπάτλερ: «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Τζούντιθ Μπάτλερ / «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Μια κορυφαία προσωπικότητα της σύγχρονης παγκόσμιας διανόησης μιλά στη LiFO για τo «φάντασμα» της λεγόμενης ιδεολογίας του φύλου, για το όραμα μιας «ανοιχτόκαρδης κοινωνίας» και για τις εμπειρίες ζωής που της έμαθαν να είναι «ένας άνθρωπος ταπεινός και ταυτόχρονα θαρραλέος».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ