«Βρισκόμαστε στη χρυσή εποχή των μαύρων μουσικών βίντεο» γράφουν στο περιοδικό τέχνης «Artsy» και χρησιμοποιούν τα λόγια του οραματιστή Αφροαμερικανού κινηματογραφιστή και σκηνοθέτη Arthur Jafa. Είχε πει παλιότερα σε συνέντευξή του: «Θέλω να κάνω ένα μαύρο σινεμά που να έχει τη δύναμη, την ομορφιά και την αποξένωση της μαύρης μουσικής». Και δεν μπορεί παρά να έχει πέσει μέσα.
Το τελευταίο διάστημα όλοι μας έχουμε προσέξει ότι τα μουσικά βίντεο κάποιων από τους σούπερ σταρ του χιπ χοπ και του R&B έχουν γίνει κανονικές υπερπαραγωγές με μεγαλειώδεις εικόνες που πραγματικά ιντριγκάρουν αλλά ταυτόχρονα αποτίνουν φόρο τιμής στο συχνά παραγκωνισμένο και αφανές έργο μαύρων εικαστικών και καλλιτεχνών. Όχι μόνο το φέρνουν στην επιφάνεια αλλά το κάνουν ευρέως γνωστό σε ένα κοινό που δεν θα ασχολούνταν διαφορετικά.
Οι πιο εμβληματικές και προκλητικές εικόνες της μαύρης εμπειρίας και ζωής πουθενά δεν μεταφέρονται καλύτερα αυτόν τον καιρό παρά μέσα από τα μουσικά βίντεο, ένα από τα πιο μαζικά μέσα της εποχής μας.
Το πιο τρανό παράδειγμα είναι το «Element» του Kendrick Lamar που συζητήθηκε έντονα για το βίντεο που έβγαλε ίσως ο πιο σπουδαίος χιπ χοπ μουσικός της γενιάς μας. Είναι επηρεασμένο έντονα από το έργο του διάσημου φωτογράφου Gordon Parks από τις δεκαετίες του '50 και του '60. Φωτογραφίες του, όπως οι «Boy With June Bug», «Black Muslims Train in Self-Defense», «Ethel Sarrieff», όλες τραβηγμένες στο Σικάγο και στο Ιλινόις το 1963, αλλά και το «Untitled» του 1956 που ανήκει στην σειρά «A Segregation Story» (μτφρ. Μια ιστορία Φυλετικού Διαχωρισμού), γίνονται σημείο αναφοράς μέσα στο «Element». Το βίντεο αντικατοπτρίζει τους στίχους του Lamar και τα δύο θέλουν να αφηγηθούν μια ιστορία παρόμοια με αυτήν των φωτογραφιών του Parks, που δείχνουν την πολυπλοκότητα και την ποικιλομορφία των Αφροαμερικανών που μεγαλώνουν και ενηλικιώνονται στην Αμερική.
Kendrick Lamar, "Element," σκηνοθεσία: Jonas Lindstroem and The Little Homies
Δεν είναι όμως μόνο ο Lamar που χρησιμοποιεί την εικόνα για να εκφραστεί με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο από αυτόν που έχουμε συνηθίσει στη μουσική βιομηχανία του εύκολου καταναλωτισμού. Το παράδειγμά του φαίνεται να ακολουθούν και άλλοι καλλιτέχνες, όπως η Solange, η Beyoncé και ο τζαζ μουσικός Kamasi Washington που είδαμε φέτος ζωντανά στην Αθήνα.
Στην περίπτωση του Washington, το νέο αστέρι της σύγχρονης τζαζ κυκλοφόρησε ένα 14λεπτο μικρού μήκους ταινιάκι για το κομμάτι του «Truth» και μέσα σε αυτό ζωντανεύει μια φωτογραφία του 1954 με τίτλο «Ellington Session Break». Είναι το έργο ενός καλλιτέχνη από το Χάρλεμ, του Roy DeCarava, του πρώτου μαύρου φωτογράφου που βραβεύτηκε με το Guggenheim Fellowship. Είναι μια μοναδική απεικόνιση, μια και ενώνει τρεις σπουδαίους καλλιτέχνες σε ένα καρέ: έναν πολυσυζητημένο μοντέρνο τζαζ μουσικό με έναν από τους πρωτοπόρους του είδους, τον Duke Ellington, ενώ ταυτόχρονα αποτίνει φόρο τιμής σε έναν σπουδαίο καλλιτέχνη του Χάρλεμ.
Και οι αδερφές Knowles κινήθηκαν στο ίδιο μήκος με τις νέες τους δουλειές. Εξύμνησαν δηλαδή μαύρους καλλιτέχνες και κινηματογραφιστές με τα άλμπουμ τους «Lemonade» (2016) και «A Seat at the Table»(2016). Το κυριότερο, συνεργάστηκαν και οι δύο με τον Arthur Jafa, που είναι ο κύριος εκφραστής αυτού του κινήματος για τα βίντεο των άλμπουμ.
Τέσσερα από τα βίντεο για το «Lemonade» της Beyoncé, τα «Pray You Catch Me», «Love Drought», «Forward» και «Freedom», έχουν αρκετές σκηνές επηρεασμένες από το κλασικό φιλμ του 1991 της Julie Dash «Daughters of the Dust» που μιλάει για την ιστορία τριών γενιών Αφροαμερικανών γυναικών στις αρχές του 20ού αιώνα. Επιπλέον, στην αρχή του «Love Drought» παρουσιάζεται μια μοναχική, μικροσκοπική γυναικεία φιγούρα ντυμένη με φόρεμα του 19ου αιώνα με την πλάτη γυρισμένη στην κάμερα, ενώ έχει το βλέμμα της στραμμένο στο τεράστιο στάδιο Superdome της Νέας Ορλεάνης. Αυτή η εικόνα της πλήρους αποξένωσης θυμίζει έντονα έναν πίνακα της ζωγράφου Carrie Mae Weems από τη σειρά της «Roaming» του 2006.
Beyoncé, "Love Drought"
Από την άλλη, η Solange στο αριστουργηματικό βίντεο «Cranes in the Sky» αναφέρεται επίσης στο «Daughters of the Dust». Η μικρή αδερφή της Beyoncé, όμως, το πάει ένα βήμα παραπέρα. Μαζί με τον σύζυγό της, Alan Ferguson, αναλαμβάνουν οι ίδιοι τη σκηνοθεσία του «Don't Touch My Hair» και μεταφέρουν ακριβώς στην οθόνη τον πίνακα με τίτλο «Complication» της Βρετανίδας ζωγράφου Lynette Yiadom-Boakye που έχει καταγωγή από την Γκάνα. Γιορτάζουν έτσι τη γυναικεία αισθητική που αντιτίθεται στα συνηθισμένα μοτίβα των μουσικών βίντεο, όπως το γρήγορο μοντάζ και η υπερσεξουαλικοποίηση του γυναικείου σώματος.
Ο Jay-Z, φυσικά, δεν λείπει από το παιχνίδι. Στο 8λεπτο βίντεο «4:44», που κυκλοφόρησε πρόσφατα, επιστρατεύει την αφρόκρεμα. Το σκηνοθετούν οι Elissa Blount-Moorhead, Arthur Jafa και ο Malik Sayeed των TNEG Studio και είναι ένα κολάζ από σημαντικές εικόνες και ήχους από την αφροαμερικανική εμπειρία μέσα στα χρόνια. Βλέπουμε μεταξύ άλλων ένα μικρό αγόρι να τραγουδάει το «Feeling Good» της Nina Simone, σκληρό υλικό από την αστυνομική βία στην Αμερική, την Eartha Kitt και τον Jean-Michel Basquiat, καθώς και μια σπάνια εμφάνιση του Al Green. Και, απ' ό,τι φαίνεται, ακολουθούν κι άλλα.
Αυτή τη στιγμή φαίνεται ότι βρισκόμαστε στην καλύτερη περίοδο για το μαύρο σινεμά, με μικρές ταινίες, όπως το «Moonlight» ή το «Get Out», να κερδίζουν τεράστια αναγνώριση και να επαναπροσδιορίζουν κουρασμένα είδη, όπως οι ταινίες τρόμου. Σύμφωνα όμως με το «Artsy», ο κινηματογραφικός κόσμος εξελίσσεται με πολύ αργούς ρυθμούς. Η αλλαγή έρχεται από ένα άλλο μέσο και αυτό λόγω της επιμονής ορισμένων πρωτοπόρων της μουσικής αλλά και της κινούμενης εικόνας. Οι πιο εμβληματικές και προκλητικές εικόνες της μαύρης εμπειρίας και ζωής πουθενά δεν μεταφέρονται καλύτερα αυτόν τον καιρό παρά μέσα από τα μουσικά βίντεο, ένα από τα πιο μαζικά μέσα της εποχής μας.
Jay Z - 4:44
σχόλια