Παρατηρήσεις για το έργο του Ζωρζ Σιμενόν

Παρατηρήσεις για το έργο του Ζωρζ Σιμενόν Facebook Twitter
Ο Σιμενόν χώριζε τα έργα του σε δύο ενότητες: Τα αστυνομικά με τον επιθεωρητή Μαιγκρέ, που είναι πολύ δημοφιλή στη Ελλάδα γιατί υπάρχει η συνέχεια του αναγνωρίσιμου ήρωα, και τα «σκληρά μυθιστορήματα».
0

ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟ ΠΕΤΣΟΠΟΥΛΟ

Παρατηρήσεις για το έργο του Ζωρζ Σιμενόν Facebook Twitter

1.

Ο Σιμενόν είναι ξένος προς κάθε ηθικολογία. Συχνά σε μια μικρή πόλη ή μια συνοικία, ένοχη είναι όλη η τοπική κοινωνία (ο φαρμακοποιός, ο γιατρός, ο συμβολαιογράφος κ.ά.). Σε πολλά «σκληρά μυθιστορήματα» ή στα αστυνομικά με τον Μαιγκρέ μπορεί, αν τιμωρηθούν ή πεθάνουν οι ουσιαστικοί ένοχοι, οι δημιουργοί του κακού που έχει ενσκήψει, εάν έχει επικρατήσει ξανά μια ισορροπία, να μην ενδιαφέρει τελικά αν το δηλητήριο το έβαλε η ξεπεσμένη γερασμένη πόρνη, που είναι και αυτή θύμα των άλλων. Παράδειγμα το Λίμπερτυ Μπαρ με τον Μαιγκρέ ή οι Διακοπές του Μαιγκρέ. Είναι απόλυτα ανατρεπτικό στην ιστορία του αστυνομικού μυθιστορήματος το γεγονός πως ένας αστυνομικός επιθεωρητής μπορεί να έχει τέτοια στάση απέναντι στην τιμωρία, εκτός ηθικολογίας.

Σχετικό με τη στάση αυτή είναι και το έργο της Πατρίσια Χάισμιθ, αν και με διαφορετικούς στόχους – ο Ρίπλεϋ, ο ήρωας της Χάισμιθ, ποτέ δεν πληρώνει για τα εγκλήματά του.

Παραθέτω ένα σχετικό απόσπασμα από το μυθιστόρημα Ο Μαιγκρέ και ο κύριος Σαρλ, του 1972, το τελευταίο βιβλίο του Σιμενόν με τον Μαιγκρέ:

- Επιθεωρητά Μαιγκρέ, είστε το εντελώς αντίθετο του ανθρώπου που κρίνει και αποδίδει δικαιοσύνη. Θα έλεγα μάλιστα ότι όταν συλλαμβάνετε έναν ένοχο λυπάστε.

- Ναι, συμβαίνει.

- Εντούτοις, αναλαμβάνετε τις υποθέσεις σας τόσο ζεστά, σαν να ήταν κάτι δικό σας, προσωπικό…

Και ο Μαιγκρέ είχε απαντήσει πολύ απλά:

- Γιατί κάθε φορά ζω μια ανθρώπινη εμπειρία. Όταν σας καλεί κάποιος στο προσκέφαλο ενός άγνωστου αρρώστου, δεν το κάνετε και εσείς προσωπική σας υπόθεση; Δεν παλεύετε ενάντια στο θάνατο, σαν ο ασθενής να είναι ένα δικό σας πολυαγαπημένο πρόσωπο;

2.

Με το ίδιο πνεύμα, ένα άλλο παράδοξο στον Σιμενόν είναι ότι μπορεί να υπάρχει ασάφεια ως προς το ποιος πιθανόν είναι τελικά ο δολοφόνος. Το κακό έχει συντελεστεί, η ενοχή –διαφορετικού τύπου για τον καθένα– μπορεί να βαραίνει δύο και τρία πρόσωπα. Αυτό μας το δίνει αριστοτεχνικά το Μπλε δωμάτιοκαι το βιβλίο και η θαυμάσια σκηνοθεσία και ερμηνεία του Αμαλρίκ, με τους υπόλοιπους εξαιρετικούς ηθοποιούς, που αφήνουν με μεγάλη λεπτότητα τον πόθο, το πάθος, την εκδίκηση και την ενοχή να πλανώνται. Ο αναγνώστης ή αντίστοιχα ο θεατής καλείται να δώσει τη δική του ερμηνεία, πέρα από τον δικαστή και τους ενόρκους.

3.

Πολλές φορές σε έργα του Σιμενόν υπάρχουν όλες οι συνθήκες για να παραχθεί ο φόνος· όλο το μυθιστόρημα χτίζεται προς αυτή την κατεύθυνση: νοσηρές καταστάσεις, ασφυκτικό κλίμα, ζήλιες, ανταγωνισμοί, συμφέροντα, όπλα κρυμμένα. Κι όμως τελικά ο φόνος μπορεί να μη γίνει. Η έκβαση είναι διαφορετική. Το κακό έχει φωλιάσει στους ανθρώπους, αλλά μια άλλη ισορροπία επέρχεται. Παράδειγμα, το πρώιμο 45ο υπό σκιάν ή το Στριπτήζ, που μόλις κυκλοφόρησε στα ελληνικά.

4.

Συχνά, η τοπική άκρως συντηρητική κοινωνία, ύπουλη, προδοτική, που αρέσκεται να μαρτυράει, να χαφιεδίζει, να φαντασιώνει και να κατασκευάζει ενόχους, μπορεί να συντρίψει και να δολοφονήσει τελικά έναν άνθρωπο. Παράδειγμα, οι Αρραβώνες του κυρίου Ιρ, που έγινε εξαιρετική ταινία για πρώτη φορά το 1947 με τον τίτλο Πανικός από τον Julien Duvivier, αγαπημένο σκηνοθέτη της Νουβέλ Βαγκ, με τον μοναδικό Michel Simon, και αργότερα από τον Patrice Leconte με τον Michel Blanc, το 1988. Σε αυτό το βιβλίο προβλέπει ο Σιμενόν, χρόνια πριν, τη συμπεριφορά και την τάση στο χαφιεδισμό των Γάλλων κατά τη γερμανική κατοχή. Δίδυμο βιβλίο είναι ο Ανθρωπάκος από το Αρχάγγελσκ, όπου η ζωή ενός μετανάστη Εβραίου από τη Λευκορωσία, συλλέκτη και εμπόρου γραμματοσήμων, καταστρέφεται από την κοινωνία της κωμόπολης.

Παρατηρήσεις για το έργο του Ζωρζ Σιμενόν Facebook Twitter
Σκηνή από την ταινία "Το Μπλε Δωμάτιο".

5.

Τα έργα του Σιμενόν αποτελούν μια βαθιά και πολυσύνθετη μελέτη χαρακτήρων. Μεγαλουργεί ως προς τη μελέτη χαρακτήρων στο Χιόνι ήταν βρόμικο, προάγγελο του Ξένου του Καμύ. Πολύ σωστά παρατηρεί ο Χένρυ Μίλλερ το 1954:

Μιλούν συχνά (και μάλιστα πολύ κατά τη γνώμη μου) για τη μεγάλη αντίληψη του Μπαλζάκ. Για μένα η δική σας είναι πιο πραγματική, πιο ουσιαστική, και μας τη σερβίρετε με τρόπο πιο ορεκτικό. Υπάρχει μια «τρυφερότητα» σε σας που δεν τη βρίσκω αρκετά συχνά στους Γάλλος συγγραφείς. Μήπως είναι η βελγική πλευρά σας;

 

6.

Ο Σιμενόν χώριζε τα έργα του σε δύο ενότητες: Τα αστυνομικά με τον επιθεωρητή Μαιγκρέ, που είναι πολύ δημοφιλή στη Ελλάδα γιατί υπάρχει η συνέχεια του αναγνωρίσιμου ήρωα, και τα «σκληρά μυθιστορήματα».

Νομίζω ότι από τα «σκληρά μυθιστορήματα» μπορούμε να διαχωρίσουμε αυτά όπου δεν υπάρχουν φόνοι και αστυνομική πλοκή, και αυτά είναι τα καθαρά «ψυχολογικά» μυθιστορήματα, όπως τα Τρία δωμάτια στο Μανχάτταν, όπου ένας άνδρας και μια γυναίκα σε άκρα απόγνωση συναντιούνται ξένοι στη νέα Υόρκη και χτίζουν τον έρωτά τους μέσα ακριβώς από αυτή την απόγνωση, ή ο Γάτος, όπου ένα ηλικιωμένο ζευγάρι κατασπαράζεται, ή η Φυγή του κυρίου Μοντ, όπου ένας μεσήλικας πετυχημένος επιχειρηματίας στο Παρίσι εξαφανίζεται αυτοβούλως στη Μασσαλία.

Παρατηρήσεις για το έργο του Ζωρζ Σιμενόν Facebook Twitter
Έχει πολλές φορές σχολιαστεί η γλώσσα και το λογοτεχνικό ύφος του Σιμενόν. Δεν υπάρχουν κοσμητικά επίθετα ή τα λεγόμενα καλολογικά στοιχεία που μαθαίναμε στο σχολείο.

7.

Πάντα, εκτός από τη μοναδική ανάπτυξη του χαρακτήρα, υπάρχει και η περιγραφή των τόπων και οι πολύ δυνατές εικόνες τους: Παρίσι, Μασσαλία, Κάννες, Χάβρη, Μπρυζ κ.ά. Ιδού τι γράφει ο Μαξ Ζακόμπ το 1933:

Θαύμασα το ότι μπορέσατε και αποδώσατε όλη τη Βρετάνη σε μερικές γραμμές (και τη γνωρίζω εκ βάθους), καλύτερα απ’ όλους τους ψευδο-Λοτί που χρειάστηκαν εκατό τόμους. Θαυμάζω την πολύχρωμη και έντονη λιτότητα των περιγραφών σας, την προτίμησή σας για την εκφραστική λεπτομέρεια, την πραγματολογική σας ακρίβεια, την πραγματικότητα και το ρεαλισμό των βιβλίων σας…

 

Συμβουλή προς ναυτιλλομένους: Αν ταξιδέψετε στη Μασσαλία, πάρτε μαζί σας τη Φυγή του κυρίου Μοντ, είναι ο καλύτερος οδηγός για την ψυχή της πόλης.

8.

Έχει πολλές φορές σχολιαστεί η γλώσσα και το λογοτεχνικό ύφος του Σιμενόν. Δεν υπάρχουν κοσμητικά επίθετα ή τα λεγόμενα καλολογικά στοιχεία που μαθαίναμε στο σχολείο. Είναι μια γλώσσα λιτή, αποκαθαρμένη από κάθε λογοτεχνικότητα, κάθε ποιητικότητα ή μεταφορές. Κι όμως παράγεται μια μεγάλη λογοτεχνία.

Ιδού ένα απόσπασμα επιστολής του Αντρέ Ζιντ του 1938:

Γράφοντας, υπακούετε σ’ ένα ένστικτο από τα πιο ασφαλή και τα καλύτερα σπουδαγμένα· ακρίβεια των περιγραφών, του τόνου των διαλόγων, των παραμικρότερων λεπτομερειών· και ποτέ περιττή επιμονή σε κάτι– το παραλείπετε: τόσο το χειρότερο για τους αναγνώστες σας αν δεν έχουν καταλάβει.

 

Παρατηρήσεις για το έργο του Ζωρζ Σιμενόν Facebook Twitter
Ο Jean Gabin υπήρξε ο κλασικός επιθεωρητής Μαιγκρέ στο σινεμά.

 

9.

Μερικές σπουδαίες ταινίες που έχουν γίνει από βιβλία του Σιμενόν:

  1. Η νύχτα στο σταυροδρόμι του Jean Renoir, 1932, με τον επιθεωρητή Μαιγκρέ.
  2. Πανικός του Julien Duvivier, με τον Michel Simon, 1947, βασισμένο στους Αρραβώνες του κυρίου Ιρ, καθώς και Ο κύριος Ιρ, του Patrice Leconte, 1988, με τον Michel Blanc και τη Sandrine Bonnaire.
  3. Η Μαρία του λιμανιού του Marcel Carné, 1949, με τον Jean Gabin, και τα Τρία δωμάτια στο Μανχάτταν του Marcel Carné, 1965, με τον Maurice Ronet και την Annie Girardot.
  4. Τα φαντάσματα του καπελά του Claude Chabrol, 1981, με τον Michel Serrault και τον Charles Aznavour και το Betty του Claude Chabrol, 1991, με τη Marie Trintignant και τη Stéphane Audran.
  5. O Γάτος του Pierre Granier-Deferre, 1971, με τη Simone Signoret και τον Jean Gabin.
  6. O άνθρωπος από το Λονδίνο, 2007, του Béla Tarr.

Σε αυτή την επιλογή προσωπική μου γνώμη είναι ότι μπορούμε να προσθέσουμε το Μπλε δωμάτιο του Mathieu Amalric.

Κλασικός επιθεωρητής Μαιγκρέ στο σινεμά υπήρξε ο Jean Gabin, που έπαιξε και σε πολλά άλλα έργα βασισμένα σε βιβλία του Σιμενόν.

Μαιγκρέ έχει παίξει και ο Charles Laughton και ο Michel Simon. Άλλους ήρωες του Σιμενόν έπαιξαν ο Jean-Louis Trintignant, ο Jean-Paul Belmondo, ο James Mason, η Brigitte Bardot, η Michelle Morgan, η Carole Bouquet, ο Alain Delon, η Romy Schneider, ο Philippe Noiret.

Η έκπληξη: Ετοιμάζεται νέα τηλεοπτική σειρά από το BBC με τον Μαιγκρέ παιγμένο από τον Rowan Atkinson, τον περίφημο Mr. Bean!

Οθόνες
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Made in Vain»: Γιατί ένας άνθρωπος θέλει να γίνει bodybuilder;

Οθόνες / «Made in Vain»: Γιατί ένας άνθρωπος θέλει να γίνει bodybuilder;

Ένα αποκαλυπτικό ελληνικό ντοκιμαντέρ που αποτυπώνει την ωμή αλήθεια για το άθλημα του bodybuilding –έναν κόσμο όπου δοκιμάζονται τα όρια σώματος και πνεύματος– έρχεται στις αίθουσες την Πέμπτη 29 Μαΐου.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Είναι η «Κιούκα» η «ελληνική ταινία της χρονιάς»;

The Review / Τι είναι αυτό που κάνει την ταινία «Κιούκα» να συζητιέται τόσο;

O Χρήστος Παρίδης συνομιλεί με τη Βένα Γεωργακοπούλου για την ταινία «Κιούκα: Πριν το τέλος του καλοκαιριού» του 31χρονου Κωστή Χαραμουντάνη. Πώς καταφέρνει το όραμα ενός millennial σκηνοθέτη να ξεχωρίζει στο σύγχρονο ελληνικό σινεμά — και γιατί αξίζει την προσοχή μας;
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ρίτσαρντ Γκιρ: Η αβάσταχτη γοητεία της σεμνότητας 

Οθόνες / Ρίτσαρντ Γκιρ: Η αβάσταχτη γοητεία της σεμνότητας 

Με αφορμή την έξοδο του «Oh, Canada» στις εγχώριες αίθουσες, ανατρέχουμε στο σύνολο της καριέρας ενός σταρ που οι περισσότεροι θεωρούμε δεδομένο, ίσως επειδή όσα κάνει στην οθόνη φαντάζουν τόσο ανεπιτήδευτα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Κάν’ το όπως ο Γκοντάρ

Ανταπόκριση από τις Κάννες / Κάν’ το όπως ο Γκοντάρ

Ως άλλος Αμερικανός στο Παρίσι του ’60, ο Ρίτσαρντ Λινκλέιτερ με τη φετινή του συμμετοχή, το ασπρόμαυρο «Nouvelle Vague», αποτίνει φόρο τιμής στον θρυλικό auteur του γαλλικού Νέου Κύματος, υπενθυμίζοντάς μας την τέχνη (και το θράσος) της νεότητας.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Στις σχολικές γιορτές ο Θοδωρής Σελέκος ζήλευε τα φτερά αγγέλου που είχε ο φίλος του ο Παναγιώτης

Οθόνες / Στις σχολικές γιορτές ο Θοδωρής Σελέκος ζήλευε τα φτερά αγγέλου που είχε ο φίλος του ο Παναγιώτης

Ο Θοδωρής Σελέκος μεγάλωσε στο Νέο Ηράκλειο και ασχολείται με τον κινηματογράφο . Στα πρώτα του βήματα ήταν μέρος της κολεκτίβας ATH KIDS. Έχει σκηνοθετήσει βιντεοκλίπ για καλλιτέχνες όπως ο Ethismos, ο Saske, οι Sworr και διαφημιστικά για brands όπως η Muerte Inc. Παλιότερα άκουγε περισσότερη hip-hop μουσική. Τώρα ακούει jazz και soul. Η πρώτη ταινία μικρού μήκους του ονομάζεται «Can you water a garden with tears?». Του αρέσει η ησυχία και οι αργές ταινίες.
ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΚΑΚΟΥΛΑΚΗ
Χολιγουντιανή απόβαση στην Κρουαζέτ, μια πολιτική διαμαρτυρία αλλά και «ψαλίδι» στο γυμνό

Κάννες 2025 / Χολιγουντιανή απόβαση στην Κρουαζέτ, μια πολιτική διαμαρτυρία αλλά και «ψαλίδι» στο γυμνό

Στην τελετή έναρξης του Φεστιβάλ Καννών, ο Ρόμπερτ Ντε Νίρο εξαπέλυσε για ακόμη μία φορά σφοδρή κριτική κατά της αμερικανικής πολιτικής, μια μικρή γαλλική ταινία εγκαινίασε το φεστιβάλ, ενώ οι λαμπερές σταρ υποχρεώθηκαν να περιορίσουν τις ημίγυμνες εμφανίσεις τους στο κόκκινο χαλί.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ποιος είναι τελοσπάντων αυτός ο Λεός Καράξ;

Οθόνες / Λεός Καράξ: Ποιος είναι ο σκηνοθέτης του Holy Motors;

«Δεν είμαι εγώ», δηλώνει ο ασυμβίβαστος Γάλλος δημιουργός στον τίτλο της φιλμικής του αυτοβιογραφίας, εντείνοντας το μυστήριο γύρω από το πρόσωπό του και προσθέτοντας ακόμη μία ψηφίδα σε ένα συναρπαστικό καλλιτεχνικό work in progress.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Οι 10 αγαπημένες ταινίες του Ένκε Φεζολλάρι

Μυθολογίες / «Όποτε θέλω να κλάψω, βλέπω το The Hours»: Οι 10 αγαπημένες ταινίες του Ένκε Φεζολλάρι

Το πρώτο ερωτικό σκίρτημα ήρθε με το Persona του Μπέργκμαν. Όταν είδε το Happy Together του Wong Kar-Wai, ήθελε να ουρλιάξει. Τα παθιασμένα συναισθήματα έχουν τον πρώτο λόγο στην κινηματογραφική λίστα του ηθοποιού και σκηνοθέτη.
«Becoming Led Zeppelin»: Το χρονικό του βαρύτερου ροκ συγκροτήματος όλων των εποχών

Pulp Fiction / Led Zeppelin: Ένα ντοκιμαντέρ για το «βαρύτερο» ροκ συγκρότημα όλων των εποχών

Το ντοκιμαντέρ «Becoming Led Zeppelin» του Μπέρναρντ ΜακΜάχον παρουσιάζει την ιστορία του θρυλικού hard rock συγκροτήματος, φωτίζοντας το background των μελών του και τις περιστάσεις που οδήγησαν στην ίδρυσή του, φτάνοντας μέχρι και την κυκλοφορία του δεύτερου άλμπουμ τους και την απαρχή της απόλυτης δόξας.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
movies

Οθόνες / Η Σταχτοπούτα αλλιώς και 5 ακόμα λόγοι για να πάτε σινεμά

Το διάσημο παραμύθι γίνεται ταινία τρόμου, εφηβικά δράματα και η καινούργια σκηνοθετική δουλειά του διεθνούς φήμης Έλληνα διευθυντή φωτογραφίας Φαίδωνα Παπαμιχαήλ – Τι παίζει από σήμερα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
THE LIFO TEAM
Φαίδων Παπαμιχαήλ: «Παντού με περνούν για ξένο, δεν έχω πλέον μητρική γλώσσα»

Pulp Fiction / «Παντού με περνούν για ξένο, δεν έχω πλέον μητρική γλώσσα»

Με αφορμή τη νέα του ταινία, ο σημαντικός διευθυντής φωτογραφίας και σκηνοθέτης Φαίδων Παπαμιχαήλ αφηγείται στον Θοδωρή Κουτσογιαννόπουλο τη συναρπαστική διαδρομή της ζωής του από τα πρώτα του βήματα μέχρι τις μεγαλύτερες στιγμές της καριέρας του.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ