Η Πύλη της Δύσης. Πώς μια ταινία κόντεψε να χρεωκοπήσει τα αμερικανικά στούντιο.

Η Πύλη της Δύσης. Πώς μια ταινία κόντεψε να χρεωκοπήσει τα αμερικανικά στούντιο. Facebook Twitter
Οι κριτικές της πρεμιέρας ήταν αποκαρδιωτικές, πολλοί έγραψαν πως ήταν το χειρότερο φιλμ που είδαν στη ζωή τους και αντί να αναφέρουν συγκεκριμένα επιχειρήματα πάνω στην αισθητική και το περιεχόμενο, έγραφαν για τους θρύλους των γυρισμάτων και για την απαξιωτική συμπεριφορά του Τσιμίνο προς τους υπόλοιπους.
1

Επειδή η οποιαδήποτε κουβέντα περί αντικειμενικότητας στον κινηματογράφο, και την τέχνη γενικότερα, καταλήγει συχνά σε αδιέξοδο, δεχόμαστε πως υπάρχει μια σειρά συγκυριών που έχει καθορίσει ως σήμερα τη θέση κάποιων σκηνοθετών και των έργων τους στην ιστορία του κινηματογράφου. Για παράδειγμα, δε θα μάθουμε ποτέ αν ο Χίτσκοκ είχε το ίδιο διαμορφωμένο στάτους που έχει σήμερα αν δεν υπήρχε η επιμονή των Γάλλων των Cahiers du Cinéma για την επανεκτίμηση του έργου του. Ή άραγε θα περνούσαν οριστικά στη λήθη οι ταινίες των Πάουελ και Πρέσμπεργκερ αν ο μανιακός Μάρτιν Σκορσέζε δεν έκανε την υπερπροσπάθεια να τις ξαναβγάλει στην επιφάνεια μέσα στα 70s; Συγκυρίες όμως, που με τον τρόπο που συνέβησαν θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν και συνομωσίες, έγιναν και προς την αντίθετη κατεύθυνση, δηλαδή ένας αριθμός από μεσάζοντες να καταστρέφει την καριέρα καλλιτεχνών, δημοσιοποιώντας τα λάθη τους, με διάθεση υπερβολής και χωρίς υποψία συγχώρεσης. Όπως έγινε στην περίπτωση του Μάικλ Τσιμίνο.


Βρισκόμαστε στο 1978 και ο Τσιμίνο μπαίνει στη χρυσή νέα γενιά του αμερικανικού σινεμά με τον Ελαφοκυνηγό που παίρνει 5 Όσκαρ, μεταξύ των οποίων ταινίας και σκηνοθεσίας. Όπως και για τους περισσότερους εκείνης της γενιάς, η επιτυχία της ταινίας του δίνει το εισιτήριο μεγαλύτερους προϋπολογισμούς και, κυρίως, απόλυτη δημιουργική ελευθερία. Την επόμενη δουλειά του τη σκεφτόταν για αρκετά χρόνια, είχε φτιάξει ένα προσχέδιο σεναρίου για την Πύλη της Δύσης το 1971, αλλά όντας εντελώς άγνωστος τότε, αγνοήθηκε. Το 1978 όμως ήταν το hot καλλιτεχνικό όνομα, ό,τι και αν πρότεινε θα γινόταν δεκτό. Και έτσι έγινε, αποκτά πλήρη εξουσία στις δημιουργικές αποφάσεις, θέλει την Ιζαμπέλ Υπέρ αντί κάποιας γνωστής αμερικανίδας ηθοποιού και αυτό φέρνει τον πρώτο καυγά, όμως τελικά η γνώμη του υπερισχύει και τον Απρίλιο του 1979 ξεκινά γυρίσματα με 12 εκατομμύρια δολάρια διαθέσιμα για ξόδεμα.

Το τί συνέβη στα γυρίσματα που κράτησαν περίπου ένα χρόνο, τριπλασιάζοντας το κόστος του φιλμ, αιωρείται συνήθως μεταξύ της πραγματικότητας και του θρύλου. Στην πρώτη συγκαταλέγονται οι απαιτήσεις του Τσιμίνο για τουλάχιστον 30 λήψεις κάθε πλάνου, για προσωπική επιλογή κάθε κομπάρσου και των ρούχων του σε τεράστιες σκηνές, για απαίτηση να ξαναστηθεί ένας κεντρικός δρόμος γιατί οι αποστάσεις των δύο πλευρών του δεν ήταν αυτές που υπέδειξε και πάρα πολλές, ως επί το πλείστον εμμονοληπτικές λεπτομέρειες.

 

Το τί συνέβη στα γυρίσματα που κράτησαν περίπου ένα χρόνο, τριπλασιάζοντας το κόστος του φιλμ, αιωρείται συνήθως μεταξύ της πραγματικότητας και του θρύλου. Στην πρώτη συγκαταλέγονται οι απαιτήσεις του Τσιμίνο για τουλάχιστον 30 λήψεις κάθε πλάνου, για προσωπική επιλογή κάθε κομπάρσου και των ρούχων του σε τεράστιες σκηνές, για απαίτηση να ξαναστηθεί ένας κεντρικός δρόμος γιατί οι αποστάσεις των δύο πλευρών του δεν ήταν αυτές που υπέδειξε και πάρα πολλές, ως επί το πλείστον εμμονοληπτικές λεπτομέρειες. Υπάρχει και ο θρύλος, εκεί όπου ακούγεται πως ο Τσιμίνο έμαθε ότι ο Κόπολα έφτασε σε μήκος φιλμ για εγγεγραμμένο υλικό το 1 εκατομμύριο πόδια και ήθελε να τον ξεπεράσει (και το έκανε φτάνοντας τα 1,3 εκ.), ακόμη και πως τα μισά λεφτά της παραγωγής ξοδεύτηκαν σε ναρκωτικά για να μη γκρινιάζουν πολύ οι ταλαιπωρημένοι συντελεστές από τα θέλω του «Αγιατολάχ», όπως είχαν ονομάσει τον σκηνοθέτη.

 

Η Πύλη της Δύσης. Πώς μια ταινία κόντεψε να χρεωκοπήσει τα αμερικανικά στούντιο Facebook Twitter
O Τσιμίνο αποκτά πλήρη εξουσία στις δημιουργικές αποφάσεις, θέλει την Ιζαμπέλ Υπέρ αντί κάποιας γνωστής αμερικανίδας ηθοποιού και αυτό φέρνει τον πρώτο καυγά, όμως τελικά η γνώμη του υπερισχύει και τον Απρίλιο του 1979 ξεκινά γυρίσματα με 12 εκατομμύρια δολάρια διαθέσιμα για ξόδεμα.


Προφανώς προσδίδεται μεγάλη ευθύνη γι' αυτό το φιάσκο στον Τσιμίνο που με πρόσχημα την τελειομανία καταστρατήγησε κάθε κανόνα συμπεριφοράς μέσα στο γύρισμα, βρέθηκε απέναντι σε όλους, ενώ δεν είχε να πει και τα καλύτερα λόγια ο μοντέρ Γουίλιαμ Ρέινολντς, που έπρεπε να μείνει μαζί του σε ένα δωμάτιο για μήνες. Προβληματικές παραγωγές όμως γυρίζονταν από την εποχή του βωβού σινεμά, η United Artists μπορούσε να είναι πιο επιβλητική, όπως επίσης και να τον απολύσει ενώ για καιρό σκεφτόταν και το ακραίο σενάριο να κλείσει εντελώς την κάνουλα με τα χρήματα, μη τελειώνοντας το φιλμ και χάνοντας απλά όσα ξοδεύτηκαν ως τότε. Τίποτα δεν έγινε και ο Τσιμίνο αφού επιτέλους τέλειωσε, παρουσίασε ένα workprint 5μιση ωρών, που φυσικά δεν έγινε αποδεκτό, όχι όμως εξαιτίας του περιεχομένου, αλλά καθαρά λόγω της τρομακτικής, για το κοινό, διάρκειας. Ο σκηνοθέτης έκοψε τελικά την ταινία στα 219 λεπτά, που θεωρείται η «επίσημη» διάρκειά της ως σήμερα, η πρεμιέρα δρομολογήθηκε για το Νοέμβριο του 1980 και εκεί συνέβη η μεγάλη καταστροφή.


Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως όλα αυτά συνέβησαν σε μια εποχή που το Χόλυγουντ, ξεκινώντας από τις αρχές περίπου των 70s, παρέδωσε τα σκήπτρα σε νέους σκηνοθέτες ελπίζοντας πως αυτοί θα βρουν τρόπους να κάνουν μεγάλο, και ελκυστικό προς το κοινό, σινεμά. Έτσι κι έγινε, μέσα στη δεκαετία βγήκαν αριστουργήματα που βλέπονται μέχρι σήμερα, οι σκηνοθέτες όμως από παιδάκια έγιναν γίγαντες και δε δέχονταν μύγα στο σπαθί τους σε ό,τι είχε να κάνει με δημιουργικές αποφάσεις. Όσο έφερναν πίσω κέρδη, αυτό δεν ήταν τόσο μεγάλο πρόβλημα, αλλά προέκυψαν μαζεμένες αποτυχίες. Ο Μπογκντάνοβιτς με το Nickelodeon, ο Σκορσέζε με το New York, New York, ο Σπίλμπεργκ με το 1941, ο Κόπολα με τις περιπέτειες του Αποκάλυψη Τώρα, έκαναν τους ιδιοκτήτες των πολυεθνικών που κατείχαν τα στούντιο να επιμένουν πως κάτι πρέπει να αλλάξει και πως η νέα τεχνολογία θα μπορούσε να βοηθήσει ώστε να φτιαχτούν επικερδείς, διασκεδαστικές ταινίες χωρίς μεγαλομανείς δημιουργούς. Και μια εκκωφαντική αποτυχία θα διευκόλυνε μια τέτοια απόφαση.

Η Πύλη της Δύσης. Πώς μια ταινία κόντεψε να χρεωκοπήσει τα αμερικανικά στούντιο Facebook Twitter
Ο Μάικλ Τσιμίνο με τον Κρις Κριστόφερσον στα γυρίσματα της ταινίας


Εδώ ακριβώς έγκειται η μεγάλη αποτυχία της αμερικανικής κριτικής, που έγινε το βασικό εργαλείο για την αποδοχή της Πύλης της Δύσης. Οι κριτικές της πρεμιέρας ήταν αποκαρδιωτικές, πολλοί έγραψαν πως ήταν το χειρότερο φιλμ που είδαν στη ζωή τους και αντί να αναφέρουν συγκεκριμένα επιχειρήματα πάνω στην αισθητική και το περιεχόμενο, έγραφαν για τους θρύλους των γυρισμάτων και για την απαξιωτική συμπεριφορά του Τσιμίνο προς τους υπόλοιπους. Ελάχιστοι μίλησαν για τις καινοτομίες της ταινίας, τη χρησιμοποίηση του γουέστερν ως πεδίου για ταξικό αγώνα ή της ιστορίας ως παραβολή για το πώς χτίστηκε αυτή η μεγάλη χώρα, τον χώρο της οποίας κινηματογράφησε με δέος ο Τσιμίνο. Δημιουργήθηκε ένα κλίμα που ξεπερνούσε το φιλμ (που τελικά αποσύρθηκε κακήν κακώς για νέο κόψιμο, έχοντας βγάλει περίπου 1 από τα συνολικά 3,5 εκ. δολάρια, με κόστος 44) και έβαζε στο μάτι εγωιστές καλλιτέχνες που πήραν στα χέρια τους το Χόλυγουντ και το χάλασαν και πως έπρεπε να σταματήσει κάποια στιγμή αυτό.


Φυσικά, η χασούρα ήταν πολύ μεγάλη για να μη σταματήσει. Η ιδιοκτήτρια εταιρεία της United Artists, την πούλησε με συνοπτικές διαδικασίες στην MGM, η οποία με τη σειρά της την εξάλειψε, τα στούντιο ξαναπήραν το final cut και ο Τσιμίνο έμεινε στο περιθώριο. Του πήρε 5 χρόνια να ξαναδουλέψει, στη Χρονιά του Δράκου, με σημαντικά μειωμένα χρήματα και ελευθερίες και γύρισε μόλις άλλα 3 φιλμ, καθώς το όνομά του συνέχισε να προκαλεί απέχθεια σε πολύ κόσμο. Η κριτική αποκατέστησε το κύρος της Πύλης της Δύσης, η ταινία πλέον αντιμετωπίζεται ως «παραγνωρισμένο αριστούργημα», κάτι που μάλλον μοιάζει με υποκρισία, παρά με επανεξέταση, καθώς η συμβολή των κριτικών στην καταστροφή του Τσιμίνο και του director-driven κινηματογράφου ήταν καθοριστική. Ακόμη και η υπόθεση της Πύλης της Δύσης θα μπορούσε να διαβαστεί ως αλληγορία αυτής της μάχης, με τους εύρωστους κτηνοτρόφους να παίζουν το ρόλο των στούντιο και τους νεοφερμένους ευρωπαίους μετανάστες το ρόλο των νέων σκηνοθετών. Και στις 2 περιπτώσεις, ξέρουμε ποιος κέρδισε.

Οθόνες
1

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

6 αποκαλυπτικά ντοκιμαντέρ για τη ζωή και τον κόσμο που ζούμε τώρα

Οθόνες / 6 αποκαλυπτικά ντοκιμαντέρ για τη ζωή και τον κόσμο που ζούμε τώρα

Το Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Καστελλορίζου πρόβαλε φέτος ταινίες πολιτικά φορτισμένες που οραματίζονται ένα μέλλον χωρίς σύνορα. Έξι από αυτές έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση χάρη στην αισθητική και την προβληματική τους.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ο ξεχασμένος απαγωγέας Τόνι Κυρίτσης, που ενέπνευσε τον Γκας Βαν Σαντ για το Dead Man's Wire

Ανταπόκριση από τη Βενετία / «Dead Man’s Wire»: Η χλιαρή επιστροφή του Γκας βαν Σαντ

Μετά από πέντε χρόνια ο Αμερικανός σκηνοθέτης επανέρχεται με την ξεχασμένη ιστορία ενός απαγωγέα, κάνοντας μια βιογραφία με νόημα, που όμως δεν προσθέτει κάτι στη φιλμογραφία του.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Βίκι Κριπς στη LIFO: «Καθένας επιλέγει το δικό του δηλητήριο»

Οθόνες / Βίκι Κριπς: «Καθένας επιλέγει το δικό του δηλητήριο»

Η ηθοποιός που στάθηκε σαν ίση προς ίσο απέναντι σε ολόκληρο Ντάνιελ Ντέι-Λιούις μιλάει στη LiFO σε μια συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης με αφορμή την κυκλοφορία του «Hot Milk», που συμπεριλαμβάνει γυρίσματα στη χώρα μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
To αριστουργηματικό Ran του Κουροσάβα και 8 ακόμα λόγοι για να πάτε σινεμά

Οθόνες / To αριστουργηματικό Ran του Κουροσάβα και 8 ακόμα λόγοι για να πάτε σινεμά

Μια ταινία βασισμένη σε βιβλίο του Στίβεν Κινγκ, η επιστροφή του Ντάρεν Αρονόφσκι, η καλύτερη ταινία του Κουροσάβα σε επανέκδοση και το τέταρτο μέρος της σειράς ταινιών θρίλερ «Το Κάλεσμα» – Τι παίζει από σήμερα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
THE LIFO TEAM
«Η φωνή της Χιντ Ρατζάμπ» ζωντανεύει στη Βενετία

Ανταπόκριση από τη Βενετία / «Η φωνή της Χιντ Ρατζάμπ» ζωντανεύει στη Βενετία

Έκκληση από τους συντελεστές της ταινίας της Κάουτερ Μπεν Χάνια να σταματήσουν επιτέλους οι δολοφονίες παιδιών στη Γάζα, με αφορμή το σπαρακτικό τηλεφώνημα της 6χρονης Παλαιστίνιας.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
A House of Dynamite

Ανταπόκριση από τη Βενετία / «House of Dynamite»: Η Κάθριν Μπίγκελοου πατάει το κουμπί – και μας κόβει την ανάσα

Με χειρουργική ακρίβεια, η πρώτη γυναίκα που τιμήθηκε με Όσκαρ σκηνοθεσίας μας πείθει ανατριχιαστικά για τον επικείμενο πυρηνικό όλεθρο.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ο μάγος του Κρεμλίνου

Ανταπόκριση από τη Βενετία / «Ο μάγος του Κρεμλίνου»: Ο ρυθμιστής του Πούτιν δεν χωρά σε ταινία

Πίσω από το ψυχρό πρόσωπο της εξουσίας, κρύβεται ο ψίθυρος ενός σύγχρονου Ρασπούτιν. Ο Ολιβιέ Ασαγιάς τον ακολουθεί – αλλά μήπως τον πρόδωσε η φόρμα;
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
No other choice

Ανταπόκριση από τη Βενετία / «No other choice»: Η ταινία που θα οδηγήσει τον Παρκ Τσαν-γουκ στα Όσκαρ

Ο Κορεάτης σκηνοθέτης παραμένει ένας από τους μεγάλους σύγχρονους κινηματογραφιστές, αν και η αντικαπιταλιστική του σάτιρα «No other choice» δεν είναι η καλύτερή του ταινία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
«Είναι σαν να κάνεις τον Δράκουλα χορτοφάγο»: Γιατί το σέξι τέρας του Φρανκενστάιν που παίζει ο Τζέικομπ Ελόρντι είναι λάθος

Οθόνες / Γιατί το σέξι τέρας του νέου «Φρανκενστάιν» είναι λάθος

Στη διασκευή του κλασικού μυθιστορήματος της Μέρι Σέλεϊ από τον Γκιγιέρμο ντελ Τόρο πρωταγωνιστεί ο «εξωφρενικά όμορφος» Τζέικομπ Ελόρντι στον ρόλο του τέρατος – πράγμα που έχει ως αποτέλεσμα μια ταινία χωρίς ειρμό. 
THE LIFO TEAM
O Στίβεν Κινγκ στο σινεμά: Οι 10 καλύτερες μεταφορές

Οθόνες / O Στίβεν Κινγκ στο σινεμά: Οι 10 καλύτερες μεταφορές

Είναι εντυπωσιακός ο αριθμός διασκευών του έργου του δημοφιλούς συγγραφέα που θα δούμε στο πανί, στο γυαλί και στο σανίδι, κι αυτό στάθηκε αφορμή για ένα αφιέρωμα στις καλύτερες ταινίες που ενέπνευσαν τα γραπτά του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Φρανκενστάιν: Ένα θεσπέσιο μελόδραμα που σε παρασύρει και σε ματώνει

Ανταπόκριση από τη Βενετία / Φρανκενστάιν: Ένα θεσπέσιο μελόδραμα που σε παρασύρει και σε ματώνει

O Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο θα έκανε την Μέρι Σέλεϊ περήφανη. Ο δικός του Φρανκενστάιν κατορθώνει να μην προδώσει το πνεύμα του πολυδιασκευασμένου μυθιστορήματός της.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ