Σπασίκλας ή ΑΔΕΡΦΑΡΑ;!

Facebook Twitter
31

Πριν λίγο καιρό μου ήρθε αυτό το ημέιλ, ίσως επειδή είμαι και συγγραφέας παιδικών βιβλίων.
 
Αγαπητέ Άρη, είμαι η Μαριάννα
Δεν ξέρω αν είμαι μακριά νυχτωμένη και δεν έχω πάρει χαμπάρι τι γίνεται, πρόκειται για το περιβόητο Ημερολόγιο ενός σπασίκλα. 
 
Δεν το είχα διαβάσει, ούτε και του γιου μου του Κυριάκου έτυχε να του πέσει το μάτι, το είχε ακούσει όμως ότι το έχει και η κουτσή Μαρία.  Κάποιος προθυμοποιήθηκε να δανείσει στον Κυριάκο το #1. Μου λέει περιχαρής, μετά από 2 μέρες (χρόνος ρεκόρ) ότι το τελείωσε και να το επιστρέψουμε. Όπως το είχα δίπλα μου, που λες, λέω, δεν ρίχνω μια ματιά να δω
 
Ο ήρωας εξηγείται αμέσως και τονίζει ότι δεν πρόκειται να τον δούμε να το κρατάει στο σχολείο το ημερολόγιο, μην τυχόν και του την πέσει κανένας νταής. Πρώτο φάουλ, γιατί οκ, όποιος κρατάει τετράδιο και στυλό και γράφει είναι άξιος κοροϊδίας και πολύ δικαίως κάποιος να τον πλακώσει στις φάπες (ωραίο μήνυμα προς τους αναγνώστες δεν βρίσκεις;). Αλλά λες, πάει στο διάολο, χιούμορ του τύπου, αχ καημένα μου παιδιά που σας πρήζουν οι μεγάλοι... 
 
Και ακολουθεί το σκίτσο. Ο αδυνατούλης ήρωας κρατάει βιβλίο και στυλό (δήθεν κρατάει το ημερολόγιο) και ένας γομαροειδής συμμαθητής του κοπανάει μια γερή φάπα βρίζοντας. Και στην φουσκίτσα του νταή είναι η βρισιά. Και αυτή είναι με κεφαλαία "ΑΔΕΡΦΑΡΑ"!
 
Μιλάμε ότι μου ήρθε ταμπλάς. Ήμουν ξαπλωμένη και πετάχτηκα πάνω γουρλώνοντας τα μάτια και κοιτάζοντας ξανά και ξανά γιατί δεν πίστευα αυτό που έβλεπα. Δηλάδη, ας έλεγε Μαλάκα/Παπάρα/Βλαμμένε/Βούρλο, ξέρω κι εγώ τι... Ας έλεγε Φύτουκλα, και καλά που ασχολείται με βιβλία. Ας έλεγε το πολύ απλό Σπασίκλα, που είναι και ο τίτλος. Τι είναι αυτό το Αδερφάρα; Για να γελάσουμε; 
 
Φώναξα αμέσως τον Κυριάκο για να τον ρωτήσω για το βιβλίο που διάβασε και κυρίως για την συγκεκριμένη σελίδα και φυσικά τον χαρακτηρισμό. Το είχε περάσει στο ντούκου γιατί δεν ήξερε τι σημαίνει και κατάλαβε κάτι σαν "φυτό" ή "βλάκα".
 
 Του εξήγησα περί τίνος πρόκειται και έγινε μια ωραία ευκαιρία για να τονίσω πως είναι εντελώς ανοησία και καθόλου ωραίο χιούμορ, αν κάποιος το λέει και νομίζει ότι κάνει πλάκα. 
 
Από εκείνη την φάση δεν μπορώ να ησυχάσω, ρωτώ όποιον βρίσκω και ξέρω ότι έχει παιδιά για το αν το έχει δει και ποια η γνώμη του, μήπως εγώ παραείμαι ευαίσθητη. Το έχω πει σε φίλους μεταφραστές, επιμελητές κτλ, τόση εντύπωση μου έκανε. Κανείς άλλος δεν το είχε παρατηρήσει (!) αλλά με μια μικρή εξαίρεση μαμάδων με παιδιά στο Γυμνάσιο που σχολίασαν ότι ναι μεν είναι λάθος, αλλά έτσι μιλάνε στα σχολεία δυστυχώς, όλοι με κοιτάνε έντρομοι. Πώς είναι δυνατόν να επιτρέπεται αυτή η απερίγραπτη χοντράδα;
 
Μέσα στη μανία μου, πάω σε βιβλιοπωλείο και ανοίγω το Ημερολόγιο #2. Στην πρώτη σελίδα. Μπίνγκο! Ξανά! Μόνο που αυτή τη φορά αυτός που δίνει την φάπα και λέει το "Αδερφάρα" είναι ...ο ίδιος ο αδερφός του Σπασίκλα! Ντόιν!!!!! Τα νεύρα μου! Προσπαθώ λοιπόν, μετά από αυτό να βρω το πρωτότυπο, μου φαίνεται εξωφρενικό μια έκδοση στα αγγλικά κτλ να γράφει αυτό το πράγμα, γαμώ τα πολιτίκαλυ κορέκτ μου.
 
 Υποτίθεται ότι τα περί ισότητας και δικαιωμάτων του παιδιού και καμπάνιες της κατά της σχολικής λεκτικής και μη βίας πάνε κι έρχονται... Τι διαολο. Λοιπόν, μπόρεσα και βρήκα μέσα από το σάιτ του συγγραφέα αυτό το λινκ, που πατάς μέσα και διαβάζεις ένα απόσπασμα και αυτό που σχολιάζω υπάρχει, μια και είναι στην πρώτη σελίδα φάτσα κάρτα: 
 
 
Ρε συ Άρη, πραγματικά έχω γίνει πύραυλος. Και αναρωτιέμαι αν παραείμαι ευαίσθητη και το παρατραβάω. Μου έκανε τόση μα τόση κακή εντύπωση ρε γαμώτο. Ξέρω σε ποιον πλανήτη ζω, το πώς μιλάει ο κόσμος, και ότι γίνεται ο χαμός στο ίσιωμα ακόμα και σε παιδιά δημοτικού και γυμνασίου από μπινελίκι και βλακείες. Κι εμείς είμασταν παιδιά, (μην σου πω ακόμα είμαστε), δεν είναι αυτό το πρόβλημά μου.
 
 Αλλά όταν ένα βιβλίο και μάλιστα που έχει πουλήσει χιλιάδες αντίτυπα, έχει μεταφραστεί σε τόσες γλώσσες και προωθείται ως απαραίτητο συμπλήρωμα στην εφηβική/παιδική βιβλιοθήκη περνάει αυτό το μήνυμα... ε τι να πω, βγαίνω από τα ρούχα μου. Από την άλλη λέω, τόσοι γονείς/θείοι/αδέρφια/νονοί/δάσκαλοι κτλ σε όλο τον κόσμο που κυκλοφορεί αυτό το ρημάδι, είναι οκ; Μόνο εγώ η παλαβή θίχτηκα;
 
 
 
------
 
 
 
 
 
 
 
Αγαπητή Μαριάννα, 
 
Τα ξέρω τα βιβλία, τα έχω διαβάσει τα περισσότερα - έχω δει και τη μία ταινία. Είμαι μεγάλος φαν του Σπασίκλα. (Μου θυμίζει ελαφρώς και τον Adrian Mole)
 
Πρέπει να σου πω ότι δεν είχα προσέξει τη μετάφραση του sissy στα ελληνικά. Νομίζω κι εγώ ότι δεν έπρεπε να μεταφραστεί 'ΑΔΕΡΦΑΡΑ"! Και απορώ πραγματικά πώς αυτό το -ακραία ομοφοβικό- πράγμα πέρασε σε παιδικό βιβλίο. 
 
Το sissy, είναι όντως παιδική βρισιά που μόνο ένας μεγάλος θα καταλάβαινε ότι υπονοεί σε ένα δεύτερο επίπεδο την ομοφυλοφιλία, όμως στην πραγματικότητα, στον κόσμο των παιδιών -που δεν ξέρουν και τόσο απ' αυτά- σημαίνει κάτι πολύ πιο light:
 
Ότι εκείνη τη στιγμή φέρθηκες σαν κοριτσάκι. Ή ότι αυτό που κάνεις είναι για τα κορίτσια. Μπορεί ο αποδέκτης του χαρακτηρισμού να μεγαλώσει και όντως να αποδειχτεί ότι ήταν γκέι, αλλά οι ήρωες του Σπασίκλα δεν έχουν σκοπό να υπονοήσουν τόσο τον σεξουαλικό προσανατολισμό του ήρωα λέγοντας τη λέξη "sissy". Επικρίνουν μια συμπεριφορά που είναι κοριτσίστικη -κακώς κατά τη γνώμη μου- πάντως δεν λένε σε καμία περίπτωση κάποιον ΑΔΕΡΦΑΡΑ!
 
 
Ο ορισμός του sissy: 
 
Sissy (also sissy babysissy boy, etc.) is a pejorative term for a boy or man who violates or does not meet the standard male gender role. Generally, sissy implies a lack of courage and stoicism, which are thought important to the male role. A man might also be considered a sissy for being interested in traditional feminine hobbies or employment (e.g., being fond of fashion), displaying effeminate behavior, being unathletic, or being homosexual.
 
Βλέπουμε ότι sissy, -σχεδόν χαϊδευτική είναι η επιλογή της λέξης-, μπορεί να ειπωθεί σε οποιονδήποτε δεν φέρεται με τον στερεοτυπικό "αντρικό" τρόπο. Στο τέλος του ορισμού γράφει η wikipedia ότι μπορεί να θεωρηθεί sissy και κάποιος που είναι γκέι, δεν είναι όμως ο βασικός λόγος. Πιο σημαντικοί μοιάζουν να είναι το να μην συμμετέχεις στα σπορ (πράγμα που συμβαίνει σχεδόν με όλους τους straight nerds του πλανήτη!) ή το να έχεις μεταξύ των άλλων και κάποιο χόμπι που οι παλιότερες γενιές θα το έλεγαν "γυναικείο".
 
 
Ακόμα όμως κι αν η ελληνική μετάφραση έπρεπε επειγόντως να έχει σχέση με την σεξουαλικότητα του ήρωα, τότε σίγουρα θα ήταν προτιμότερο το "Αδερφούλα". Λέγοντας αυτό ο Ρόντρικ στον αδερφό του θα μπορούσε ίσως να προκαλέσει στα ελληνικά ένα πειστικό λογοπαίγνιο: αντί για αδερφούλη τον λέει αδερφούλα με την κυριολεκτική, ας πούμε έννοια, ότι φέρεται δηλαδή σαν κορίτσι. 
 
Επίσης, ως όρος, το αδερφούλα θα ήταν σαφώς πιο μαλακό και κοροϊδευτικό, ενώ το αδερφάρα είναι ξεκάθαρη βρισιά που καμία σχέση δεν έχει με το sissy, ούτε και με την πρόθεση του συγγραφέα θέλω να πιστεύω. 
 
Με δυο λόγια: από το sissy μέχρι το fag υπάρχει τεράστια διαφορά, όση και απ' το κοριτσάκι ή το αδερφούλα μέχρι το ΑΔΕΡΦΑΡΑ. Άλλη πιθανή αστεία μετάφραση του sissy στα ελληνικά; "Λουλού"!
 
Πάντως παρά τη μεταφραστική αυτή επιλογή, σε ένα βιβλίο που ξεκάθαρα απευθύνεται και διαβάζεται κυρίως από παιδιά δημοτικού (και πολύ πολύ σπανιότερα από παιδιά Γυμνασίου) πρέπει να σου πω, αγαπητή Μαριάννα, ότι οι νταήδες και ο αδερφός του Σπασίκλα είναι οι -τελείως- κακοί του βιβλίου και τα παιδιά αναπτύσσουν αρνητικά συναισθήματα γι' αυτούς και για το πώς φέρονται και το τι λένε. 
 
Οπότε ναι, σε βρίσκω υπερβολική και ευαίσθητη εκεί που λες: "όποιος κρατάει τετράδιο και στυλό και γράφει είναι άξιος κοροϊδίας και πολύ δικαίως κάποιος να τον πλακώσει στις φάπες (ωραίο μήνυμα προς τους αναγνώστες δεν βρίσκεις;)" και για το ότι ο ήρωας ντρέπεται που γράφει ημερολόγιο μη τον κοροϊδέψουν στο σχολείο. 
 
Αντί για κακό μήνυμα, νομίζω ότι βιβλία όπως ο Σπασίκλας αποποινικοποιούν στα μυαλό των παιδιών τους "σπασίκλες" και όσους διαβάζουν και γράφουν, μιας και οι αναγνώστες ταυτίζονται με τον ήρωα, ακόμα κι αν δεν είναι έτσι οι ίδιοι. Τους μαθαίνει να γίνονται πιο ανεκτικοί, στην τελική, απέναντι στους διαφορετικούς συμμαθητές τους. 
 
Κι όσο για τα διαφορετικά παιδιά, αγόρια και κορίτσια, που θα τον διαβάσουν, ο "Σπασίκλας" προσφέρει μια αποενοχοποίηση αλλά και την χαρά του ότι όχι μόνο δεν είναι οι μόνοι, αλλά και ότι κάποιος σαν αυτούς είναι ο μεγαλύτερος παιδικός ήρωας της σύγχρονης λογοτεχνίας. 
 
Οπότε τα μηνύματα του Σπασίκλα, κατά τη γνώμη μου, είναι πολύ πολύ καλά!
 
Έψαξα μόλις το όνομα μεταφραστή και είναι μια τέλεια, νεαρή συγγραφέας και μεταφράστρια της οποίας το ημέιλ έχω. Για το sissy θα τη ρωτήσω, ώστε να μπουν όλα αυτά σε ένα ποστ. Ελπίζω πως -εκτός αν υπάρχει κάποιος τρομερός λόγος- δεν θα είχε αντίρρηση στο να προτείνει στον εκδοτικό οίκο αλλαγή της λέξης σε κάποια πιο ταιριαστή σε επόμενη έκδοση των βιβλίων. 
 
Πολλές ευχές :)
 
 
 
 
 
 
 
[ΥΓ. Η μεταφράστρια, τελικά, δεν θέλησε να κάνει κάποιο σχόλιο.]
 
 
 
 
31

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Οι προβληματικές, βαθιά σεξιστικές δηλώσεις του Δημήτρη Παπανώτα για την «υστερία» των γυναικών - Μικροπράγματα

Mικροπράγματα / Οι προβληματικές, βαθιά σεξιστικές δηλώσεις του Δημήτρη Παπανώτα για την «υστερία» των γυναικών

«Υστερικές» όσες μιλούν συνεχώς για τα γυναικεία δικαιώματα και «τα θέλουν» όσες είναι θύματα καταπίεσης και δεν το καταγγέλλουν, μάς ενημερώνει ο υποψήφιος ευρωβουλευτής, Δημήτρης Παπανώτας.
ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΝΑ ΚΡΑΒΑΡΗ

σχόλια

6 σχόλια
Ως επαγγελματίας μεταφραστής θεωρώ λάθος προσέγγιση το "αδερφάρα" της συναδέλφου! Όχι επειδή είναι σεξιστικό αλλά επειδή το "sissy" (ελαφρύς χαρακτηρισμός) δεν έχει την ίδια βαρύτητα με το "αδερφάρα" (βαρύς χαρακτηρισμός). Αν ο κακός προσφωνούσε τον ήρωα "fag" θα μπορούσε να μεταφραστή ως "αδερφή" ή και "αδερφάρα". Τώρα στο "sissy", θα επέλεγα κάτι σε "χλεχλέ", "λουλού", "φλώρε", ή κάποιο από τα παραπάνω που ανάφερε ο Eyfrosynos.Μιλάμε καθαρά για cultural differences και διαφορετικούς τρόπους προσέγγισης των πραγμάτων. Η έκφραση "you're so gay/that's gay" που χρησιμοποιείται κατά κόρον από νεαρούς αμερικανούς εφήβους δεν έχει την τόσο βαριά σημασία που θα νομίζαμε στην Ελλάδα. Έχει περισσότερο την έννοια του "είσαι πολύ φώρος/είναι φλώρικο" παρά του "είσαι πούστης".Μην κολλάμε τόσο στις λέξεις όμως. Οι λέξεις από μόνες τους είναι τόσο βρώμικες όση βρωμιά (δυνητικά) κρύβεται ή φοβόμαστε ότι κρύβεται μέσα στη δική μας την ψυχή και το μυαλό. Ανάλογα τα βιώματα και την ωριμότητά μας είναι και η "μετάφραση" που εισπράττουμε από αυτά που διαβάζουμε, μεταφρασμένα ή μη :)Στην Μαριάννα θα συνιστούσα λοιπόν ψυχραιμία!Υ.Γ. Δυστυχώς στον κλάδο μας, ειδικά στην Ελλάδα, υπάρχουν πολλοί αλμπάνηδες και κακοί επαγγελματίες με ελάχιστες γνώσεις ή διάθεση κι αγάπη για τη μετάφραση. Ο καλός μεταφραστής, ιδιαίτερα στην λογοτεχνία, δεν είναι αυτός που ξέρει άπταιστα τη γλώσσα-πηγή, αλλά αυτός που ξέρει καλά τη γλώσσα-στόχο και μπορεί να καταλάβει το πολιτιστικό υπόβαθρο της πρώτης και να το μεταφέρει στη δεύτερη με τέτοιο τρόπο ώστε διαβάζοντάς το κανείς να νομίζει ότι είναι κάτι οικείο από τον δικό του πολιτισμό!
Απόλυτα σωστό βρίσκω τον AutolycusWolf"sissy a person regarded as effeminate or cowardly.• chiefly offensive an effeminate homosexual...ORIGIN mid 19th cent. (in the sense [sister] )..."Δηλαδή"'λεπτεπίλεπτα θηλυπρεπής άρα δειλός" και προφανώς η μεταφράστρια επιμένει διότι η λέξη προέρχεται από χαϊδευτικό του Sister, δηλαδή κυριολεκτικά κάποτε σήμαινε 'αδελφούλα'.Φλώρε ίσως μα καλύτερα 'Λουλού' είναι η σωστή απόδοση (μια και υπονοείται πως το αγόρι είναι δειλό όπως τα κορίτσια, αλλά με λέξη 'κόσμια').
Κατανοώ απολύτως τη Μαριάννα!Πάντως δεν νομίζω, Άρη, ότι το "αδερφάρα" διορθώνεται αρκετά με ένα "αδερφούλα". Είναι σαν να κάναμε κάποτε "πουστρίτσα" το "πουστάρα"! Παρότι προερχόμενο από το sister, το Sissy στα Αγγλικά δεν συνεπάγεται κατ' ανάγκην αλλαγή γένους (βλ. φύλου). Θα μπορούσε άνετα να μεταφραστεί με "φλώρε", "χλεχλέ", "γκλεγκλέ", "λελέ", "Λαλάκη" ή πια με "Λούλα", "Κούλα" ή οριακά με ένα ημιτελές "Άντε μωρή..." ή με ένα ειρωνικό "κουκλίτσα", αν θέλει κάποιος ντε και καλά να τονίσει το κοριτσίστικο στοιχείο και τον σεξιστικό "υποβιβασμό" ενός άντρα σε γυναίκα!Το "αδερφάρα" -και σε μικρότερο βαθμό το "αδερφούλα"- δεν είναι μόνο ομοφοβικά. Μέσα από την αλλαγή γένους (κάτι που δεν προκύπτει εμφανώς στα Αγγλικά λόγω πιο... "unisex" γραμματικής) είναι και σεξιστικά εναντίον των γυναικών.
Kατά την άποψη μου ένα καλός μεταφραστής είναι ο αόρατος μεταφραστής. Αυτός που έχει μεταφράσει ακριβώς αυτό που πήρε. Ομως λογικά πρέπει να το προσαρμόσει και στα ελληνικά δεδομένα (λέξεις, εκφράσεις κλπ). Συμφωνώ οτι το βιβλίο απενοχοποιεί και θα ειναι καλο να το διαβάσουν παιδιά που δέχονται το λεγόμενο bulling στο σχολείο για να δουν οτι δεν ειναι τα μόνα που έχουν αυτό το πρόβλημα (δεν έχω διαβάσει ποτε αυτο το βιβλίο οποτε δεν ξέρω αν δείχνει τρόπους αντιμετώπισης της κατάστασης). Παρ'όλα αυτά δεν θα έδινα στο παιδι μου να διαβάσει ένα βιβλίο με τέτοιους χαρακτηρισμούς οπότε κατανοώ απόλυτα και τη μητέρα.. Ως δασκάλα πιστευω οτι τα παιδια δεν πρέπει να διαβάζουν τέτοια βιβλία κι αν τα διαβάσουν να υπάρχει μια συζήτηση μετά.
Συγγνώμη, αλλά και το sissy τραβηγμένο είναι κατ' εμέ για παιδικό βιβλίο, κυρίως από τη στιγμή που επαναλαμβάνεται και κατ' επέκταση εντυπώνεται στο μυαλό των παιδιών. Υπονοεί μια υποδεέστερη φύση, τη γυναικεία, και μαθαίνει στα αγοράκια ότι είναι "κακό" να έχουν και θηλυκά στοιχεία, γιατί αυτό τους κάνει κατώτερους. Αν η ελληνική μετάφραση είναι ομοφοβική, τότε ολόκληρο το ύφος είναι τουλάχιστον σεξιστικό.Και μιας και μπήκε η άνοιξη και μαζί της το Game of Thrones, θα σας αφήσω με μια γραμμή από τον George R. R. Martin: "Woman? Is that meant to insult me? I'd return the slap, if I took you for a man."
Η επιλογη των λεξεων στη μεταφραση δεν ειναι ποτέ τυχαία....εκφραζει παντα τις πεποιθησεις του μεταφραστη, ή τις πεποιθησεις που ο μεταφραστης νομιζει πως εχει το ευρυ κοινο...Χαρακτηριστικα εχω δει πολλες φορες στην τηλεοραση , αυθαιρετες ερμηνειες πχ η λέξη straight man μπορει καλλιστα να μεταφραστει στρέιτ ή ετεροφυλοφιλος αντρας...αντ αυτου ο ελληνας μεταφραστης εγραψε "κανονικος αντρας" !!!!Ή η φραση that s gay....στην ελλαδα "αδρφιστικο" (αν ο σεναριογραφος ηθελε αυτη τη λεξη θα ειχε αλλη επιλογη...διαλεξε ομοως κατι πιο ηπιο)Γενικα στην Ελλαδα , η ομοφυλοφιλια θεωρειται ακομα αξια χλευασμου, υποβιβασμου και με αρνητικη παντα χροια...(ή εστω γελοια)....αδυνατουν οι περισσοτεροι να τη δουν καπως πιο ουδετερα, θα λεγαμε αντικειμενικα...κι αυτο φυσικα εκφραζει το μυαλο και την προοδο του μεσου Ελληνα (ανυπαρκτη, του φταινε ολοι οι αλλοι που αυτος δε ξερει τιποτα...)