Δημοψήφισμα για «εθνικά θέματα»: Αυτή η παγίδα

Δημοψήφισμα για «εθνικά θέματα»: Αυτή η παγίδα Facebook Twitter
Ακριβώς εδώ όμως, σε αυτήν τη στιγμή που τονίζεται η ανάγκη για «μεγάλη αφήγηση» και έχει κουράσει ο γενικευμένος οικονομισμός, είναι ορατός ο κίνδυνος μιας ακόμα φυγής από την πραγματικότητα. Να σπεύσουμε σε μάχες ταυτότητας και εθνικού φρονήματος, πιστεύοντας πως όλα τα υπόλοιπα είναι έτσι κι αλλιώς «αποφασισμένα». Φωτο: Eurokinissi
12

Από τις αρχές της δεκαετίας του '90 έχει αυξηθεί γεωμετρικά ο αριθμός όσων το «ψάχνουν» με τα εθνικά θέματα.

Με το Μακεδονικό/Σκοπιανό δημιουργήθηκε μια ολόκληρη εκδοτική αγορά με τους πιστούς της, κατά τεκμήριο άνδρες αναγνώστες της μεσαίας τάξης. Δεν ήταν μόνο μεγάλης ηλικίας άνθρωποι με συντηρητικές πολιτικές καταβολές. Σχηματίστηκε με τα χρόνια ένα ευρύ κοινό που άρχιζε να έχει άποψη για τους χάρτες, τα τοπωνύμια, την προέλευση και τις ετυμολογίες. Στα περίπτερα πολλαπλασιάστηκαν τα περιοδικά Ιστορίας και μαζί διάφορα άλλα έντυπα αμυντικής, στρατηγικής και γεωπολιτικής. Η εκλαϊκευμένη αρχαιογνωσία, τα στρατιωτικά θέματα και διάχυτες συζητήσεις για την εθνογένεση διαφόρων λαών πήγαιναν μαζί.


Σε μια συγκυρία κατά την οποία οι ελίτ των ειδικών μπήκαν στο στόχαστρο ως ανεπαρκείς, αν όχι προδοτικές, καθένας μπορούσε όχι απλώς να έχει άποψη (γενικό προσανατολισμό) αλλά να γίνεται με τη σειρά του «ειδήμων»: χιλιάδες πολίτες μετατράπηκαν σε καθοδηγητές γνώμης στις οικογένειες, στα καφενεία και στα γραφεία. Εύκολα συναντούσες αυτόν που ισχυριζόταν πως ήξερε πού ήταν η μεθόριος Ιλλυριών και Θρακών την εποχή του Χριστού, τι έγινε στο Ίλιντεν ή ποια χωριά ήταν βουλγαρόφωνα και ποια δικά μας το 1900.

Και έπειτα το παιχνίδι των αναφορών άνοιγε, αγκαλιάζοντας το πιο διαφορετικό φάσμα: τον στρατάρχη Τίτο, τα σχέδια του ΚΚΕ, τους διαύλους του ΝΑΤΟ, τους Αλβανούς που ήταν Έλληνες, μα δεν το ήξεραν, ή άλλους που ήταν βεβαίως Τούρκοι, αλλά δεν θα το παραδέχονταν κ.λπ.

Τα βιβλία για την κρίση άρχισαν να τακτοποιούνται στα ράφια και οι περισσότεροι ζητούν συνολικό βλέμμα. Η Ελλάδα και η μοίρα της. Η χώρα και η Ιστορία της. Μεγάλες αφηγήσεις που να δίνουν μια πανοραμική άποψη στο πριν και στο μετά.


Κάπως έτσι πήρε σάρκα και οστά μια ιδιαίτερη κοινή γνώμη μέσα στη χώρα. Υπερβολικά καχύποπτη και απολύτως απρόθυμη να αναγνωρίσει λάθη στις διαγνώσεις της. Έτοιμη, όμως, να υιοθετήσει την άποψη ότι τα περισσότερα στοιχεία είναι στημένα και παραποιημένα. Όπως και σε άλλα πεδία της ζωής (στα ιατρικά θέματα, για παράδειγμα), η έκρηξη της διαθέσιμης πληροφορίας και των κάθε λογής αφηγήσεων, ντοκουμέντων και ερευνητικών πορισμάτων ενθάρρυνε ένα «κόμμα της αδιαλλαξίας». Όσο περισσότερα νόμιζαν πως κατείχαν και ανακάλυπταν, τόσο πιο έντονα αντιδρούσαν στο ενδεχόμενο να έκαναν κάποιο λάθος.

Η κριτική στις αξιώσεις των ειδικών είναι φυσικά κομμάτι του νεότερου δημοκρατικού σύμπαντος. Η φιλελευθεροποίηση των κοινωνιών υπονομεύει την εμπιστοσύνη στις ιεραρχικές σχέσεις και στα κάθετα συστήματα εξουσίας.

Εδώ όμως μιλούμε για κάτι άλλο: όχι για την ανάπτυξη μιας κριτικής δημόσιας γνώμης αλλά για την αυταπάτη ότι όλα (εξωτερική πολιτική, διπλωματία, διεθνείς σχέσεις) είναι υπόθεση «δημοψηφίσματος». Και ότι ένα μείγμα εθνικιστικού συναισθηματισμού και ερασιτεχνικής παντογνωσίας μπορεί να δώσει απάντηση στις αποτυχίες των ελίτ και του κράτους.


Το είδαμε αυτό και με τα οικονομικά της κρίσης: πολλαπλασιάστηκαν οι Έλληνες πολίτες που πίστεψαν πως γνωρίζουν από πολιτική οικονομία, τη μυστική διάρθρωση του χρέους ή τις λεπτομέρειες των διεθνών συμβάσεων από την εποχή της Επανάστασης μέχρι το 2010.


Όταν οι οικονομικές αγωνίες και τα πάθη εναντίωσης που γέννησαν ήταν στην αιχμή τους, η άλλη «σφαίρα» είχε κάπως ηρεμήσει. Η κατακραυγή για την απώλεια μισθών και συντάξεων σκέπαζε όλα τα υπόλοιπα. Οι εθνικές αγωνίες στράφηκαν στο «τροϊκανό» άγος και στους εξηγητές, κατηχητές και πολέμιους των δανειστών που είχαν πιάσει στασίδι στις τηλεοράσεις.


Τώρα, όμως, φαίνεται πως επιστρέφει ξανά η άλλη κοινή γνώμη. Η οικονομία έγινε ένας μπανάλ ρεαλισμός γενικών καθηκόντων που δεν ξεσηκώνει συλλογικά πάθη. Τα βιβλία για την κρίση άρχισαν να τακτοποιούνται στα ράφια και οι περισσότεροι ζητούν συνολικό βλέμμα. Η Ελλάδα και η μοίρα της. Η χώρα και η Ιστορία της. Μεγάλες αφηγήσεις που να δίνουν μια πανοραμική άποψη στο πριν και στο μετά.


Ακριβώς εδώ όμως, σε αυτήν τη στιγμή που τονίζεται η ανάγκη για «μεγάλη αφήγηση» και έχει κουράσει ο γενικευμένος οικονομισμός, είναι ορατός ο κίνδυνος μιας ακόμα φυγής από την πραγματικότητα. Να σπεύσουμε σε μάχες ταυτότητας και εθνικού φρονήματος, πιστεύοντας πως όλα τα υπόλοιπα είναι έτσι κι αλλιώς «αποφασισμένα».


Για να το πω αλλιώς, ο εθισμός σε έναν κακής ποιότητας ρεαλισμό ξυπνάει πάλι τους «οραματιστές», αυτούς που σαλπίζουν την πίστη τους στα δίκαια του ελληνισμού επειδή η υπόλοιπη πολιτική τους προσφορά δεν συνεγείρει τα πλήθη. Το θέμα είναι όμως ότι αυτός ο εθνικισμός επιβίωσης στον αφρό μάς πάει συνολικά πίσω. Και δεν πρέπει. Η δεκαετία του '90 δεν μπορεί να επιστρέψει παρά ως φάρσα ή τυχοδιωκτισμός. Και έχουμε υποφέρει πολύ και από τα δυο.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

Δεύτερες Σκέψεις
12

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο δολοφόνος και το ψέμα: Με αφορμή την περίπτωση Τσέζαρε Μπατίστι

Ν. Σεβαστάκης / Ο δολοφόνος και το ψέμα: Με αφορμή την περίπτωση Τσέζαρε Μπατίστι

Τερατώδη ψέματα έχουν ειπωθεί στο όνομα της ιδεολογίας, με τους διανοούμενους να φέρουν σοβαρότατες ευθύνες για το τείχος προστασίας σε διάφορες πολύ σκοτεινές περιπτώσεις
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ

σχόλια

7 σχόλια
Να ευχαριστησω αρχικα για το αρθρο, ακομα και σε διαφωνια ειναι σεβαστη η αποψη του αρθρογραφου. Η δημοκρατια ειναι δυσκολο ευρημα, ολοι ξερουν γι αυτη μα κανεις δεν την ειδε. Ο Καλβος, ο οποιος αναγκαστηκε να γυρισει πισω στην Ιταλια, οπου και πεθανε, εγραψε οτι "θελει αρετη και τολμη η ελευθερια", θελει ομως και γνωση, αν και η αρετη προυποθετει αυτο. Ομως ποτε ξερει κανεις οτι ξερει; Δεν ειναι συνηθες οτι αυτοι που δεν ξερουν ξερουν τα παντα; Πρεπει να εχουν αποψη για τα κοινα οι που δεν εχουν αυτογνωσια, που νομιζουν πως ξερουν τον εαυτο τους, τον αγνωστο που ελαχιστοι τολμησαν να πλησιασουν; Οι αποψεις ειναι ευκολες, μ ενα τβιτερ, ενα δειχτη πανω η κατω συμβαλουμε ολοι στο χαος. Απο γνωμες πασχουμε, με βαση τη γνωση, απο αποψεις παμε καλα!
Η πραγματική παγίδα όσων αφορά τα δημοψηφίσματα, είναι η ντροπή (ατομική και εθνική) όταν αυτά τα γυρνάει ένας λαϊκιστής θιασώτης του ολοκληρωτισμού παίζοντας τα ρέστα του στην βλακεία των πολιτών του. Και κερδίζει.Κοινώς, τα δημοψηφίσματα είναι για Δημοκρατίες όχι για μπανανίες.
Μπανανία μέχρι εκεί που δεν παίρνει, δυστυχώς. Δυστυχως το υψηλό ΑΕΠ δεν ισοσκελίζει από μόνο του την απουσία μόρφωσης και καλλιέργειας ενός λαού. Φυσικά δεν αναφέρομαι μόνο στο Ηνωμενο Βασίλειο.
Μπανανία σίγουρα δεν είναι, αλλά στο δημοψήφισμα του 2016, μεταξύ άλλων τραγελαφικών σφάξανε και μια βουλευτή.Αυτά δεν γίνανε ούτε στην Ελλάδα της ΧΑ & του Ρουβίκωνα...
Με την ευκαιρία του δημοψηφίσματος για το brexit μίλησα με μια γνωστή, η οποία είναι καθηγήτρια ευρωπαϊκού δικαίου στην Αγγλία, Αγγλίδα. Αυτό που μου είπε (πράγμα με το οποίο συμφωνώ απόλυτα) είναι ότι δεν την πειράζει το θέμα συζήτησης (σε μια δημοκρατία ποτέ δεν μπορεί να σε πειράζει το θέμα) αλλά το επίπεδο.Στην εποχή που η ουσία μιας άποψης, η οποία στο twitter πρέπει να είναι μέχρι 240 χαρακτήρες, κρίνεται με ανεβασμένα και κατεβασμένα χεράκια η κουβέντα έχει ξεφύγει.Δεν είναι πολιτική αλλά συνθηματολογία. Δεν κρίνεται το επιχείρημα αλλά οι εντυπώσεις. Η εξυπνάδα. Η ατάκα και το συναίσθημα... Καλοί vs Κακοί. Αριστεροί vs Φασίστες.Δεν είναι ελληνικό φαινόμενο. Παντού η δημοκρατία δοκιμάζεται. Πρώτα από τους φαινομενικά φίλους της (δικαιωματιστές και αριστεροχαρούμενους, οι λεγόμενοι treehuggers, τα παιδιά της γης). Και μετά από τους ακροδεξιούς, οι οποίοι είναι έτοιμοι να θυμίσουν ότι οι παλιές πληγές θα πονάνε για πάντα.Οι φαινομενικά φίλοι της είναι που κάμπτουν τις έννοιες για να εξυπηρετήσουν τα πιστεύω τους. Πάνω σε ξεχειλωμένες έννοιες πατάνε και τα ΧΑειδή.Οι Βρετανοί ψηφίσαν brexit για να φύγουν οι ξένοι. Το μόνο που κερδίσαν ήταν να φύγουν οι Ευρωπαίοι "ξένοι". Αυτοί δηλαδή με τους οποίους έχουν την πιο κοινή κουλτούρα. Οι Άραβες, οι Κινέζοι και οι Ρώσοι είναι εκεί και θα μείνουν...Η δημοκρατία είναι ένα πολίτευμα ενηλίκων. Όχι χαχανιζόντων 16χρονων ("πωπω, τον τάπωσες μεγάλε" ή "πες τα μεγάλε"). Έχει συνευθύνη για κάθε απόφαση.Η δημοκρατία έχει μετατραπεί σε ατομοκρατία. Δεν έχουμε καμία συνείδηση ότι είμαστε μια ομάδα, η οποία όλη μαζί πρέπει να πάει μπροστά. Το ατομικό μας δικαίωμα έχει γίνει η απόλυτη θεότητα.Εκεί λοιπόν, στην ατομοκρατία, στον απόλυτο δηλαδή λαϊκισμό, το δημοψήφισμα είναι γελοίος θεσμός.
Συνεπώς η Νο 1 μπανανία είναι η Ελβετία με τα συνεχή δημοψγφίσματά τςη επί παντός επιστητού..Το δημοψήφισμα είναι μια πολύ καλή ιδέα, υπό την προϋπόθεση ότι δεν θέτεις απλουστευτικό δίλημμα σε περιπτώσεις πολυδιάστατες που δεν μπορούν να συνοψιστούν σε ναι και σε όχι.Φυσικά, όσο κι αν αποτελούν έκφραση της δημοκρατίας, αυτό δεν εμποδίζει τους πολίτες της να παίρνουν συχνά "κακές" αποφάσεις (πράγμα υποκειμενικότατο βέβαια), όπως εξάλλου συμβαίνει και στις βουλευτικές ή δημοτικές εκλογές.
Δε διαφωνώ με ό,τι λες, αλλά δεν είχαμε ποτέ και κυβερνήσεις που θα μπορούσε κανείς και εμπιστευτεί ότι ξέρουν καλύτερα από τον κοινό Έλληνα, ώστε αυτός να κάτσει στα αυγά του. Αυτό που προβληματίζει αυτή τη στιγμή με το ζήτημα του ονόματος της γείτονος χώρας είναι ότι η διεκδίκηση των εθνικών δικαιωμάτων και η επιμονή στην αλήθεια που είναι ιστορικά αποδεδειγμένη, εξισώνονται από κάποιους ψευτοφιλελεύθερους με το φασισμό, ενώ σε κάθε υγιή κοικωνία θα είχε τεθεί ζήτημας της εθνικής προδοσίας που διαπράττει αυτή τη στιγμή ο Τσίπρας, από τους παντογνώστες.
Στα δημοψηφίσματα σημασία δεν έχει η απάντηση όσο το ερώτημα, κατ' επέκταση το πότε επιλέγει η εξουσία να πάει σε δημοψήφισμα. Αυτή την εργαλειακή προσέγγιση για το δημοψήφισμα είχα και το 2015, τότε όμως οι φίλοι της κυβέρνησης μιλούσαν για δημοκρατία. Σας επιστρέφω λοιπόν την επιχειρηματολογία, αγαπητοί διεθνιστές του ΣΥΡΙΖΑ. Ποιος φοβάται τη δημοκρατία;
Έγινε κυρίαρχος ο λαός, η λαϊκή μουσική εθνικός ύμνος (τοπε τοπε ο παπαγάλος), ο λαϊκισμός μοναδική ιδεολογία (πχ Ζάππειο Ι, ΙΙ, πρόγραμμα Θεσσαλονίκης κτλ).Ο λαϊκός ξερόλας, αφού μορφώθηκε με το Ο Καιρός γαρ Εγγύς ΙΙ, έριξε κι ανέβασε κυβερνήσεις. Γι'αυτόν παραιτήθηκε ο Ζουράρις, γι' αυτόν δουλεύουν όλοι.Δεν υπάρχει ρεαλισμός καλής και κακής ποιότητας. Μόνο η ανάγκη για παρηγορεί απόλυτες αλήθειες. Μόνο λαϊκισμός. Αυτός μας πάει πίσω. Στην εποχή Τρικούπη - Δηλιγιάννη.