Χατζιδάκις εν μέσω χούντας: "Είμαι εναντίον του «προετοιμασμένου ηρωϊσμού»"

Χατζιδάκις εν μέσω χούντας: "Είμαι εναντίον του «προετοιμασμένου ηρωϊσμού»" Facebook Twitter
52

Νοιώθω τις ανάσες των «χατζιδακικών» στο σβέρκο μου. Οσμίζομαι, ήδη, την μυρωδιά των μελανιών και το κάψιμο των πληκτρολογίων τους. Σε κάθε επέτειο θανάτου ή γέννησής του, προετοιμάζομαι για ένα... ανεπανάληπτο μπαράζ κενολογιών και απλουστεύσεων, επαναλήψεων στη νιοστή και χαζοχαρούμενων προσεγγίσεων τού τύπου «μας λείπει», «πώς θα ήμασταν σήμερα αν ζούσε...», ενώ πέφτουν στα κεφάλια μας καντάρια από... «εμβληματικός», «αξέχαστος», «μεγάλος ερωτικός», «μεγάλος αναρχικός», «...στη γειτονιά των αγγέλων» και κιλά από «Χατζιδάκις και νεολαία», «Χατζιδάκις και ψυχεδέλεια» και άλλα τέτοια σκοροφαγωμένα. Τέλος πάντων, εγώ... κόβω δρόμο, προλαβαίνω τους περισσότερους στη στροφή και αναδημοσιεύω-σχολιάζω κάτι που έχει αληθινό νόημα, που προσθέτει ουσιαστικές ψηφίδες στο χατζιδακικό προφίλ. Έτσι νομίζω δηλαδή...

Κι' εγώ νέος είμαι. Και μάλιστα πιο νέος από τους νέους που πιστεύουν σαν βλάκες ότι πονάνε για τα κοινά. Φασαρία μόνο κάνουν...

Έχουν περάσει σχεδόν δυόμισι χρόνια (11/1/2012) από τότε που αναδημοσίευσα μία συνέντευξη του Μάνου Χατζιδάκι στον Ρένο Αποστολίδη... κι έγινε το σώσε. (Όχι, εντάξει – απλώς, η ανάρτηση είχε «μοιραστεί» κι είχε διαβαστεί αρκετά, αυτό εννοώ). Η συνέντευξη εκείνη είχε δημοσιευτεί κατά πρώτον το 1966, κανα χρόνο, χονδρικώς, πριν ο Μάνος Χατζιδάκις αφήσει την Ελλάδα για την Αμερική – μια μετάβαση που έγινε, βεβαίως, πριν από το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου. Το λέω τούτο γιατί ορισμένοι... σουλατσαδόροι διαδίδουν πως ο Χατζιδάκις έφυγε από την Αθήνα λόγω χούντας. (Δεν τους προέκυψε...). Όσα χρόνια ο Χατζιδάκις βρισκόταν στην Αμερική δεν ξέρω αν είχε δώσει συνεντεύξεις, και πόσες είχε δώσει, σε ελληνικά έντυπα. Κάτι έχω στο νου μου, αλλά μ' ένα πρόχειρο ψάξιμο δεν μπόρεσα να το βρω... Ας είναι. Όταν επέστρεψε, όμως, στην Ελλάδα, προς το καλοκαίρι-φθινόπωρο του '72, βρήκε τα πράγματα σχεδόν όπως τα είχε αφήσει (ου μην και καλύτερα), και εννοώ σε σχέση με το πώς τον είχαν περιβάλλει τα μέσα, ο Τύπος και ο κόσμος. Σαν να μην είχαν περάσει πεντέμισι-έξι χρόνια απουσίας. Σαν να ήταν πάντα εδώ. Λογικό από μια μεριά, αν σκεφθεί κανείς πως τα τραγούδια του ήταν μονίμως στα ραδιόφωνα, τις τηλεοράσεις και άρα στο στόμα του κόσμου («Δεν ήταν νησί», «Ο μύθος», «Μίλησέ μου», «Η πίκρα σήμερα», «...Να δώσει η Μεγαλόχαρη κι η Παναγιά η Κανάλα/ να μεγαλώσεις γρήγορα σαν τα κορίτσια τ' άλλα», «Απόψε φθινοπώριασε» και όλα τα υπόλοιπα από το άλμπουμ «Της Γης το Χρυσάφι» κυρίως, που είχε τυπωθεί στην Ελλάδα το 1971).

Τον Οκτώβριο του 1973, σχεδόν ένα χρόνο αφότου είχε επιστρέψει στην Αθήνα από την Νέα Υόρκη, ο Μάνος Χατζιδάκις δίνει μία μεγάλη συνέντευξη στον Κώστα Ρεσβάνη, για λογαριασμό του περιοδικού Ο Ταχυδρόμος [#1019, 19/10/1973]. Ένα πολύ ενδιαφέρον τεύχος, με αναφορές στην μουσική κίνηση της Πλάκας, με συνέντευξη του Γιάννη Μαρκόπουλου, αλλά και του συνταγματάρχη Ιωάννη «Καθαρά Χέρια» Λαδά στον Γιώργο Λιάνη. Να υπενθυμίσω πως βρισκόμαστε στην εποχή «φιλελευθεροποίησης» του καθεστώτος, με τον Παπαδόπουλο ως Πρόεδρο της Δημοκρατίας να διορίζει την πολιτική κυβέρνηση Μαρκεζίνη (8/10/1973), την ώρα κατά την οποίαν ξεσηκώνονται τα Μέγαρα (14/10) για την γνωστή υπόθεση Ανδρεάδη (έγινε και ταινία-ντοκιμαντέρ από τους Σάκη Μανιάτη και Γιώργο Τσεμπερόπουλο που προβλήθηκε την επόμενη χρονιά) και με τους φοιτητικούς συλλόγους, ένα μήνα πριν το ξέσπασμα του Πολυτεχνείου, να βρίσκονται σε αναβρασμό – εν σχέσει με την δοτή κυβέρνηση και τα χουντικά διατάγματα για την Ανώτατη Παιδεία. Ο Χατζιδάκις δεν δείχνει να νοιάζεται για τίποτα απ' όλα αυτά, αποκαλώντας μάλιστα τους φοιτητές «προετοιμασμένους ήρωες» και «μελλοντικούς δυνάστες».


Η αλήθεια είναι πως ορισμένοι θα σπεύσουν να υπερθεματίσουν, έχοντας στο νου τους τούς μετέπειτα επώνυμους Πολυτεχνίτες της εποχής και το πώς πορεύτηκαν στα χρόνια της Μεταπολίτευσης (έως και σήμερα). Και πράγματι, αν το σκεφθείς κατ' αυτόν τον τρόπο, ο Χατζιδάκις λέει μεγάλη κουβέντα. Μόνον που τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι. Δεν είναι ποτέ ακριβώς έτσι. Δεν τα φάγαμε όλοι μαζί... Συζητάμε, στις παρέες μας, εδώ-εκεί-οπουδήποτε, για την Γενιά του Πολυτεχνείου έχοντας στο νου μας πέντε-έξι ονόματα που διέγραψαν ολόκληρο τον κύκλο, υπηρετώντας και γλείφοντας, τελικώς, εκείνους που έφτυναν στα νειάτα τους. Ξεχνάμε, όμως, πως υπήρξαν πολλοί (οι περισσότεροι) που δεν πορεύτηκαν τοιουτοτρόπως. Έμειναν «ανώνυμοι», δεν πάτησαν επί των αγώνων τους για να αναρριχηθούν, δεν έγιναν οι παρατρεχάμενοι της εξουσίας. Οι «δυνάστες», όντως έχουν ονοματεπώνυμο, οι υπόλοιποι εξακολουθεί και σήμερα να μην έχουν...

Δεν ήλθα πιο νωρίς στην Ελλάδα για φορολογικούς λόγους. Έφυγα πριν από την 21η Απριλίου 1967 και έμεινα έξω για τους λόγους που σας είπα. Και ποτέ δεν φώναξα πως «θα έλθω κι ας με συλλάβουν...»

Γενικώς, ο Χατζιδάκις ποτέ δεν είχε καλή γνώμη για την νεολαία, αν κρίνω και από άλλες μεταγενέστερες συνεντεύξεις του –αφήστε τι υποστηρίζουν, σήμερα, οι διάφοροι σκράπες και οι απληροφόρητοι–, λέγοντας χαρακτηριστικώς στον Ρεσβάνη πως οι νέοι «φασαρία μόνο κάνουν» και πως από την Πλάκα μπορούσες να περάσεις... «μόνο με την συνοδεία της Αμέσου Δράσεως». (Θα ρωτήσω τον Θανάση Γκαϊφύλλια να μου πει αν ήταν έτσι...). Εκείνο, πάντως, που ακούγεται στ' αυτιά μου εντελώς προκλητικό (ένα ανάμεσα στα διάφορα τέλος πάντων) είναι ο τρόπος που σκεπτόταν ο Χατζιδάκις εν σχέσει με την έννοια της ελευθερίας... «την ελευθερία μου δεν την εξαρτώ από πολιτικά σχήματα, είμαι εσωτερικά ελεύθερος»... την ώρα που, μόλις δύο μήνες νωρίτερα (20/8/1973), η χούντα είχε προκηρύξει γενική αμνηστία των πολιτικών κρατουμένων και άρση του στρατιωτικού νόμου. Σκεφθείτε, δηλαδή, να πηγαίνατε να λέγατε σ' έναν πολιτικό κρατούμενο... «μην σε νοιάζει που είσαι 'μέσα' και σε βασανίζουνε, αρκεί να είσαι 'εσωτερικά' ελεύθερος»... πώς θα σας αντιμετώπιζε. Κάτι παπάδες που λέγανε τα δικά τους ανάλογα στην Μακρόνησο ή την Γυάρο δεν περνούσαν και πολύ καλά... Υπάρχει μία ωραία αφήγηση επ' αυτού στο βιβλίο Γυάρος [Πλειάς, Αθήνα 1974] του αγωνιστή ηθοποιού Τζαβαλά Καρούσου (1904-1969), αλλά την κρατώ για άλλη φορά... Η δική μου εντύπωση είναι πως ο Χατζιδάκις κρατάει εντελώς μεσοβέζικη θέση (για να το πω έτσι, ώστε να μην φανώ κακός...) εν σχέσει με την χούντα, όταν λέει πως «δεν μ' ενδιαφέρει ούτε ο Παπαδόπουλος[sic], ούτε κανείς άλλος, φτάνει να είμαι τίμιος με τον εαυτό μου[sic]» και πως «δεν υπερασπίζομαι την σημερινή κατάσταση, αλλά εγώ τουλάχιστον σ' αυτόν τον τόπο κυκλοφορώ και μιλώ ελεύθερα[sic], γιατί την ελευθερία μου δεν την εξαρτώ από πολιτικά σχήματα[sic]», ενώ και η θέση του για την λογοκρισία ελέγχεται σφόδρα όταν, ναι μεν, υποστηρίζει πως... «η λογοκρισία είναι ηλίθιος θεσμός», αλλά «δεν θίγει την ουσιαστική Τέχνη[sic]– εμένα δεν με θίγει, γιατί δεν εφάπτεται με το έργο μου, γιατί δεν μιλώ με συνθήματα».


Η συνέντευξη του Μάνου Χατζιδάκι στον Κώστα Ρεσβάνη έχει πολύ ψαχνό –όπως είχαν πάντα οι συνεντεύξεις του Χατζιδάκι– και μπορεί να τροφοδοτήσει πολλές και διαφορετικές ουσιαστικές συζητήσεις, όχι σαχλαμάρες, (ακόμη και μετά από 40+ χρόνια). Έτσι κάπως αποκαλύπτονται οι βαθύτερες σκέψεις και ιδέες του ανδρός, και μάλιστα σε μιαν ανώμαλη εποχή, και όχι με εξάψαλμους και τρισάγια. Αν προκύψει κάτι, λοιπόν, εδώ είμαστε... Ο Ρεσβάνης κάνει μιαν εισαγωγή και κατόπιν διαβάζουμε τον Χατζιδάκι να λέει...

Χατζιδάκις εν μέσω χούντας: "Είμαι εναντίον του «προετοιμασμένου ηρωϊσμού»" Facebook Twitter
«Δεν μ' ενδιαφέρει ούτε ο Παπαδόπουλος[sic], ούτε κανείς άλλος, φτάνει να είμαι τίμιος με τον εαυτό μου... Δεν υπερασπίζομαι την σημερινή κατάσταση, αλλά εγώ τουλάχιστον σ' αυτόν τον τόπο κυκλοφορώ και μιλώ ελεύθερα"

Έχω αλλάξει τα τελευταία χρόνια. Απέκτησα μεγαλύτερο αυτοέλεγχο, δεν είμαι πια ο ίδιος. Τώρα ξέρω τι λέω, ενώ παλαιότερα είπα πράγματα που δεν ήθελα...


Προσχωρήσατε στην Λυρική Σκηνή απ' ό,τι συζητείται. Τι θα προκύψη από την νέα στροφή που πήρατε;
Ο Θεός βοηθός... αλλά τι λέτε προσχώρησα. Δεν είναι η πρώτη φορά που θα διευθύνω λυρικό θέατρο. Τον Φεβρουάριο βρέθηκα στο πόντιουμ για την 'Τραβιάτα'...


Ωστόσο, από σας περίμενε κάτι άλλο ο κόσμος. Ίσως νέες φόρμες, χλωρές ιδέες, όχι Λυρική...
Αγαπητέ μου, εγώ, παρ' όλη την κατακραυγή, θα συνεχίσω. Περιφρονώ τον πολύ λαό... Ο λαός αυτός που λέτε μ' έμαθε από τα τραγουδάκια μου. Δεν έσκυψε να δη όλο μου το έργο. Έγινα συμπτωματικά γνωστός μ' αυτά τα τραγουδάκια κι' από τον καιρό των 'Παιδιών του Πειραιά' απόκτησα την δημοτικότητα τύπου Βουγιουκλάκη...


Ανάμεσα σ' αυτό τον «λαό», κύριε Χατζιδάκι, υπάρχουν άνθρωποι που δάκρυσαν ακούγοντας τα τραγουδάκια σας...
Έπρεπε να πάνε στον γιατρό, στον οφθαλμίατρο ειδικώτερα. Κάτι θα είχαν τα μάτια τους...


Δακρύζουν ακόμη, ίσως, κι' ας μην το δεχόσαστε...
Να πάνε στον γιατρό. Εγώ, πάντως, υπήρξα πριν από τα τραγουδάκια μου και υπάρχω μετά από αυτά.


Διαβάζω πως θα αναλάβετε την διεύθυνση μπουάτ στην Πλάκα. Ο Μίκης Θεοδωράκης έρχεται στην Ελλάδα. Αλλάζουν τα χρώματα σ' αυτόν τον τόπο. Οι νέοι ίσως περιμένουν κι' εσάς για τις νέες προοπτικές που μπορεί να ανοιχτούν...
Σιχαίνομαι τις μπουάτ, σιχαίνομαι και την σημερινή Πλάκα. Όσα γράφτηκαν για την επιστροφή μου στην Πλάκα, είναι ψέματα. Εγώ δεν είπα τίποτε. Όταν ήμουν νέος, η Πλάκα ήταν από τα πιο όμορφα κομμάτια της Αθήνας. Τώρα, μόνο με την συνοδεία της Αμέσου Δράσεως μπορείς να περάσης. Οι νέοι να μην περιμένουν τίποτε. Δεν ανοίγεται καμμία προοπτική. Ο μύθος της νέας γενιάς... Τι θα πη «νέα γενιά»; Μετράτε αριθμούς, ηλικίες...


Μετράω φωνές, κύριε Χατζιδάκι. Από τ' αμφιθέατρα, έως τα εργοστάσια...
Κι' εγώ νέος είμαι. Και μάλιστα πιο νέος από τους νέους που πιστεύουν σαν βλάκες ότι πονάνε για τα κοινά. Φασαρία μόνο κάνουν...

Χατζιδάκις εν μέσω χούντας: "Είμαι εναντίον του «προετοιμασμένου ηρωϊσμού»" Facebook Twitter


Οι νέοι βάζουν το κεφάλι τους στην φωτιά και το ξέρετε. Γιατί το παραβλέπετε;
Ας κάνουν ό,τι θέλουν. Πάρτε το είδηση, εμένα δεν με αγγίζει ο μύθος της «νέας γενιάς». Και στο τέλος, να σας πω κάτι; Εγώ δεν απευθύνομαι σε «γενιές». Γράφω μουσική και μ' αυτήν μιλάω σε ανθρώπους που έχουν ευαισθησία. Τον μύθο της νέας γενιάς τον έκαναν παράθυρο για να μπουν μέσα της αυτοί που θέλουν να την εκμεταλλευθούν... Υπάρχουν, αγαπητέ μου, σ' αυτή την νέα γενιά και παιδιά ευαίσθητα. Αλλά αυτά ακριβώς δεν έχουν τα χαρακτηριστικά της γενιάς τους! Κι εγώ σαν νέος υπήρξα ανήσυχος, όχι, όμως, βλαξ... Θωρακίζονται πίσω από την ετικέτα «νέα γενιά», συσσωρεύουν άχρηστες γνώσεις, μια που η πληροφόρηση είναι εύκολη σήμερα και ενώ στην ηλικία είναι νέοι, έχουν ήδη προσχωρήσει στην παλαιά γενιά. Δεν θα είμαι αρεστός μ' αυτά που λέω. Έχω, όμως, παράδειγμα τον εαυτό μου, που σαν νέος βρήκε την ομορφιά σε ανθρώπους πιο ηλικιωμένους. Πλησίασα τον Σεφέρη, τον Γκίκα, τον Πικιώνη, τον Τσαρούχη, τον Ελύτη, τον Γκάτσο, τον Μόραλη. Όλοι αυτοί, φίλοι μου και δάσκαλοι, με δίδαξαν να μην κολακεύω ούτε γενιές, ούτε ανθρώπους...


Νομίζω πως οι νέοι σήμερα δεν έχουν ανάγκη από κολακείες, κύριε Χατζιδάκι. Απλά και μόνο βλέπουν, ακούνε, κρίνουν, δρουν, γνωρίζουν το ειδικό βάρος τους. Και ποιοι νομίζετε ότι αγάπησαν τα τραγούδια σας;
Δεν μ' ενδιαφέρει... Εγώ δεν κάνω τέχνη για τον λαό. Απευθύνομαι σε ωρισμένες ομάδες ανθρώπων μόνο. Αν έχω ενδιαφέρον, ας με ανακαλύψουν. Όταν διάβαζα Σεφέρη, δεν ρώτησα τι ηλικία έχει...


Είπατε πως απευθυνόσαστε σε «ομάδες ανθρώπων». Τονίσατε ότι έντεχνα καλλιεργείται ο «μύθος της νέας γενιάς». Αν αυτό ήταν... πλάγια πρόταση προς την κατεύθυνση Θεοδωράκη...
Μου υποσχεθήκατε να μη μιλήσουμε γι' αυτά. Μου φανήκατε συμπαθητικός από χθες (σ.σ. ο Ρεσβάνης λέει πως είχε συναντήσει τον Χατζιδάκι τυχαίως την προηγούμενη νύχτα, καθώς αγόραζε πέντε-έξη κουτιά τσιγάρα από περίπτερο στο Παγκράτι). Ήθελα να σας μιλήσω, αλλά τι τον θέλετε τον Μίκη... Όχι δεν κάνω υπαινιγμό για τον Θεοδωράκη. Είναι κι εκείνος εξ ίσου ικανός να αιτιολογήση τις απόψεις του. Εξ άλλου, ποτέ δεν είχαμε κάτι κοινό με τον Μίκη, εκτός απ' το ότι γράφουμε κι' οι δυο μουσική...


Μιλήστε μου, τότε, για τον μουσικό Θεοδωράκη...
Έχω γνώμη, αλλά δεν απαντώ.


Να μου πήτε, αν σας αρέσει η νέα του μουσική...
Δεν απαντώ.


Σημαίνει άρνηση του έργου του αυτό το «δεν απαντώ»;
Δεν απαντώ.


Πάντως, δεν σημαίνει παραδοχή...
Δεν απαντώ. Μα τι πάθατε με τον Μίκη. Όταν έλθη θα μπορέσουμε ίσως να μιλήσουμε από κοντά. Η αλληλογραφία δεν είναι στο αίμα μου. Και σας το ξαναλέω. Δεν έχουμε τίποτα κοινό, ούτε για συμφωνία, ούτε για σύγκρουση... Γιατί πάντα μαζί ο Χατζιδάκις και ο Θεοδωράκης; Σταματάω τώρα εγώ αυτή την σύζευξη. Είμαστε φίλοι με τον Μίκη και συνομήλικοι. Τίποτε άλλο. Εξ άλλου εκείνον τον ακούνε μέσα σ' ένα κομφούζιο πολιτικής και μουσικής. Εμένα, όμως, όχι.


Η επιτυχία της πρόσφατης συναυλίας του Ξαρχάκου θα πρέπει να σας προβλημάτισε, γύρω από το τι θέλει ο κόσμος σήμερα...
Μπράβο στον Ξαρχάκο. Όμως, εγώ σκέπτομαι πως το μεγάλο κοινό δεν το ελέγχεις, σε ελέγχει. Σας μίλησα για ένα μίνιμουμ ευαισθησίας που πρέπει να έχη ο δέκτης.


Κι εγώ σκέφτηκα, κύριε Χατζιδάκι, πως για όλους τους δέκτες δεν υπάρχει το ίδιο περιβάλλον και οι ίδιες ευκαιρίες για την ευαισθητοποίηση, που θα πη πως ο κοινωνικός περίγυρος δεν έχει την ίδια σύσταση. Και μόνο οι δέκτες δεν φταίνε γι' αυτό...
Κοινωνικό περιβάλλον... Άλλος μύθος. Όπως γεννιέσαι να 'σαι πομπός, έτσι γεννιέσαι να 'σαι δέκτης. Οι άνθρωποι έρχονται στον κόσμο μ' έναν κάποιο βαθμό δεκτικότητος...


... που βελτιώνουν ή εξαφανίζουν οι διαφορετικές συνθήκες ζωής.
Όχι. Ή την έχεις την ευαισθησία, ή δεν την έχεις. Είδα σε επαρχίες παιδιά συγκροτημένα, ευαίσθητα, και είδα στην Αθήνα παρέα δέκα νέων, που επί ώρες μιλούσαν με σαράντα λέξεις. Μετρούσα με ηδονή: σαράντα λέξεις...


Κι' εγώ άκουσα συζήτηση φοιτητών να μιλούν στα είκοσί τους χρόνια, νύχτες ολόκληρες, με χιλιάδες λέξεις για χίλια προβλήματα...

Εάν η σκέψη γίνει αποθήκη γνώσεων, θεωρώ θετικώτερο στοιχείο την παρέα με τις σαράντα λέξεις.

Οι φοιτητές που σας έλεγα, κύριε Χατζιδάκι, δεν μένουν μόνο στα λόγια. Παίζουν –και χάνουν συχνά– την καριέρα τους, την ζωή τους. Νομίζω πως πρόσφατα θα πληροφορηθήκατε κι εσείς γι' αυτό...
Είμαι εναντίον του «προετοιμασμένου ηρωισμού». Οι ακούσιοι ήρωες είναι ιδανικές περιπτώσεις. Ο «προετοιμασμένος ήρωας» είναι ο μελλοντικός δυνάστης...


Δηλαδή κύριε Χατζιδάκι «αλλοίμονο στις χώρες που έχουν ανάγκη από ήρωες»;
Μην με ειρωνεύεσθε. Κατάλαβα την λεπτή σας ειρωνεία, αλλά εγώ μιλάω γενικότερα. Σέβομαι τις ταλαιπωρίες των συγχρόνων ηρώων, αλλά δεν πείθομαι για την σημασία τους.


Νομίζω πως εσείς, κύριε Χατζιδάκι, δεν έχετε ταλαιπωρηθή από καμμία κυβέρνηση ή κατάσταση. Θα μπορούσαν να σας πουν... μόνιμο κατεστημένο. Αυτό σημαίνει πως δεν κεντρίζετε τους κρατούντες...
Είμαι με ό,τι θετικό επιδιώκει μια κυβέρνηση και εναντίον κάθε αρνητικού. Άλλοι συμμαχούν με άλλου είδους κατεστημένα, που αλλοίμονό μας, αν έλθουν. Υπήρξα προσωπικός φίλος του Καραμανλή, όχι φίλος της ΕΡΕ. Δεν είμαι α-πολιτικός. Απλώς δεν είμαι «πολιτικός», με την έννοια πως δεν οχυρώνομαι πίσω από σχήματα για να υπάρξω σαν καλλιτέχνης. Ασχολούμαι με τα προβλήματα του καιρού μου, δεν είμαι πολιτικός της μόδας. Μένω στο επίπεδό μου, δηλαδή είμαι άνθρωπος που δεν πράττω εύκολα. Η πολιτικότητά μου δεν περιέχει συνθήματα. Ξέρω πως έρχομαι σε σύγκρουση με το πολιτικό αίσθημα των πολλών...

(σ.σ. Ο Ρεσβάνης λέει πως ο Χατζιδάκις ξαφνικά μίλησε μόνος του, σαν να θυμήθηκε την απουσία του από την Ελλάδα)
Δεν ήλθα πιο νωρίς στην Ελλάδα για φορολογικούς λόγους. Έφυγα πριν από την 21η Απριλίου 1967 και έμεινα έξω για τους λόγους που σας είπα. Και ποτέ δεν φώναξα πως «θα έλθω κι ας με συλλάβουν...». Κάποιος το φώναξε, ενώ ήξερε πως δεν υπήρχε κίνδυνος να συλληφθή. Και είπε ακόμη: «Η Ελλάδα δεν είναι του Παπαδόπουλου...». Λοιπόν; Η Ελλάδα ήταν του Παπαδόπουλου πριν έξη χρόνια και τώρα δεν είναι; Αυτά δεν είναι τίμια πράγματα. Δεν μ' ενδιαφέρει ούτε ο Παπαδόπουλος, ούτε κανείς άλλος, φτάνει να είμαι τίμιος με τον εαυτό μου.


Εσάς κύριε Χατζιδάκι, όχι μόνο οι κυβερνήσεις, αλλά και η λογοκρισία σάς άφησε ανέγγιχτο...
Η λογοκρισία είναι ηλίθιος θεσμός. Όμως, δεν θίγει την ουσιαστική Τέχνη. Εμένα δεν με θίγει, γιατί δεν εφάπτεται με το έργο μου, γιατί δεν μιλώ με συνθήματα. Ίσως, εξ άλλου, δεν ξέρετε πως έχω διαμαρτυρηθή και παλαιότερα και πρόσφατα για το θέμα της λογοκρισίας. Επί Καραμανλή μου είχαν απαγορεύσει το τραγούδι μου «Ήταν που λέτε μια φορά, όπου ήταν ένας βασιλιάς, καλό ανθρωπάκι...». Γιατί ζητάτε από τη σημερινή κυβέρνηση να καταργήση κάτι που το βρήκε έτοιμο και δεν το κατασκεύασε; Δεν υπερασπίζομαι την σημερινή κατάσταση, αλλά εγώ τουλάχιστον σ' αυτόν τον τόπο κυκλοφορώ και μιλώ ελεύθερα, γιατί την ελευθερία μου δεν την εξαρτώ από πολιτικά σχήματα. Είμαι εσωτερικά ελεύθερος. Άλλωστε (σ.σ. ο Ρεσβάνης λέει πως χαμογέλασε ο Χατζιδάκις), εδώ δεν έχουμε τα αφόρητα καθεστώτα της Χιλής ή της Σοβιετικής Ενώσεως...


Θυμήθηκα μια φράση του Ηλία Πετρόπουλου, που γράφτηκε σε βιβλίο απαγορευμένο: «Δια του αμοραλισμού κατέκτησα την ελευθερία μου»...
Ας συζητήσουμε για σοβαρά πράγματα και πρόσωπα... Όσο για το περιεχόμενο της φράσεως: Εγώ είμαι ηθικό ον, με διέπουν αρχές τις οποίες ή τις έχω βάλει εγώ ή υπάρχουν σαν νόμοι.


Κάτι καινούργιο, ίσως, αυτό το «Μεθυσμένο Κορίτσι»;
Όχι εντελώς καινούργιο. Τραγούδια θα είναι δεμένα με μύθο. Ένας οδοιπόρος βρίσκει μια μέρα ένα μεθυσμένο κορίτσι. Θέλει να το προστατεύση, αλλά το κορίτσι τού επιτίθεται και του κόβει το κεφάλι. Ταυτόχρονα ανακαλύπτει πως το –ακέφαλο πλέον– σώμα είναι του Αλκιβιάδη. Δεν ξέρει τώρα τι να κρατήση. Το κεφάλι του οδοιπόρου ή το σώμα του Αλκιβιάδη; Ο μύθος είναι διδαχτικός, περιέχει πάθος, βία και νοθεία... Η επιφάνεια των τραγουδιών μου είναι τόσο απλή, όσο το σώμα του Αλκιβιάδη. Για τον οδοιπόρο επηρεάστηκα από τον Μαξιμίλιαν Σελ, που γνώρισα πρόσφατα στην Γερμανία. Για το «μεθυσμένο κορίτσι» από τον Φελλίνι της "Roma" και για τον Αλκιβιάδη από το περίπτερο που αγοράζω τσιγάρα...

______

Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στο μπλογκ του Φώντα Τρούσα diskoryxeion.blogspot.com

Μουσική
52

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

CHECK 10 χρόνια σκοτεινών και χορευτικών ηλεκτρονικών ήχων από την Bedouin Records

Μουσική / 10 χρόνια σκοτεινών και χορευτικών ηλεκτρονικών ήχων από την Bedouin Records

Μια κουβέντα με τον Salem Rashid Skourlis, τον ιδρυτή της ανεξάρτητης δισκογραφικής εταιρείας ακραίου και ambient ηλεκτρονικού ήχου, έναν Έλληνα που ζει μεταξύ Τόκιο και Μπανγκόκ και διαπρέπει στο εξωτερικό.
ΜΑΡΙΑ ΠΑΠΠΑ
Κ.atou: «Kάποιοι χαλάνε λεφτά για να βγουν έξω ένα βράδυ, μην τους το χαλάς»

Οι Αθηναίοι / Κ.atou: «Kάποιοι ξοδεύουν λεφτά για να βγουν έξω ένα βράδυ, μην τους το χαλάς»

Η DJ που έχει δει στο Ντιτρόιτ να ακούνε το set της δυο κουνέλια έμαθε πρόσφατα τι πάει να πει «τέκνο με κ», ενώ η πόλη που πιστεύει ότι έχει την καλύτερη ηλεκτρονική σκηνή τώρα δεν είναι το Βερολίνο. Έχοντας ταξιδέψει σε τόσα μέρη, είναι χαρούμενη που ζει στην Αθήνα, αλλά δεν μπορεί να μείνει στο κέντρο της.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ
10 πράγματα για τον Enrico Sangiuliano

Μουσική / Enrico Sangiuliano, ένας περφεξιονιστής του dancefloor

Ο DJ που έχει δει πολλές κυκλοφορίες του να μπαίνουν στα «κομμάτια της χρονιάς», όπως το remix που έκανε με τη σύζυγό του Charlotte de Witte στο «The Age of Love», επιστρέφει στην Αθήνα το Σάββατο 9 Μαρτίου. Συγκεντρώσαμε λοιπόν δέκα πράγματα που πρέπει να ξέρετε για εκείνον πριν χορέψετε στα πολλά του BPM.
ΦΩΦΗ ΤΣΕΣΜΕΛΗ
Jack Lamar ένας ράπερ που ξεπετάγεται με ορμή από την Γενιά Α μιλάει στη LiFO

Μουσική / Jack Lamar: Ο δεκάχρονος ράπερ που ξεπετάγεται με ορμή στο ελληνικό TikTok

Συναντήσαμε τον ράπερ που ανήκει στη Γενιά Α ενώ γύριζε το βιντεοκλίπ του «Oh Oh» στην πλατεία Συντάγματος. Ηχογράφησε το πρώτο του κομμάτι στα οχτώ, λέει πως οι βρισιές στο τραπ δεν τον αγγίζουν, κλείνει τα αυτιά του ή τις προσπερνά.
ΜΙΝΑ ΚΑΛΟΓΕΡΑ
Ρίχαρντ Στράους: Κυνηγώντας μουσικούς ανεμόμυλους

Συμφωνική Μουσική - Ιστορίες / Ρίχαρντ Στράους: Κυνηγώντας μουσικούς ανεμόμυλους

Πώς θα αφηγούμασταν μουσικά τον Δον Κιχώτη του Θερβάντες; Με αφορμή το ομώνυμο συμφωνικό ποίημα του Ρίχαρντ Στράους, η Ματούλα Κουστένη βουτά σε έναν συναρπαστικό μουσικό κόσμο.
ΜΑΤΟΥΛΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ

σχόλια

20 σχόλια
Χατζιδακικός δεν υπήρξα ποτέ. Λίγα χρόνια είναι που τον έχω καταλάβει. Για χρόνια ήμουν στους "θοδωρακικούς".Είναι θεός και γουστάρω απίστευτα το ότι έχει τάξεις μεγεθών στο κεφάλι του. Μπορεί να βάζει τα πράγματα in the right proportion.Άλλο να μιλάς με σύμβολα και άλλο με συνθήματα. Άλλο να καλείς δίπλα σου τους νέους και να θεοποιείς την ηλικία τους, πράγμα για το οποίο δεν έχουν προσπαθήσει, άλλο να επιλέγεις ποιοτικούς ανθρώπους ανεξάρτητα από ηλικία ή φύλο ή φυλή. Άλλο να μπορείς να αλλάζεις απόψεις στα ασήμαντα για να μπορείς να είσαι αμετακίνητος στα σημαντικά άλλο να ψηφίζεις 50 χρόνια "αριστερά".Άλλο να προσφέρεις άλλο να είσαι ήρωας (σ.σ. η λέξη προέρχεται από την "ώρα", κάτι σαν χρήσιμος καιροσκόπος).Και ναι η συντριπτική πλειοψηφία των ηρώων που Πολυτεχνείου είτε το εξαργύρωσαν είτε μας κράτησαν μούτρα που δεν το εξαργύρωσαν ψιλοζηλεύοντας τους άλλους.Ο Χατζιδάκις μου αρέσει περισσότερο σαν πολιτική σκέψη παρά σαν μουσική, χωρίς να λέω ότι η μουσική του συνεισφορά είναι ασήμαντη. Αυτό που λέω ότι ο παλιός ΕΠΟΝίτης έχει απίστευτη ΠΟΛΙΤΙΚΗ προσφορά με την κυριολεκτική έννοια του πολιτική.Το μόνο σοβαρό του μειονέκτημα είναι ότι ως απίστευτα επιδραστική προσωπικότητα αρκεί σε έναν χλεχλέ του σήμερα να πει "είμαι χατζιδακικός" για να αποκτήσει αξία. Αλλά αυτό δεν είναι θέμα του ιδίου, αν και κατά καιρούς επέτρεψε τη δημιουργία αυλής.
Χατζηδάκης ...«Η λογοκρισία είναι ηλίθιος θεσμός.»Δεν είναι ο Χατζηδάκης που έκοψε τον "Μηχανισμό" του Άσιμου από την ραδιοφωνία με την φράση "δεν είναι ποίηση αυτή"???
Επειδή είδα απο σχολιαστές να σχολιάζονται μάλλον ως μπουρδολογίες τα περί φιλίας του Μάνου Χατζιδάκι με τη Grace Slick έχω να καταθέσω τα εξής: Τυχαίνει τα τελευταία χρόνια να έχω επισκεφτεί αρκετές φορές την οικία Χατζιδάκι στη Ρηγίλλης και ο θετός γιος του να μου έχει δείξει το αρχείο του συνθέτη. Κάποια στιγμή σε ανύποπτο χρόνο, στο free press των δισκοπωλείων Metropolis αν τα λέω σωστά, είχαν δημοσιευθεί κομμάτια από τα ιδιωτικά ημερολόγια του Χατζιδάκι, όπου φαινόταν η σχέση του με τη λεγόμενη pop κουλτούρα της εποχής. Προσωπικά, έχω δει με τα μάτια μου επιστολή της Grace Slick στον Χατζιδάκι από μία πολιτεία των ΗΠΑ σε μία άλλη, που προφανώς βρίσκονταν αμφότεροι την περίοδο εκείνη. Τμήμα, επίσης, από ημερολόγιο του Χατζιδάκι της χρονιάς 1969 που αναφέρεται στο ''Surrealistic Pillow'' ως αριστούργημα. Τέλος, υπάρχει και ένα ηχογραφημένο γράμμα του Χατζιδάκι προς τον Μίνωα Αργυράκη της χρονιάς 1971 - υπήρχε μέχρι πρότινος η μπομπίνα στην παλιά ΕΡΤ, τη βρήκε η Άμυ Μιμς, χήρα του Αργυράκη, την παρέδωσε στον παραγωγό Γιώργο Μητρόπουλο, αυτός εν συνεχεία την ψηφιοποίησε και ορισμένοι άνθρωποι σήμερα έχουμε στα χέρια μας σε CD αυτό το γράμμα του Χατζιδάκι. Στο εν λόγω γράμμα που έχω αρκετά χρόνια να ακούσω από τη δισκοθήκη μου, θυμάμαι ότι ο Χατζιδάκις συστήνει ως ερμηνεύτρια της ''Όπερας για πέντε'' τη Φλέρυ Νταντωνάκη ως αντικαταστάτρια της Grace Slick, αφού δεν έκατσε η δουλειά μαζί της - δε γνωρίζω περισσότερα, πέραν των δύο ηχογραφημένων αγγλόφωνων τραγουδιών με τη Φλέρυ που παραθέτει και που παραπέμπουν σε συνθέσεις ολίγον καμπαρέ του Kurt Weil. Εκτενείς αναφορές υπάρχουν όμως και σε έναν άγνωστο folk τραγουδοποιό ονόματι Emmit Rhodes - δεν τον ήξερα, αλλά είμαι σίγουρος πως ο Φώντας θα τον γνωρίζει - που, σύμφωνα με τον Χατζιδάκι, θα ήταν συμπρωταγωνιστής της Slick στην ''Όπερα για πέντε''. Όπως επίσης υπάρχει δια στόματος Χατζιδάκι και μία αναφορά στον Mayo Thompson και ''στο Red Crayola'', όπως αναφέρει χαρακτηριστικά. Δανείζομαι ακριβώς τα λίγα λόγια του Χατζιδάκι για τον Mayo: ''Είναι ωραίος αυτός ο Τεξανός, διανοούμενος, δεν έχει σχέση με τους άλλους''...Αυτά και συγνώμη για την κατάχρηση του χώρου!
Σ’ ένα γράμμα που είχε στείλει ο Μάνος Χατζιδάκις από την Αμερική στον Δημήτρη Βερνίκο με ημερομηνία 21/11/1968 (αναδημοσιευμένο απόσπασμα από το «Ε» της Ελευθεροτυπίας, τεύχος 218, 11/6/1995) διαβάζουμε:«Χτες στις 4:30 το απόγευμα γνωρίστηκα με την Γκρέις Σλικ στο γραφείο του Ρότζερ Χολ της RCA. Για το θέατρο δεν το συζητά. Της αρέσει το στούντιο και δεν μπορεί να δεσμευτεί με παραστάσεις. Αλλά της αρέσει η ιδέα να κάνει ένα δίσκο μαζί μου – πρόταση του Ρότζερ Χολ. Είναι όμορφη, μα εγωιστικά τοποθετημένη, χωρίς να ’χει και την ανάλογη χάρη που να γοητεύει και να καλύπτει τον εγωισμό της. Οπωσδήποτε η εμφάνισή της είναι εντυπωσιακή. Δώσαμε ραντεβού την άλλη Παρασκευή στο Φίλμορ Ηστ που θα ’χει συναυλία. Όταν με χαιρετούσε με κοίταξε πολύ και μου ’σφιξε το χέρι. Μου έκανε εντύπωση για να στο γράφω». Έχω ακούσει διάφορα για τις γνωριμίες του Χατζιδάκι με ροκάδες και folkists της εποχής (στην Αμερική). Όλοι ξέρουμε πλέον την συνεργασία του με τον Shawn Phillips, έχω ακούσει κι εγώ για τον Emmit Rhodes, ακόμη και για τους H.P. Lovecraft! Δεν θυμάμαι που το έχω δει αυτό… και μου ’χε κάνει μεγάλη εντύπωση, όταν το είχα διαβάσει (ψάχνω να το βρω). Έχω την αίσθηση, όμως, πως με τον Mayo Thompson ήταν πολύ προχωρημένη η επικοινωνία τους («ακούω» τον Thompson, στα «Πέριξ» μα ακόμη και στον «Οδοιπόρο…») και το γεγονός πως ο άνθρωπος αυτός έφθασε μέχρι την Ελλάδα για να συναντήσει τον Χατζιδάκι, ώστε να προκύψει κάποια δουλειά, δείχνει πόσο μπροστά ήταν τα πράγματα. Να ηχογράφησαν άραγε κάτι πρόχειρο ή λιγότερο πρόχειρο το 1973-74; Ωραίο είναι να το φανταζόμαστε…
Για τους H.P.Lovecraft ίσως τό'χες δει από μένα που απλά είχα μεταφέρει κάτι που μου είχε πει ο Νίκος Κυπουργός: πως όταν αλληλογραφούσε με τον Χατζιδάκι εν έτει 1970, αυτός του έστελνε tapes προς μουσική ενημέρωση του με Red Crayola, H.P.Lovecraft και άλλα πράγματα που τον είχαν εντυπωσιάσει. Δεν ξέρω αν ηχογράφησαν κάτι με Mayo Thompson, πάντως ο γιος του επίσης μου έλεγε πως υπάρχει υλικό από τις ΗΠΑ, στο οποίο ο Χατζιδάκις αυτοσχεδιάζει στο πιάνο, συνοδεία γραφομηχανής και ενός σαξοφώνου. Δεν τά'χω ακούσει, πληροφορίες μεταφέρω.
Αυτό για τους H.P. Lovecraft δεν το έχω διαβάσει από ’σένα. Σίγουρα. Σε περιοδικό κάποιος το είχε γράψει κι έλεγε, αν θυμάμαι καλώς, πως τους είχε δει live, είχαν γνωριστεί και κάτι τέτοια… Δεν τους ήξερε δηλαδή μόνο από τους δίσκους. Από το site του Χατζιδάκι βρήκα αυτό… «Τον ίδιο καιρό η Παραμάουντ, γύριζε ένα φιλόδοξο ποιητικό γουέστερν με σκηνοθέτη ένα Καναδό τον Ναριζάνο, με πρωταγωνιστές έναν Άγγλο τον Τέρενς Στάμπ κι έναν Μεξικανό τον Ρικάρντο Μονταλμπάν και με συνθέτη έναν Έλληνα, εμένα. Τότες ήταν που ξενάγησα και φιλοξένησα στην Παραμάουντ τους Μπη Τζης, ενώ κάτω στην εβραϊκή συνοικία οι H. P. Lovecraft τραγουδούσαν το μεθυσμένο καράβι του Ρεμπώ». Το ίδιο κείμενο υπάρχει και στη CD-έκδοση του “Blue”.Ο Χατζιδάκις είναι πολύ πιθανό να παρακολούθησε τη συναυλία των H.P. Lovecraft στο Fillmore Audiotorium την 11/5/1968 (οι ημερομηνίες κολλάνε). Φοβερό live – το λέω γιατί βγήκε σε LP από την Sundazed/Tutman Records το 1991. (Το Fillmore είναι στην εβραϊκή γειτονιά του San Francisco). Βέβαια τα μπερδεύει λίγο, γιατί το τραγούδι των H.P. Lovecraft είναι το “The white ship” που δεν έχει καμμία σχέση με τον Ρεμπώ. Είναι επηρεασμένο από το φερώνυμο διήγημα του H.P. Lovecraft.
Καλά, δεν παίζεσαι. Άμα βρω χρόνο, θα ψάξω το αρχείο μου και θα αναρτήσω μία συγκεκριμένη μαρτυρία του Χατζιδάκι που είχε πάει σε συναυλία της Melanie και την έβγαλε - λέει - όλη την ώρα, ξαπλωμένος στα πόδια της, ενόσω αυτή τραγουδούσε κάτω από το φως αναμμένων κεριών. Τάδε έφη Χατζιδάκις πάλι στα ημερολόγια του, αλλά μου άρεσε και κάθισα κι αντέγραψα όλο το story...
Στο δικό μου σύστημα πάντως, η ελιτίστικη νοοτροπία είναι το ίδιο απωθητική με τον λαϊκισμό. Υπονοούν ανισορροπίες. Η αλήθεια υπάρχει μόνο στους Sex Pistols...και στον Κώστα Ρεσβάνη για τις ερωτήσεις που οι περισσότεροι δημοσιογράφοι δεν θα τολμούσαν να κάνουν ακόμα και σήμερα σε ένα "ιερό τέρας".
Εξαιρετική δημοσίευση, μπράβο στον Φώντα Τρούσα.Ιδιαίτερη φυσιογνωμία ο Χατζιδάκις. Δεν μπορεί να ερμηνευτεί ορθολογικά γιατί δεν σκεφτόταν ορθολογικά. Ήταν, όπως οι περισσότεροι καλλιτέχνες, πλάσμα της διαίσθησης και όχι της τεκμηρίωσης. Της κυκλοθυμίας και όχι της συνέπειας. Μοιραία αυτό αντανακλά στην πολιτική σκέψη, η οποία δεν ήταν πάντοτε το φόρτε του και η οποία χρειάζεται συνέπεια πάνω από όλα.Κάπως έτσι μπορεί να εξηγηθεί ότι ο ίδιος άνθρωπος, εξέφερε εκτός από τη συνέντευξη στον Ταχυδρόμο, κείμενα-διαμάντια όπως το "Κάτι πολύχρωμα παιδιά", όπου υπερασπίζεται τους αναρχικούς της δεκαετίας του '80, και το "Ο νεοναζισμός είμαστε εμείς". Κείμενα με έντονη διαχρονικότητα.Στον Ταχυδρόμο, αν και διακρίνω την επιτηδευμένη εριστικότητα, ανατριχιάζω με κάθε γραμμή˙ στα άλλα κείμενα ταυτίζομαι με κάθε λέξη. Δεν πρόκειται όμως περί σχιζοφρένειας.Ο Χατζιδάκις επέτρεπε στη σκέψη του να πηγαινοέρχεται ελεύθερα αριστερά-δεξιά, αφήνοντας όμως το πηδάλιο στο συναίσθημά του. Μια απαρέσκεια σήμερα μπορούσε κάλλιστα να γίνει λατρεία του μετά από 10 χρόνια, όχι επειδή τη σκέφτηκε αλλά επειδή την ένιωσε αλλιώς. Επίσης γνωρίζω και άλλα "μαργαριτάρια" που έχει πετάξει κατά καιρούς και που δείχνουν το ασυστηματικό της πολιτικής του άποψης, την οποία υπέτασσε σε αισθητικά και υποκειμενικά κριτήρια.Η σεξουαλικότητά του έπαιξε και αυτή το ρόλο της. Αφενός τον πήγαινε σε ριζοσπαστικά μονοπάτια (μην ξεχνάμε ότι έκανε το πρώτο δημόσιο coming out στην Ελλάδα, έστω και κομψά διατυπωμένο), από την άλλη όμως θα είχε σίγουρα και τραυματική διάσταση, η οποία αποτυπώνεται στον μπλαζέ -και ενίοτε πανκ- τρόπο με τον οποίο προβάλλει σαν αυτόματα δικαιωμένη κάθε άλλη ιδιαιτερότητά του, των πολιτικών συμπεριλαμβανομένων.Είναι λάθος να τον αποκαθηλώσουμε πλήρως (πολιτικά πάντοτε), λόγω των συγκεκριμένων απόψεων, όσο λάθος είναι και να τον θεοποιούμε για κάποια κείμενα που τα θεωρώ σταθμό.Και είναι ουσιοκρατικό να αγοράζουμε τις μεγάλες φυσιογνωμίες σαν συνολικό πακέτο (η περίφημη αποκλειστική διάζευξη είτε μέγας είτε τίποτα). Μπορεί οι δύο ιδιότητες να συνυπάρχουν στο ίδιο πρόσωπο ανάλογα με το από ποιο πλευρό ξύπνησε, για αυτό σταχυολογούμε και επιλέγουμε κατά περίπτωση. Δεν έχει νόημα να πούμε λοιπόν ότι ο Χατζιδάκις ήταν πολιτικά ελάχιστος ή μέγιστος. Μπορούμε να πούμε όμως ότι κατέθεσε μέγιστες και ελάχιστες πολιτικές διατυπώσεις, από τις οποίες καλό είναι να κρατάμε αυτές που τον τιμούν περισσότερο.
Δεν υπάρχουν ασπρόμαυροι άνθρωποι. Τις περισσότερες φορές είναι γκρίζοι, λίγες φορές πολύχρωμοι κι ακόμα λιγότερες άσπροι ή μαύροι. Ο Χατζηδάκης κράτησε μια συνεπή δεξιά στάση σε όλη του τη ζωή, στα δύσκολα της Χούντας φρόντισε μόνο τον εαυτό του και τη διατήρηση της προσωπικής του καταξίωσης, μεγαλούργησε όμως στο 3ο Πρόγραμμα αξιοποιώντας την προσωπική του σχέση με τον Καραμανλή και παρέμεινε μουσικός, δεν αναζήτησε καμιά πολιτική αναγνώριση. Ο Θεοδωράκης έδωσε αγώνες, όντας αριστερός και ανέλαβε πρωθυπουργός άνευ χαρτοφυλακίου στην κυβέρνηση Μητσοτάκη. Ο Ξαρχάκος έγραψε τραγούδια που ακόμα και σήμερα συγκλονίζουν (προφανώς "φταίνε" και οι φωνές - Ξυλούρης, Καρέζη) στο Μεγάλο μας Τσίρκο και αργότερα πολιτεύτηκε με τη Ν.Δ. Ο καλλιτέχνης δίνει το έργο του στον κόσμο. Δεν γίνεται να φορτώνεται και όλες τις προσδοκίες του κόσμου και να ανακηρύσσεται με το ζόρι ταγός.
Ο τιτλος λεει [Χατζιδάκις εν μέσω χούντας για το Πολυτεχνείο: "Είμαι εναντίον του «προετοιμασμένου ηρωϊσμού»"...], με ο,τι εντυπωσεις αυτο δημιουργει. Βεβαια, η συνεντευξη δοθηκε ΠΡΙΝ το Πολυτεχνειο... Αλλα ας μην αφησουμε την πραγματικοτητα να μας χαλασει μια ωραια ιστορια..
Το Πολυτεχνείο ήταν σε αναβρασμό όλο το 1972 και το ’73. Ειδικά το ’73 –και πάντα πριν την εξέγερση της 17/11– είχαμε ανάμεσα σε άλλα τις γενικές συνελεύσεις των Αρχιτεκτόνων, των Πολιτικών και των Χημικών να αποφασίζουν την αποχή από τα μαθήματα. Περαιτέρω, η αστυνομία παραβιάζει το άσυλο, μπαίνει στο Πολυτεχνείο και διακόπτει αντιχουντική συγκέντρωση φοιτητών. Παραιτείται η Σύγκλητος. Στρατεύονται υποχρεωτικά φοιτητές, οι οποίοι πρωτοστατούν σε αντιχουντικές συγκεντρώσεις. Όλος ο παράνομος αντιδικτατορικός Τύπος (Ριζοσπάστης/ Μαχητής του ΚΚΕ εσωτ., Ριζοσπάστης του ΚΚΕ κ.λπ.) έχουν πολυσέλιδα άρθρα στους αγώνες των φοιτητών (Νομική, Πολυτεχνείο). Και όπως αναφέρεται και στο κείμενο… ένα μήνα πριν το ξέσπασμα του Πολυτεχνείου οι φοιτητικοί σύλλογοι βρίσκονταν σε αναβρασμό εν σχέσει με την δοτή κυβέρνηση Μαρκεζίνη και τα χουντικά διατάγματα για την Ανώτατη Παιδεία. Δεν υπάρχει καμμία «ωραία ιστορία» εδώ. Τι εντυπώσεις να δημιουργήσουμε; Ο Χατζιδάκις ήταν ενήμερος, προφανώς, για το τι συνέβαινε στο Πολυτεχνείο και στις υπόλοιπες σχολές, πολύ πριν την τελική εξέγερση και είπε όσα είπε. Το Πολυτεχνείο δεν ήταν… μια κάποια μέρα του ’73. Δεν έσκασε από το πουθενά. Προετοιμαζόταν δύο χρόνια.
Δεν εκπλησσόμεθα με της δηλώσεις Χατζιδάκι. Πάντα έτσι ήταν. Βολευόταν με όλες τις καταστάσεις, δεξιές κεντρώες αριστερές κλπ. Θεωρούσε ότι ο κόσμος του ανήκε και φυσικά δεν τον ένοιαζε κανένας και τίποτε. Πολιτικά και κοινωνικά ήταν ενας ψωνισμένος αστός. Μουσικά ήταν εξαιρετικός χωρίς καμία αμφιβολία - αν και σε τίποτε απολύτως δεν ήταν ανώτερος ενός Θεοδωράκη ή ενός Ξαρχάκου. Πνευματικά σίγουρα απέχει παρασάγγας από εναν Καστοριάδη. Γενικά μάλλον υπερεκτιμημένος σε όλα.
Καλα εννοειται γιατί αν δεν εξοριστεις στη Μακρονησο, μετα τακιμιασεις με τον Μητσοτακη, εκμεταλλευτεις την ιστορια σου στο επακρον δεν εισαι αξιος. Εισαι βολεμενος! Ολοι θελετε να σας χαιδευουν τα αυτια σας. Να σας λενε ποσο τελειοι ειστε, οτι εχετε σε ολα δικιο, σας αρκει ενας ψευτης που φωναζει παρα ενας ειλικρινης που κραταει χαμηλους τονους.Καλα οσο για το, δεν ειναι ανωτερος ενος Θοδωρακη η ενος Ξαρχακου, ειναι εντελως υποκειμενικη η αποψη σου οποτε καλυτερα να την θεσεις ως τετοια. Αν με πιανεις!
στα πλαίσια τησ αποδόμησης των πάντων θα πούμε και τον Χτζιδάκη υπερεκτιμημένο? Και ο Θεοδωράκης και ο Ξαρχάκος, πρόσφατα ο τελευταίος, και ο Μαρκόπουλος προσέγγισαν κατά καιρούς την ΝΔ και για μένα δεν τους τιμά καθόλου αλλά δεν αλλάζει αυτό, το βάρος του έργου τους . Άσκοπες οι ''συγκρίσεις'' πολλών ανόμοιων προσώπων και καλλιτεχνικών έργων. Δηλαδή φτάσαμε στο σημείο να μιλάμε για τον Χατζιδάκη και τον Θεοδωράκη λες και είναι ο Άδωνης ή ο Τατσόπουλος ή και γω δεν ξέρω ποιος αδιάφορος πολιτικάντης και να γιαουρτώνουμε τον Νταλάρα και να ρίχνουμε την Αλεξίου στα τάρταρα λόγω της συναυλίας των καθαριστριών και να λέμε ''φασίστρια'' κτλ την Δημουλά κτλ κτλ. όλα και όλους πολύ εύκολα τα/τους κρίνουμε απ το ίντερνετ πλέον
Στην Ελλάδα όσα χρόνια κι αν περάσουν θα υποφέρουμε από ένα βασικο ελάττωμα. Αν κάποιος δεν λαικίζει, δεν χαιδεύει τα αυτιά του "κοσμάκη", δεν απευθύνεται σε όλους δεν είναι ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας κτλ κτλ πρέπει να πέσει στην πυρά, να κατηγορηθεί, πώς τόλμησε ο Χατζιδάκις και δεν κολάκευε το κοινό? Ε, λοιπόν με συγχωρείτε αλλά όντως δεν είναι για όλους ο Χατζηδάκις. Ειναι για λίγους. Και για αυτό μερικοί νιώθουν αμηχανία. Γιατί δεν είναι για όλους. Και αυτά που λέει περί εσωτερικής ελευθερίας είναι πολύ μακρυά από τον εύκολο λαικισμό "να πας να τα πεις σε αυτούς που τους βασάνιζε η Χούντα". Ο Χατζιδάκις είναι ειλικρινής. Και η αμηχανία προκαλείται σε κάποιους επειδή ξέρουν ότι σε αυτούς αναφέρεται!
Η πιο σοβαρή συνεργασία του Χατζιδάκι στην Αμερική στο χώρο του ροκ (μετά τους New York Rock And Roll Ensemble) ήταν εκείνη με τον Mayo Thompson των Τεξανών Red Crayola. Βασικά για γνωριμία επρόκειτο, που θα μπορούσε να καταλήξει σε συνεργασία. Από συνέντευξη του Mayo Thompson στον Ήχο και στον Θανάση Αρβανίτη (τεύχος 145, Απρίλιος ’85):«Μερικοί πήραν είδηση ότι μπορούσαν να κάνουν λεφτά μέσα από την ψυχεδελική μουσική. Έτσι είχε μια γενική αποδοχή, παγιώθηκε – αλλά εμείς, όντας φιλόδοξοι, θέλαμε να κάνουμε αυτό που βλέπαμε ότι ήταν το καλύτερο δυνατό. Γρήγορα όμως βγήκαμε από αυτή την πλάνη, από τις επαφές μας με τον έξω κόσμο. Αλλά υπήρχαν και ενδιαφέροντα γεγονότα, όπως ήταν ο Μάνος Χατζιδάκις που έγραψε ένα γράμμα για το “The Clear Blue Sky”, που ήταν πράγματι όμορφο. Προσκάλεσε τον συνεργάτη μου Steve Cunningham στη Νέα Υόρκη για να του μιλήσει γι’ αυτό το μιούζικαλ, που πιθανώς να συνεργαζόταν σε αποσπάσματα. Δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ η συνεργασία, αλλά πήγαμε στην Νέα Υόρκη, τον συναντήσαμε, μας έδειξε τα μέρη γύρω, κάναμε καλή παρέα. Ήταν τότε που τον πρωτογνώρισα…(…) Ήμουν καθ’ οδόν για την Ελλάδα όπου θα ηχογραφούσα ένα δίσκο με τον Μάνο Χατζιδάκι. Δεν πραγματοποιήθηκε δυστυχώς. Δεν έχω νέα από τον Μάνο εδώ και πολύ καιρό, την τελευταία φορά που τον είδα ήταν 1973-74, κάτι τέτοιο». Χατζιδάκις και Mayo Thompson μπορεί να μην κατάφεραν να συνεργαστούν, αλλά, για μένα, τα «Πέριξ» (οι ενορχηστρώσεις – όχι οι εναρμονίσεις των ρεμπέτικων) είναι επηρεασμένες από το φοβερό LP του Mayo Thompson “Corky’s Debt to His Father” του 1970. Από ’κει το “Horses” είναι αριστούργημα…https://www.youtube.com/watch?v=MzkTXu-BK74
Ο Χατζηδάκις απαντάει στα πλαίσια της απομυθοποίησης καταστάσεων και προσώπων, μιλάει προκλητικά ακριβώς για να προκαλέσει , απαξιώνει την ''ευκολία''΄στη τέχνη (απευθύνομαι σε ομάδες ανθρώπων κτλ), είναι εριστικός έχοντας επίγνωση όμως αυτού. Παρόμοια και ο δημοσιογράφος δεν τον αντιμετωπίζει σαν ανώτερο συνομιλητή αλλά ίσο, τον προκαλεί με τη σειρά του χωρίς να μένει στα κοινότυπα. Είναι σαν να δοκιμάζει ο ένας το όρια του άλλου αλλά δεν υποχωρεί κανένας. Πάντως σε καμιά περίπτωση ο Χατζιδάκις δεν ήταν ο απολιτίκ καλλιτέχνης ούτε το έργο του αιωρούνταν και αυτό πάνω από τη κοινωνική πραγματικότητα της εποχής του. Ήταν λιγότερο ''θορυβώδες'' χωρίς να σημαίνει ότι αντίστοιχοι στρατευμενοι όπως ο Θεοδωράκης ήταν απλά ''θορυβώδεις''. Εμένα πάντως μου βγάζει αυτό, μία επιτηδευμένα ελιτίστικη συμπεριφορά. Πολύ σύνθετη κοσμοθεωρία για να αναλυθεί με σχόλια
Γιατί δυσκολευόμαστε τόσο να δεχτούμε ότι ένας μεγάλος καλλιτέχνης δεν διαθέτει δημοκρατική συνείδηση; Δεν ενδιαφέρεται για τη χώρα του που κυβερνιέται από μια χούντα, για τους ανθρώπους που υποφέρουν σε φυλακές και εξορίες, για τους νέους που αντιστέκονται; Ναι, είναι λίγος πολιτικά και κοινωνικά. Μέγιστος καλλιτεχνικά και πνευματικά. Γιατί "κλοτσάμε" τόσο πολύ σ' αυτή την αντίθεση; (Αναρωτιέμαι)
Αναστασία συνηθίσαμε τους γλύφτες και στους διπλωμάτες και όταν κάποιος λέει ελεύθερα τη αρνητική του γνώμη μας κάνει εντύπωση!!Ο Χατζηδάκις ειναι ενάς κατεξοχήν πολιτικοποιημένος συνθέτης (όπως και ο Θεοδωράκης).Αρνήθηκε να γλύψει τη νεολαία γιατί ήξερε οτι η πρωτότυπη θέση-άποψη-ενέργεια δεν ειναι θέμα ηλικίας, αλλά νοοτροπίας και επιπέδου!Εάν κατάλαβες οτι δεν ειναι δημοκράτης σου προτείνω να διαβάσεις τον "καθρέφτη και το μαχαίρι" που ειναι μία συλλογή απο άρθρα του..Σιχαινόταν το λαικισμό, το δήθεν και το ψεύτικο που κυριαρχούσε απο τότε στην κοινωνία..
born, συμφωνώ ότι κατά καιρούς οι απόψεις του Χατζιδάκι ήταν εξόχως πολιτικές και δημοκρατικές, όμως υπάρχουν στιγμές στην ιστορία που δεν μπορείς να διαφοροποιείσαι χαριτωμένα από το πλήθος, όταν γύρω σου επικρατεί η μαυρίλα του φασισμού. Το ανάστημα ενός καλλιτέχνη εκείνες τις στιγμές μετριέται, πώς να το κάνουμε; Την ίδια στιγμή που οι συνάδελφοί του διώκονταν αυτός κρατούσε ίσες αποστάσεις. Ομολογώ ότι απογοητεύτηκα πολύ, είναι ο αγαπημένος μου συνθέτης, δεν την ήξερα τη συνέντευξη αυτή.
Πολύτιμη αναδημοσίευση και σας αξίζουν ευχαριστίες.Τα σχόλιά σας που προηγούνται, τα περισσότερα περιττά.Ο κ. Ρεσβάνης καλά έκανε και με τις ερωτήσεις-διαπιστώσεις του αποτύπωσε την εποχή. Έτσι αναδεικνύεται καλύτερα η οπτική του πολίτη Χατζιδάκι.
Για τους μεγαλύτερους σε ηλικία, καμιά έκπληξη, έτσι ήταν ο Χατζιδάκις. Απλώς Φώντα, κάποια στιγμή ας πιάσουμε και την μυθολογία με τα κολητιλίκια με τους Jefferson Airplane και ειδικά με την Γκρέις Σλικ, γιατί μας έχουν σπάσει τα νεύρα και με δαύτα.
Υπενθυμίζω την απάντηση του Χατζιδάκι σε νεολαίο της μεταπολίτευσης που τον απεκάλεσε πισώπλατα σε δημόσιο χώρο “φασίστα”: “Αποδέχομαι τον χαρακτηρισμό, αν αυτός με διαφοροποιεί από εσάς”!
Οι μεταπολιτευτικοί έντεχνοι δυσκολεύονταν να αποδεχθούν οτι το σπουδαίο μουσικό έργο προήλθε απο έναν δεξιό σε όλα του,κι έδωσαν μεγάλη μαχη να δημιουργήσουν έναν θαυμάσιο άνθρωπο.
ο χαρακτηρισμός ''δεξιός'' για τον Χατζιδάκη είναι το λιγότερο χωρίς νόημα. Ο άνθρωπος και καλλιτεχνικά και προσωπικά κινούταν ριζοσπαστικά. Και στο πιο απλοϊκό, την ένταξη του δηλαδή πολιτικά, ακόμα και εδώ υποστηρίζει πως υπήρξε φίλος του Καραμανλή, όχι της ΕΡΕ. Είναι βλακώδες να ταυτίζει κάποιος έναν τέτοιο καλλιτέχνη με την πιο αντιδραστική, οπισθοδρομική και αυταρχική παράταξη της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Δεν το έκανε ο ίδιος όταν ζούσε, δεν χρειάζεται να το κάνει κάποιος σήμερα.
αν ήσουν πολιτικός χώρος θα αναφερόμουν σε σένα, τώρα αναφέρομαι στους Παπάγους, Βενιζέλους (Σοφοκλήδες και Ελευθέριους), Σοφούληδες, Καραμανλήδες, βλαχοοσυνταγματάρχες και λοιπούς.
"Ο Χατζιδάκις δεν δείχνει να νοιάζεται για τίποτα απ' όλα αυτά, αποκαλώντας μάλιστα τους φοιτητές «προετοιμασμένους ήρωες» και «μελλοντικούς δυνάστες»"Nαι, θα σπεύσω να υπερθεματίσω! Εκπληκτική η διορατικότητα του Χατζηδάκι, μόνο μια ιδιοφύια θα μπορούσε να το δει και να το καταλάβει αυτό. Επί της ουσιάς, διάβασε το μέλλον....
Ηταν οοολοι αυτοι που πηραν μερος στην εξεγερση του Πολυτεχνειου μελλοντικοι δυναστες; Νομιζω πως ειναι υπερβολη. Και κατι αλλο. Η αριστερα (η παραδοσιακη ιδιως) δεν τα πηγαινε ιδιαιτερα καλα με τους ομοφυλοφιλους και δη αστους. Και το αισθημα ηταν αμοιβαιο.