@virtual 9.5.2013 | 13:38[Περί ελευθερίας](http://bit.ly/18vL7K0):―Ήθελα να σας ρωτήσω πόση συμπύκνωση υπάρχει στην έννοια της ελευθερίας στο καζαντζακικό «Δεν φοβάμαι τίποτα, δεν ελπίζω τίποτα, είμαι ελεύθερος».―Μμμ… Ναι, υπάρχει συμπύκνωση σαφώς, αλλά…―Αφορά την ατομική ελευθερία.―Σαφώς αφορά την ατομική ελευθερία και σαφώς αφορά το ηρωικό ήθος του Καζαντζάκη. Ο Καζαντζάκης, όπως έχουμε δει και στα βιβλία του, στα μυθιστορήματά του κτλ., την ελευθερία την έβλεπε σαν μία ηρωική πράξη. Σκεφτείτε τον «Καπετάν Μιχάλη» κτλ. Λοιπόν, αυτή η κουβέντα είναι μια, όπως λένε οι Ιταλοί, bella parola, μια ωραία φράση, που όταν τη διαβάζεις λες «μπράβο», ας πούμε, «πολύ σωστό», αλλά στην πράξη δεν νομίζω ότι η ελευθερία είναι το να μη φοβάσαι τίποτα και να μην ελπίζεις τίποτα.Σίγουρα ο άνθρωπος ο πολύ φοβισμένος ή ο άνθρωπος που κρέμεται από κάποια ελπίδα δεν είναι ελεύθερος. Αλλά δεν αρκεί να μη φοβάσαι και να μην ελπίζεις για να είσαι ελεύθερος.Η ελευθερία είναι μία ιδιότητα η οποία κατά τη γνώμη μου καλλιεργείται συνεχώς μέσα στον άνθρωπο γιατί όλοι μας έχουμε την τάση είτε να υποδουλωνόμαστε είτε να υποδουλώνουμε. Δηλαδή βλέπουμε κάτι που μας αρέσει και γινόμαστε οπαδοί του — μπορεί να ’ναι άνθρωπος, μπορεί να είναι ιδέα, μπορεί να είναι δεν ξέρω τι, αλλά ξαφνικά κολλάμε εκεί. Εκεί λοιπόν χάνουμε ένα κομμάτι της ελευθερίας μας. Χάνουμε ένα κομμάτι της ελεύθερης κρίσης μας.Έχω δει πολλές φορές ανθρώπους με τους οποίους συζητάω, οι οποίοι κολλάνε κάπου. Και συζητάς μαζί τους και όταν φτάσεις σ’ αυτό το σημείο, απ, σου λένε, εδώ πέφτει (;) τέλος. Δεν είναι τέλος, δεν μπορείς να πεις «τέλος». Η ελευθερία δεν έχει όριο. Θα ερευνήσεις όλες τις καταστάσεις.Λοιπόν, άρα, ναι μεν, και ο φόβος και η ελπίδα μπορούν να σε κάνουν ανελεύθερο, αλλά δεν αρκεί να μη φοβάσαι και να μην ελπίζεις για να είσαι ελεύθερος. Χρειάζονται κι άλλα πράγματα.Και νομίζω ότι ο Καζαντζάκης εκπροσωπεί ένα είδος ελευθερίας, ηρωικής, κρητικής (ή «κριτικής»;) κτλ., το οποίο είναι σημαντικό, αλλά δεν θα το έβαζα εγώ σαν βασικό είδος ελευθερίας μέσα στη σκέψη της δικής μου «πολιτείας», να το πω έτσι, γιατί μπορεί να είναι κι ένα είδος επιθετικό.