40 χρόνια από το θάνατο του ''Μαραμπού''

Γεννήθηκε τον Ιανουάριο του 1910 σε μια μικρή πόλη της ρωσικής Μαντζουρίας από γονείς Κεφαλλονίτες. Το ΄14 με το ξέσπασμα του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου η οικογένεια επιστρέφει στην Ελλάδα και εγκαθίσταται αρχικά στο Αργοστόλι και λίγα χρόνια μετά στον Πειραιά. Ο μικρός Νίκος είναι συμμαθητής στο δημοτικό με τον Γιάννη Τσαρούχη, ενώ στο Γυμνάσιο γνωρίζεται με τον Παύλο Νιρβάνα, συγγραφέα και γιατρό του Πολεμικού Ναυτικού. Έφηβος πια, στα 18 του, υιοθετεί το λογοτεχνικό ψευδώνυμο Πέτρος Βαλχάλας και μ'αυτό δημοσιεύει τα πρώτα του ποιήματα στο περιοδικό της Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας. Στις αρχές του 1929, μπαρκάρει ως ''ναυτόπαις'' με το φορτηγό πλοίο ''Άγιος Νικόλαος'' - η ζωή του, αλλά και η ελληνική ποίηση έμελλε να αλλάξουν πορεία έκτοτε.

Εικάζεται πως το 1954 ο μεγάλος Γιώργος Σεφέρης ταξίδεψε με ένα πλοιάριο μικρών αποστάσεων, στο οποίο εργαζόταν ο Νίκος Καββαδίας, μα ούτε γύρισε να του μιλήσει. Το γεγονός τον πίκρανε πολύ, αφού πίστεψε πως τον σνομπάρει σύσσωμη η λογοτεχνική γενιά του ΄30, στην οποία ανήκε.

Mπορούμε να λέμε πως ο Νίκος Καββαδίας ευτύχησε να είναι ένας από τους πιο συχνά μελοποιημένους Έλληνες ποιητές με θαυμαστά αποτελέσματα.

Όσο βρισκόταν εν ζωή, κυκλοφόρησαν τρεις ποιητικές συλλογές και ένα πεζογραφικό βιβλίο του, για ν'ακολουθήσουν κι άλλες μεταθανάτιες εκδόσεις γι'αυτόν και το έργο του. Επίσης, ντοκιμαντέρ και κινηματογραφικές ταινίες.

Σήμερα, βέβαια, μπορούμε να λέμε πως ο Νίκος Καββαδίας ευτύχησε να είναι ένας από τους πιο συχνά μελοποιημένους Έλληνες ποιητές με θαυμαστά αποτελέσματα. Πάμε να ''ακούσουμε'' ορισμένα τραγούδια σε ποίηση Καββαδία που έφτιαξαν συνθέτες και τραγουδοποιοί, οι οποίοι αγάπησαν τους στίχους του και εμπνεύστηκαν απ' αυτούς:

Η πρώτη, ιστορικά, μελοποίηση στον Καββαδία είναι του Πάνου Σαββόπουλου από τον Ιούλιο του 1970. Η χουντική λογοκρισία παρενέβη και σε δύο σημεία ακούστηκε το ενοχλητικό ''μπιπ'' (η συγκεκριμένη σπάνια βερσιόν του τραγουδιού παραχωρήθηκε από τον ίδιο τον Σαββόπουλο για ένα συλλεκτικό premium CD - αφιέρωμα στον Καββαδία του περιοδικού ''Δίφωνο''). Εδώ το ακούμε όπως εντάχθηκε στο άλμπουμ ''Επεισόδιο'' (1971) του Πάνου Σαββόπουλου. Κι αν το ''μπιπ'' απουσιάζει, το ''χασίς'' έγινε ''κρασί'' και το ''καπνίσει'', ''κοπανίσει''. Άγνωστο αν το άκουσε ποτέ ο Καββαδίας που έφυγε από τη ζωή τέσσερα χρόνια μετά.

Το 1975, χρονιά του θανάτου του ποιητή, κυκλοφορεί η ''Τρίτη Ανθολογία'', το αριστούργημα του Γιάννη Σπανού με την Αρλέτα και τον Κώστα Καράλη σε μελοποιημένα ποιήματα των Γιάννη Σκαρίμπα, Βύρωνα Λεοντάρη, κ.α. Μέσα εκεί περιεχόταν και η μελοποίηση του Σπανού στο ποίημα ''Ιδανικός κι ανάξιος εραστής'' του Καββαδία, που ερμήνευσε ο πρωτοεμφανιζόμενος Καράλης.

Το 1977 κυκλοφορεί ο πρώτος ολοκληρωμένος κύκλος τραγουδιών σε ποίηση Καββαδία και σε μουσική - ερμηνεία Μαρίζας Κωχ. Η Κωχ, που λάτρευε τα ποιήματα του Καββαδία από τη ζωή των ναυτικών στη Σαντορίνη των παιδικών της χρόνων, έγραψε όλο τον κύκλο σε μια νύχτα αποκλεισμένη λόγω μιας τρομερής θύελλας στην Καρδαμύλη της Μάνης. Ο Μάνος Χατζιδάκις ακούει τη ''Fata Morgana'' και λέει δημόσια από το Τρίτο Πρόγραμμα: ''Θα ήθελα να έχω γράψει εγώ αυτό το τραγούδι''. Ο Νίκος Κούνδουρος, πάλι, γνωρίζοντας πως η Κωχ ξεκινούσε παγκόσμιες περιοδείες, αναρωτιέται: ''Κι αν πέσει το αεροπλάνο, τι θα μείνει απ' αυτήν;'' Τη βάζει στο στούντιο με τους μουσικούς της και την κινηματογραφεί στα τραγούδια του Καββαδία σε ένα άγνωστο - για τη φιλμογραφία του - ντοκιμαντέρ!

Το 1979, όμως, είναι η χρονιά του ''Σταυρού του Νότου'' σε μουσική Θάνου Μικρούτσικου. Ένα από τα πιο επιτυχημένα, από καλλιτεχνικής και εμπορικής άποψης, άλμπουμ της ελληνικής δισκογραφίας που μέχρι σήμερα κάνει σταθερές πωλήσεις. Όλα τα τραγούδια υπέροχα, ''ένα κι ένα'' που λένε, με τις φωνές του Γιάννη Κούτρα, της Αιμιλίας Σαρρή και του Βασίλη Παπακωνσταντίνου. Εδώ ακούμε τη ''Θεσσαλονίκη'' με τον Κούτρα.

Το 1986 ο Μικρούτσικος επιστρέφει στον Καββαδία με το ''Καραντί'' που το δίνει στον Κώστα Θωμαΐδη για ένα δίσκο 45 στροφών. Η εκτέλεση αυτή παραμένει σχετικά άγνωστη, εφόσον το τραγούδι τραγουδήθηκε εκ νέου από τον Γιώργο Νταλάρα και εντάχθηκε στις ''Γραμμές των Οριζόντων'' (1991), το επόμενο - και εξίσου επιτυχημένο με τον ''Σταυρό του Νότου'' - φιλόδοξο εγχείρημα του Θάνου Μικρούτσικου σε ποίηση Καββαδία. Τραγουδούσαν ο Νταλάρας, ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου και οι αδερφοί Κατσιμίχα.

Η πιο σπάνια μελοποίηση που περιέχεται σ' αυτό το post είναι της Λένας Πλάτωνος! Έρχεται από το 1979 και τα ''Ποιητικά Πεντάλεπτα'' του Τρίτου Προγράμματος: Κάθε μήνα ο Μάνος Χατζιδάκις ανέθετε στο επιτελείο του, το αποτελούμενο από νέους συνθέτες, να μελοποιήσουν έναν ποιητή αποκλειστικά για τους ακροατές του Τρίτου. Η Πλάτωνος είχε μελοποιήσει Νίκο Καββαδία, Ανδρέα Εμπειρίκο και Κώστα Καρυωτάκη - από την ενασχόληση της με τον τελευταίο προέκυψε και ο θρυλικός δίσκος της. Εκτός απ' αυτό το κομμάτι, τα άλλα δύο σε ποίηση Καββαδία ήταν το ''Καραντί'' και το ''Πούσι'', χαμένα σήμερα δυστυχώς. Τότε τα είχε αποδώσει για το ραδιόφωνο η Νένα Βενετσάνου. Η Βενετσάνου θυμόταν το ένα κι έτσι, όταν την κάλεσε πριν μία 10ετία η Μαρίζα Κωχ στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών να τραγουδήσουν Καββαδία, το τραγούδησε και θύμισε σε όλους πόσο όμορφα η Λένα Πλάτωνος είχε μελοποιήσει κάποτε και αυτόν τον ποιητή!

Πόσο συγκινητικό το τραγούδι αυτό για κάθε γατόφιλη ψυχή σαν και του λόγου μου! ''Οι γάτες των φορτηγών'' του Νίκου Καββαδία μελοποιήθηκαν από το ντουέτο Ξέμπαρκοι (Ηλίας Αριώτης - Νότης Χασάπης), από το Ναύπλιο, και εντάχθηκαν στο εξαιρετικό άλμπουμ τους, ''S/S Ionion 1934'' (1986). Η Δήμητρα Γαλάνη συμμετείχε με το ''Γράμμα ενός αρρώστου'' και ο δίσκος θεωρείται κλασικός στην υπόθεση ''μελοποιημένος Καββαδίας στην Ελλάδα''!

Πανέμορφη και η σπάνια μελοποίηση του Μιχάλη Τρανουδάκη στο ''Νανούρισμα για μωρά και για γέρους'' του Καββαδία που πρώτη είχε μελοποιήσει η Κωχ στον κύκλο τραγουδιών της από τα 1977. Ο δίσκος του Τρανουδάκη με ερμηνεύτρια τη Σοφία Μιχαηλίδου λεγόταν ''Σύννεφο - σύννεφο που πας'', κυκλοφόρησε από μικρή εταιρεία το ΄83 και σήμερα είναι εκτός εμπορίου.

Από τις νεότερες σχετικά μελοποιήσεις στον Καββαδία που αγαπήθηκαν ήταν αυτή του τραγουδοποιού από τη Θεσσαλονίκη, Δημήτρη Ζερβουδάκη, στα 1989. Το ποίημα ''Γράμμα στον ποιητή Καίσαρα Εμμανουήλ'' γίνεται ''Γράμμα σ' ένα ποιητή'' και ακούγεται μέχρι σήμερα σαν μια όμορφη rock μπαλάντα της ''χρυσής εποχής'' του έντεχνου τραγουδιού των 90s.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ο συνθέτης Χάρης Παπαδόπουλος από τη Θεσσαλονίκη μελοποίησε το ποίημα του Καββαδία για τον Τσε Γκεβάρα. Το ερμήνευσε ο Βασίλης Λέκκας, αλλά παρέμενε ανέκδοτο μέχρι το 2004, που ο ερμηνευτής το συμπεριέλαβε στο προσωπικό πολυσυλλεκτικό του άλμπουμ με τίτλο ''Όρθιοι''.