ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΤΩΡΑ

Πώς γκρεμίστηκαν τα ασφυκτικά θαλάσσια τείχη της Θεσσαλονίκης και η πόλη ανοίχτηκε στη θάλασσα Facebook Twitter

Πώς γκρεμίστηκαν τα ασφυκτικά θαλάσσια τείχη της Θεσσαλονίκης και η πόλη ανοίχτηκε στη θάλασσα

2

Το 1869 ήρθε διοικητής [στη Θεσσαλονίκη, μέρος τότε ακόμη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας] ο Σαμπρί Πασάς, από τη Σμύρνη, όπου είχε πραγματοποιήσει ένα φιλόδοξο εκσυγχρονισμό του λιμανιού. Η στρατηγική του για τη Θεσσαλονίκη ήταν πολύ παρόμοια -να την ανοίξει, κατεδαφίζοντας τμήματα του τείχους και επεκτείνοντας τις εμπορικές και λιμενικές της εγκαταστάσεις. Έως τότε το παλιό παραθαλάσσιο τείχος είχε σταθεί κάτι σαν φράγμα απέναντι στον έξω κόσμο. «Δε θυμάμαι να έχω ξαναδεί πόλη τόσο σφιχτά τειχισμένη στο παραθαλάσσιο μέτωπό της», σημείωνε ένας ταξιδιώτης, λίγο προτού αρχίσουν τα έργα.

Σε όλη την Ευρώπη του ύστερου δέκατου ένατου αιώνα η αστυφιλία γκρέμιζε τα μεσαιωνικά τείχη: το 1860 στην Αμβέρσα και τη Βαρκελόνη,το 1870 στο Άμστερνταμ και το 1878 στη Βιέννη. Ο Σαμπρί Πασάς επομένως ακολουθούσε κατά πόδας το ρεύμα της εποχής, όταν πήγε με το ασημένιο του σφυρί στο παραθαλάσσιο τείχος κι έριξε την πρώτη πέτρα στο νερό. Τα διατακτικά του χτυπήματα σημάδεψαν την αρχή του πιο φιλόδοξου οικοδομικού προγράμματος στην ιστορία της Θεσσαλονίκης.

Πώς γκρεμίστηκαν τα ασφυκτικά θαλάσσια τείχη της Θεσσαλονίκης και η πόλη ανοίχτηκε στη θάλασσα Facebook Twitter
Ο Λευκός Πύργος και τμήμα της παραλίας το 1903. Yπάρχουν οι φανοστάτες αερίου, που θα καταργηθούν το 1908.

Ο Σαμπρί Πασάς ακολουθούσε κατά πόδας το ρεύμα της εποχής που ήθελε ανοιχτές τις πόλεις, όταν πήγε με το ασημένιο του σφυρί στο παραθαλάσσιο τείχος κι έριξε την πρώτη πέτρα στο νερό.

Για να μεγαλώσει το λιμάνι, ο Σαμπρί Πασάς πρότεινε με τα μπάζα από τα παλια τείχη να επιχωματωθεί μέρος του κολπου. Στη συνέχεια η νέα πρόσοψη, πέρα από το ότι θα δημιουργούσε χώρο για νέα δημόσια κτίρια, ακόμη καιγια ένα δημόσιο πάρκο, θα εκποιούνταν σε εργολάβους, ώστε να χρηματοδοτηθούν διάφορες απόλυτα αναγκαίες βελτιώσεις. Ο πασάς σκεφτόταν επίσης ν’ ανοίξει μια παραθαλάσσια λεωφόρο με τραμ, που θα επέτρεπε στην κυκλοφορία να διασχίζει την πόλη χωρίς να προκαλεί συμφόρηση στον κεντρικό της δρόμο. 

Ήταν ένα λαμπρό και γεμάτο όραμα σχέδιο, που επέτρεψε την επέκταση προς τις πιο επίπεδες εκτάσεις και από τις δύο μεριές των τειχών. Με την κατεδάφιση της παλιάς Πύλης του Βαρδάρη και του τμήματος του ανατολικού τείχους που ανηφόριζε ξεκινώντας από το Λευκό Πύργο, η πόλη για πρώτη φορά στην απορία της άνοιξε προς τον έξω κόσμο κι άρχισε τη διαδικασία ανάπτυξης των προαστίων της, η οποία συνεχίζεται χωρίς ουσιαστική διακοπή έως σήμερα.

Η Πύλη ενέκρινε μεν το σχέδιο, αλλά έπρεπε αυτό να αυτοχρηματοδοτηθεί η επιτυχία του επομένως εξαρτιόταν από τη διάθεση της νέας εμπορικής της πόλης να συμμετάσχει. Μετά από μια διαφημιστική εκστρατεία, μεμονωνοι επιχειρηματίες και κρατικοί οργανισμοί όπως η νέα Αυτοκρατορική Οθωμανική Τράπεζα και τα Αυτοκρατορικά Ταχυδρομεία αγόρασαν πολλά οικόπεδα·  Ευρωπαίοι απόκτησαν σχεδόν τα μισά.

 

Πώς γκρεμίστηκαν τα ασφυκτικά θαλάσσια τείχη της Θεσσαλονίκης και η πόλη ανοίχτηκε στη θάλασσα Facebook Twitter
Από την υποδοχή του σουλτάνου Μεχμέτ Ε' Ρεσάντ που επισκέφθηκε τη Θεσσαλονίκη το 1911, στο πλαίσιο της περιοδείας του στα Βαλκάνια.


Η νέα όψη της Θεσσαλονίκης προς τον κόσμο, με το λιμάνι στη μια της άκρη και το Λευκό Πύργο στην άλλη, περιλάμβανε «ξενοδοχεία και σύγχρονα σπίτια, αποθήκες, στο μη ενδιαφέρον σολ του ευρωπαϊκού πολιτισμού». Τα ξενοδοχεία Splendid Palace, Olympos και d’Angleterre φιλοξενούσαν τους επισκέπτες, και τα μπαλκόνια τους πρόσφεραν οπούς μελλοντικούς ρήτορες και πολιτικούς ένα νέο σκηνικό: πλήθη συγκεντρώθηκαν, λόγου χάρη, για ν’ ακούσουν τους λόγους που εκφωνήθηκαν από τον πρώτο όροφο του ξενοδοχείου Olympos τον Ιούλιο του 1908, όταν άρχισε η επανάσταση των Νεστούρκων.

Κατά μήκος της προκυμαίας ήταν παραταγμένα τα καφενεία, τα καμπαρέ, οι υπαίθριες μπιραρίες και τα καφωδεία, που θορυβούσαν ως αργά τη νύχτα -«κόκκινες φούστες και διαπεραστική μουσική, τούρκικες κιθάρες, τσιγγάνικα βιολιά, ελληνικές μελωδίες και βρόμικα γαλλικά τραγούδια», σημείωνε ο Μπεράρ, φτάνοντας στην πόλη το 1896. Καΐκια έδεναν σε όλο το μέτωπο πλάι στο νέο μαρμάρινο σημείο επιβίβασης, και από το 1894 ιππήλατα τραμ μετέφεραν τους επιβάτες από το σιδηροδρομικό σταθμό στον κήπο και στο εστιατόριο που είχε ανοίξει δίπλα στο Λευκό Πύργο.

 

Πώς γκρεμίστηκαν τα ασφυκτικά θαλάσσια τείχη της Θεσσαλονίκης και η πόλη ανοίχτηκε στη θάλασσα Facebook Twitter
Η σπάνια φωτογραφία των θαλασσίων τειχών της Θεσσαλονίκη to 1860, που εντοπίστηκε σχετικά προσφατα σε ένα ουγγρικό φωτογραφικό αρχείο.

 

________

Μαρκ Μαζάουερ, Θεσσαλονίκη, πόλη των φαντασμάτων, μτφρ. Κώστας Κουρεμένος, εκδ. Αλεξάνδρεια, σελ. 292 - 293

Αρχαιολογία & Ιστορία
2

ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΤΩΡΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

To ξενοδοχείο InterContinental στην Καμπούλ είναι ένα μέρος που τα έχει δει όλα

Αρχαιολογία & Ιστορία / To ξενοδοχείο InterContinental στην Καμπούλ είναι ένα μέρος που τα έχει δει όλα

Από την εποχή που η πρωτεύουσα του Αφγανιστάν ήταν το σταυροδρόμι των χίπις μέχρι τους Ταλιμπάν, το θρυλικό InterContinental της Καμπούλ καταφέρνει, με κάποιον αξιοθαύμαστο τρόπο, να παραμείνει ανοιχτό μέχρι σήμερα.
THE LIFO TEAM
Ο σκανδαλώδης, πολυτελής και θαυμαστός κόσμος της Μαρίας Αντουανέτας

Αρχαιολογία & Ιστορία / Ο σκανδαλώδης, πολυτελής και θαυμαστός κόσμος της Μαρίας Αντουανέτας

Είδωλο της ποπ κουλτούρας, fashion icon, influencer προτού καν εφευρεθεί ο όρος, εξακολουθεί να επηρεάζει τη μόδα με την απαράμιλλη γοητεία της. Μια έκθεση στο μουσείο V&A, η πρώτη για τη Γαλλίδα βασίλισσα στο Ηνωμένο Βασίλειο, μας το υπενθυμίζει.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ζαφείρης Γκούσιος: Ο κοινωνικός ονειροπόλος που πυροβόλησε τον πρώτο Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας

Αρχαιολογία & Ιστορία / Τι σκεφτόταν ο άνθρωπος που πυροβόλησε τον πρώτο Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας;

Ο Ζαφείρης Γκούσιος, που αυτοχαρακτηριζόταν «κοινωνικός ονειροπόλος», το 1927 αποπειράται να δολοφονήσει τον Παύλο Κουντουριώτη. Το πώς και το γιατί μέσα από τον Τύπο της εποχής.
ΤΑΣΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΥ
Μετέφρασε το Συμπόσιο του Πλάτωνα. Τον κατηγόρησαν και τον κυνήγησαν ανελέητα. Αυτοκτόνησε

Ιστορία / Μετέφρασε το Συμπόσιο του Πλάτωνα. Τον κυνήγησαν ανελέητα. Αυτοκτόνησε

Αυτή είναι η ιστορία του Ιωάννη Συκουτρή, ενός μεγάλου πνευματικού Έλληνα που κατηγορήθηκε ως άθεος για τη μετάφραση του «Συμποσίου» του Πλάτωνα εξ αιτίας της αναφοράς του στις «γενετήσιες σχέσεις στην αρχαία Ελλάδα».
ΣΠΥΡΟΣ ΣΤΑΒΕΡΗΣ
Ο άλυτος γρίφος της Ιερουσαλήμ

Αρχαιολογία & Ιστορία / Ο άλυτος γρίφος της Ιερουσαλήμ

Η απροσδόκητη κατάκτησή της από τους Ισραηλινούς στον πόλεμο των έξι ημερών. Ο Νταγιάν, ο Σαρόν και ο Χουσέιν της Ιορδανίας. Η Ιντιφάντα, ο PLO και η συντριβή τους. Το Τείχος, το Ορος του Ναού και οι υπόγειες σήραγγες. Μια συναρπαστική σύνοψη της ιστορίας μιας εκρηκτικής πόλης από τον Σάιμον Σίμπαγκ Μοντεφιόρε.
Ρήνεια: Το νησί των νεκρών απέναντι από τη Δήλο

Ιστορία μιας πόλης / Ρήνεια, η άλλη Δήλος

Ένα νησί που δεν προοριζόταν για ζωή αλλά για θάνατο. Απέναντι από τη λαμπρή Δήλο, η Ρήνεια κουβαλά τα πιο σιωπηλά –και ίσως πιο ανθρώπινα– μυστικά του Αιγαίου. Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με την αρχαιολόγο Ζώζη Παπαδοπούλου.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Δήλος: H καρδιά των Κυκλάδων

Ιστορία μιας πόλης / Δήλος: H καρδιά των Κυκλάδων

Στη μέση των Κυκλάδων, σ’ ένα νησί χωρίς μόνιμους κατοίκους, η γη κρύβει ακόμη φωνές. Αν ξέρεις πού να κοιτάξεις, η Δήλος αρχίζει να σου μιλά για θεούς που λατρεύτηκαν, εμπορικές αυτοκρατορίες που γεννήθηκαν, λαούς που ήρθαν και έφυγαν, και τελετές που παραμένουν μυστήριο. Το νησί αυτό υπήρξε κάποτε το κέντρο του κόσμου – και ακόμη κρατά μυστικά. Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με την αρχαιολόγο Ζώζη Παπαδοπούλου.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Εν μέσω των γυναικών της αμαρτίας. Μια επίσκεψη στα Βούρλα τον Φλεβάρη του 1936

Αρχαιολογία & Ιστορία / Εν μέσω των γυναικών της αμαρτίας. Μια επίσκεψη στα Βούρλα τον Φλεβάρη του 1936

Η συγγραφέας, δημοσιογράφος και φεμινίστρια Λιλίκα Νάκου επισκέφθηκε το –υπό κρατική διαχείριση– πορνείο των Βούρλων τον Φλεβάρη του 1936, συνομίλησε με τις «γυναίκες της αμαρτίας» και μετέφερε τις εντυπώσεις της.
ΤΑΣΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΥ
Μέλι, Ρόδια, Aμβροσία: Τι έτρωγαν τελικά στον Όλυμπο οι Θεοί;

Αρχαιολογία & Ιστορία / Μέλι, Ρόδια, Aμβροσία: Τι έτρωγαν τελικά στον Όλυμπο οι Θεοί;

Τόσο οι γραπτές πηγές όσο και η εικονογραφία της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας αποκαλύπτουν ότι οι θεοί και οι ήρωες ήταν μάλλον εκλεκτικότεροι των θνητών ως προς τη διατροφή τους. Και τα φαγητά τους έκρυβαν κίνητρα πέρα από την πείνα...
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Ματίας Ρουστ: Μια ατέλειωτη ιστορία των ’80s

Αρχαιολογία & Ιστορία / Ματίας Ρουστ: Μια ατέλειωτη ιστορία των ’80s

Το βράδυ της 28ης Μαΐου 1987 ο 18χρονος Γερμανός προσγειώνεται με ένα Cessna στην Κόκκινη Πλατεία για να αποδείξει ότι «αν κάποιος σαν εμένα μπορεί να περάσει σώος και αβλαβής στην άλλη πλευρά, τότε δεν υπάρχει τόσο μεγάλος κίνδυνος, και ίσως να μπορούμε να τα βρούμε όλοι μεταξύ μας».
ΜΑΚΗΣ ΜΑΛΑΦΕΚΑΣ
Η Μεγαλόχαρη ως αστυνομικό λαγωνικό 

Αρχαιολογία & Ιστορία / Τα «αντιλωποδυτικά θαύματα» της Παναγίας

Μια δημοσιογραφική έρευνα που έκανε το 1933 ο αστυνομικός ρεπόρτερ Ευστάθιος Θωμόπουλος κατέγραψε τους άθλους της Παναγίας· από την Κρήτη μέχρι τη Ροδόπη, οι πιστοί «έβλεπαν» τη δράση της, ένιωθαν ευγνώμονες και τη μαρτυρούσαν.
ΤΑΣΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΥ
Γιατί έθαβαν βρέφη μέσα σε αγγεία στο Βαθύ της Αστυπάλαιας;

Ιστορία μιας πόλης / Γιατί έθαβαν βρέφη μέσα σε αγγεία στο Βαθύ της Αστυπάλαιας;

Τι το ιδιαίτερο συμβαίνει στο Βαθύ της Αστυπάλαιας και τι συνεχίζει να αποκαλύπτει η αρχαιολογική έρευνα στην περιοχή; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Ανδρέα Βλαχόπουλο.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ