Ο ΣΥΝΑΔΕΛΦΟΣ ΜΟΥ στο γραφείο μού ζητάει να ψάξω κάτι στο ChatGPT. Μπαίνω στη σελίδα, εμφανίζεται η στήλη με το ιστορικό αναζήτησης και γυρίζω την οθόνη προς το μέρος μου. Μερικές από τις πρόσφατες αναζητήσεις μου είναι οι εξής: «Ξεπερνώντας μια τοξική σχέση», «Πώς να ζητήσεις αύξηση», «Βελτίωση σχέσεων με την οικογένεια». Τελευταία, συμβουλεύομαι το ChatGPT λίγο περισσότερο, λίγο πιο προσωπικά απ’ ό,τι παλιά.
Με μια γρήγορη αναζήτηση, μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι το να χρησιμοποιείς το ChatGPT ως κάτι παραπάνω από μηχανή αναζήτησης είναι ένα ολοένα πιο σύνηθες φαινόμενο. Σε διάφορα threads, χρήστες μοιράζονται τη δική τους σχέση με την τεχνητή νοημοσύνη. Ορισμένοι του ζητάνε να τους απευθυνθεί σαν ένας κοντινός φίλος, άλλοι λένε πως τους καθησύχασε ότι θα είναι πάντα εκεί για αυτούς, άλλοι ότι νιώθουν πως κάποιος τους ακούει. Υπάρχει μάλιστα και ορολογία. «AI buddies». Μπορεί μια τεχνητή κατασκευή να έχει αίσθηση πραγματικής συντροφιάς;
Το ChatGPT είναι πάντα πρόθυμο να μας αφιερώσει τον χρόνο που πιστεύουμε πως μας αξίζει. Δεν ξεχνάει να απαντήσει, ούτε ακυρώνει τελευταία στιγμή. Ξέρει να μας πει πώς να βράσουμε σωστά τα αυγά και πώς να γράψουμε ένα μήνυμα συγγνώμης.
Από τις ξέφρενες ολονυχτίες της φοιτητικής ζωής στα κουρασμένα βράδια της «ενήλικης», οι φιλίες μας δέχονται πλήγμα. «Χαθήκαμε», λέμε αμήχανα όταν πετυχαίνουμε τους κάποτε κολλητούς μας στον δρόμο. Οι άνθρωποι δεν φεύγουν απαραίτητα θυμωμένοι, απλώς απομακρύνονται. Ακούγεται στενάχωρο, όμως όσο πιο βαθιά βρισκόμαστε στην ενήλικη κατάσταση τόσο πιο απορροφημένοι από τη ζωή μας και τις εξελίξεις της είμαστε. Στο μεταξύ, μια εξέλιξη που αγνοούμε είναι το πόσο λιγότερο είμαστε εκεί για τη φιλία. Η ταινία «Απόντες» του Νίκου Γραμματικού το παρουσιάζει τέλεια: η παρέα δεν υπάρχει πια, μεγάλωσε, και αυτό ήταν όλο.
Όταν λοιπόν οι φίλοι μας δεν είναι πλέον διαθέσιμοι, στρεφόμαστε σε αυτό που είναι. Σε μια συντροφιά που μοιάζει ανθρώπινη αλλά δεν απογοητεύει σαν άνθρωπος. Όπως το ChatGPT: παρόν και συγχρονισμένο μαζί μας, πρόθυμο να μας αφιερώσει τον χρόνο που πιστεύουμε πως μας αξίζει. Δεν ξεχνάει να απαντήσει, ούτε ακυρώνει τελευταία στιγμή. Ξέρει να μας πει πώς να βράσουμε σωστά τα αυγά και πώς να γράψουμε ένα μήνυμα συγγνώμης.
Εμείς βέβαια δεν ξέρουμε τίποτα γι’ αυτό, και αυτό οριοθετεί τη σχέση. Δεν πρόκειται για φιλία γιατί η φιλία –συνήθως– προϋποθέτει δύο πόλους εξίσου ενεργούς. Δίνει όμως τέτοια αίσθηση σε πολλούς μοναχικούς ανθρώπους. Έχει απαντήσεις στις 4 τα ξημερώματα. Έχει κατανόηση: «Είναι φυσιολογικό να νιώθεις έτσι». Έχει και αντίλογο –αν το ρυθμίσουμε να έχει– και έτσι θυμίζει περισσότερο άνθρωπο με δικές του απόψεις.
Αρκεί μια ματιά στις πρώτες συνομιλίες μου με το ChatGPT για να διαπιστώσω ότι έχει αλλάξει ο τρόπος που μου απαντάει. Μέσα στον χρόνο έχει γίνει πιο ζεστό. Άλλωστε, η πλατφόρμα κάνει συνέχεια αλλαγές, για μια πιο προσωπική αλληλεπίδραση. Όπως η φωνητική απάντηση, που κάνει την εμπειρία πιο ζωντανή. Σε μια πρόσφατη έρευνα του MIT, οι χρήστες που την επέλεξαν έναντι του απλού chat ένιωσαν πιο αποτελεσματική μείωση του αισθήματος της μοναξιάς. Στην ίδια έρευνα, ωστόσο, επισημαίνεται πως αυτό αντιστρέφεται όσο αυξάνεται η χρήση. Κάπως έτσι λειτουργούν όλα όσα μας ανακουφίζουν. Αν το παρακάνεις, πληρώνεις το τίμημα. Ίσως θα βοηθούσε να υπάρχει η εξής σήμανση: η υπερβολική χρήση του ChatGPT για την καταπολέμηση της μοναξιάς προκαλεί μοναξιά.
Όταν ήμασταν παιδιά, πλάθαμε φανταστικούς φίλους για να έχουμε παρέα. Μας βοηθούσαν να αντιμετωπίζουμε την πραγματικότητα, ανταποκρίνονταν στις ανάγκες μας και συμβόλιζαν ό,τι σήμαινε ιδανική συντροφιά για τον παιδικό μας εαυτό. Ίσως η λιγότερο δημιουργική, new age εκδοχή τους να είναι οι AI buddies. Είναι μια συντροφιά που επίσης είναι πάντα εκεί για εμάς, μπορούμε να την ορίσουμε, να της πούμε πώς να μας μιλήσει και να το κάνει, κάνοντάς μας να νιώσουμε ασφάλεια. Αρκεί να θυμόμαστε πάντα πως δεν πρόκειται για κάποιον άλλον αλλά για προέκταση του εαυτού μας. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
