«Θέλω να γράψω και θα γράψω»: Ο χαμένος κόσμος της Ζέλντα Φιτζέραλντ

«Θέλω να γράψω και θα γράψω»: Ο χαμένος κόσμος της Ζέλντα Φιτζέραλντ Facebook Twitter
Η Ζέλντα μπαινόβγαινε σε ψυχιατρικά ιδρύματα για το μεγαλύτερο μέρος των δεκαετιών του ’30 και του ’40
0

Κάποια στιγμή στις αρχές της δεκαετίας του 1970, η Φράνσις «Σκότι» Φιτζέραλντ αποφάσισε να ψάξει τους «μυστικούς θησαυρούς» των γονιών της. Η κόρη της Ζέλντα και του Φ. Σκοτ Φιτζέραλντ ήταν στα πενήντα της όταν ανέβηκε στη σοφίτα του σπιτιού της στην Ουάσινγκτον αναζητώντας τα ίχνη των λογοτεχνικών της ριζών. Ψάχνοντας ανάμεσα στα λευκώματα και τα άλμπουμ, βρήκε ένα ζευγάρι σκονισμένα στρατιωτάκια που της είχε αγοράσει ο πατέρας της στο Παρίσι και μια χούφτα χριστουγεννιάτικα στολίδια «που είχαν ξεφλουδίσει εδώ κι εκεί». Το πιο αποκαλυπτικό όμως ίσως απ΄ όλα τα ευρήματα ήταν οι «πλούσια ζωγραφισμένες» χάρτινες κούκλες που της είχε φτιάξει η μητέρα της Ζέλντα όταν ήταν παιδί – «μια ζωηρή Χρυσόμαλλα, μια ανέμελη Κοκκινοσκουφίτσα, ένας «Ντ’ Αρτανιάν σαν τον Έρολ Φλιν» - οι οποίες, 40 χρόνια αργότερα, δεν είχαν ξεθωριάσει σχεδόν καθόλου.

«Είναι χαρακτηριστικό της μητέρας μου ότι αυτές οι εξαίσιες κούκλες, που η καθεμιά απαιτούσε ώρες καλλιτεχνικής δουλειάς, δημιουργήθηκαν για την ευχαρίστηση ενός εξάχρονου παιδιού», θα έγραφε αργότερα η Σκότι για τη Ζέλντα Φιτζέραλντ, η οποία πέθανε τέτοιες μέρες πριν από 75 χρόνια. Μπορεί η διαχρονική κληρονομιά της Ζέλντα να έχει να κάνει με την ενσάρκωση της Εποχής της Τζαζ, αλλά αυτές οι λεπτεπίλεπτες χάρτινες κούκλες, τόσο επιμελώς κατασκευασμένες από κομμάτια ταπετσαρίας και βελγική δαντέλα, μας προσφέρουν μια πιο λεπτή και συγχρόνως πιο σύνθετη εικόνα της.

Έχει εμπλακεί τόσο πολύ στις αφηγήσεις των άλλων αυτή η «σύζυγος» και «μούσα» που, μερικές φορές, η δική της συμβολή στην ιστορία μοιάζει να έχει χαθεί. Κάποιοι μπορεί να γνωρίζουν το πρώτο και μοναδικό μυθιστόρημά της, το Save Me the Waltz [στα ελληνικά έχει μεταφραστεί ως «Χαρίστε μου το βαλς»] – μια αυτοβιογραφική καταγραφή της μεταμόρφωσής της από μια ζωηρή καλλονή του Νότου σε μια γυναίκα που στραγγαλίζεται από τους κοινωνικούς κανόνες –  όμως τα διηγήματα, τα άρθρα και οι επιστολές της είναι εξίσου σημαντικά, αν και περιέργως λιγότερο γνωστά.

«Θέλω να γράψω και θα γράψω και θα γράψω»: Ο χαμένος κόσμος της Ζέλντα Φιτζέραλντ Facebook Twitter
Χριστούγεννα στο Παρίσι: Ο Σκοτ, η Ζέλντα και η Φράνσις Φιτζέραλντ

Η Ζέλντα είναι ένα πεφταστέρι. Έλαμψε τόσο έντονα και για τόσο λίγο, υπήρξε όμως μια εξαιρετική δύναμη χαρακτήρα και ταλέντου... Απλά διστάζεις να την αποκαλέσεις ιδιοφυΐα επειδή ήταν τόσο ρημαγμένη

Η Ζέλντα μπαινόβγαινε σε ψυχιατρικά ιδρύματα για το μεγαλύτερο μέρος των δεκαετιών του ’30 και του ’40 – η αναζήτηση της αυτονομίας δεν ήταν ποτέ γραμμική. «Θέλω να ζήσω κάπου που να μπορώ να είμαι ο εαυτός μου», έλεγε στον σύζυγό της Σκοτ το 1933. Αυτό συνέβη τρία χρόνια αφότου εισήχθη για πρώτη φορά σε μια ψυχιατρική μονάδα στις όχθες της λίμνης της Γενεύης και δεκατρία χρόνια μετά το ντεμπούτο του μυθιστορήματός του, This Side of Paradise [«Η άλλη όψη του Παραδείσου»] το οποίο εκτόξευσε το νεαρό ζευγάρι στον κόσμο της φήμης και του χρήματος κατά τη διάρκεια των ‘roaring ‘20s’. Ίσως να είναι αυτή η επιθυμία για αυτοδιάθεση που εξηγεί καλύτερα τις φωτεινές αναλαμπές δημιουργικότητας που έγιναν κατά καιρούς η κινητήρια δύναμη για τη Ζέλντα στη διάρκεια της ζωής της.

«Ο ίδιος ο Σκοτ είχε πει πως ‘όταν καίει πιο έντονα, η φλόγα της είναι πιο καυτή από τη δική μου’», μας λέει η Judith Mackrell, συγγραφέας του βιβλίου Flappers: Six Women of a Dangerous Generation. «Η Ζέλντα είναι ένα πεφταστέρι. Έλαμψε τόσο έντονα και για τόσο λίγο, υπήρξε όμως μια εξαιρετική δύναμη χαρακτήρα και ταλέντου... Απλά διστάζεις να την αποκαλέσεις ιδιοφυΐα επειδή ήταν τόσο ρημαγμένη». Στη ζωή και το έργο της Ζέλντα, η σχέση ανάμεσα στην αποστέρηση και την επανάκτηση είναι ισχυρή αλλά και εύθραυστη συγχρόνως.

«Θέλω να γράψω και θα γράψω»: Ο χαμένος κόσμος της Ζέλντα Φιτζέραλντ Facebook Twitter
Η Ζέλντα διαγνώστηκε με σχιζοφρένεια το φθινόπωρο του 1930, αλλά οι μεταγενέστερες εκτιμήσεις τείνουν πλέον προς τη διπολική διαταραχή ως πιθανότερη εξήγηση για τις πολλές διακυμάνσεις της

Η Ζέλντα διαγνώστηκε με σχιζοφρένεια το φθινόπωρο του 1930, αλλά οι μεταγενέστερες εκτιμήσεις τείνουν πλέον προς τη διπολική διαταραχή ως πιθανότερη εξήγηση για τις πολλές διακυμάνσεις της. «Το μυαλό της και οι αισθήσεις της ήταν τόσο οξυμένες μερικές φορές», λέει η Mackrell προτού την τοποθετήσει κοντά στην πρωτοπόρο του μοντερνισμού Βιρτζίνια Γουλφ: "Αυτή η θόλωση των γραμμών ανάμεσα στην πραγματικότητα και το ασυνείδητο, έκανε [την Γουλφ] την μοναδική συγγραφέα που ήταν – αλλά και τη Ζέλντα επίσης».

«Θέλω να γράψω και θα γράψω», έλεγε στον Σκοτ, μόλις ένα χρόνο μετά την έκδοση του «Χαρίστε μου το βαλς», το οποίο κυκλοφόρησε το 1932 και βασιζόταν στα ίδια συζυγικά περιστατικά από τα οποία εκείνος άντλησε στοιχεία για το δικό του μυθιστόρημα, «Τρυφερή είναι η νύχτα, που ακολούθησε δύο χρόνια αργότερα. Το γεγονός ότι κατάφερε να το γράψει μέσα σε μια καταιγιστική περίοδο έξι εβδομάδων μόλις, ενώ ήταν ασθενής σε νοσοκομείο της Βαλτιμόρης, μαρτυρά τη δύναμη του πνεύματος της Ζέλντα και το μέγεθος της αποφασιστικότητάς της.

Εκείνη την εποχή, η λογοτεχνική προσπάθεια της Ζέλντα να κατανοήσει τον εαυτό προκάλεσε μάλλον αμηχανία στο αναγνωστικό κοινό όσο και στους κριτικούς. Το μυθιστόρημα πούλησε ελάχιστα. Ωστόσο, όταν μια νέα έκδοση εμφανίστηκε στο Λονδίνο το 1953, οι Βρετανοί κριτικοί άλλαξαν σημαντικά τη στάση τους. Το Times Literary Supplement, για παράδειγμα, χαρακτήρισε την πρόζα της «ισχυρή και αξιομνημόνευτη», γεμάτη από «γήινες και δυναμικές ευαισθησίες».

Κατά τραγικό τρόπο, η Ζέλντα δεν θα διάβαζε ποτέ αυτές τις λέξεις. Πέντε χρόνια νωρίτερα, το 1948, μια πυρκαγιά είχε σαρώσει το νοσοκομείο της Βόρειας Καρολίνας όπου νοσηλευόταν σ’ ένα δωμάτιο του πέμπτου ορόφου. Ήταν 47 χρονών. Τον θάνατό της ακολούθησε ένα νέο κύμα κριτικής επανεκτίμησης και, παράλληλα, ένα κύμα θεωριών που στόχο είχαν την επανεκτίμησή της μαζί με τόσες άλλες παρεξηγημένες γυναίκες του παρελθόντος. «Νομίζω ότι είναι σημαντικό να διαχωρίσουμε τη Ζέλντα από όλα τα κουτσομπολιά και όλους τους αστικούς μύθους που την περιβάλλουν», λέει η Mackrell για αυτόν τον αναθεωρητισμό, «αλλά και από τη φεμινιστική μυθοποίηση, αυτή την παρόρμηση να την παρουσιάζουμε ως θύμα της ιστορίας και ως θύμα του Σκοτ – είναι σα να της αρνούμαστε το δικαίωμα επιλογής και την ίδια την ανεξαρτησία της».

Mε στοιχεία από τον The Independent

Θέματα
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Πόσο φιλική είναι η γειτονιά της Κυψέλης για τα άτομα με αναπηρία;

Ζούμε, ρε! / Πόσο φιλική είναι η γειτονιά της Κυψέλης για τα άτομα με αναπηρία;

Η Χρυσέλλα Λαγαρία και ο Θοδωρής Τσάτσος συζητούν με τη σκηνοθέτιδα και σεναριογράφο Νάνσυ Σπετσιώτη, κάτοικο της περιοχής, η οποία καταγράφει την προσβασιμότητα της Φωκίωνος Νέγρη και άλλων γειτονικών δρόμων για τα άτομα με αναπηρία.
THE LIFO TEAM
Σκληρές Αλήθειες

Άρης Δημοκίδης / 10 Σκληρές Αλήθειες που σοκάρουν μέχρι σήμερα

Αδυσώπητοι εγκληματίες και αμφιλεγόμενες προσωπικότητες, δολοφόνοι που παρίσταναν τους αθώους, παράξενες εξαφανίσεις και σοκαριστικές αποκαλύψεις σε 10 ηχητικά ντοκιμαντέρ του Άρη Δημοκίδη που φωτίζουν ξανά πολύκροτες υποθέσεις.
THE LIFO TEAM
O παιδοκτόνος της Αιτωλοακαρνανίας: Η άγνωστη ιστορία του προτελευταίου θανατοποινίτη

Αληθινά εγκλήματα / O παιδοκτόνος της Αιτωλοακαρνανίας: Η άγνωστη ιστορία του προτελευταίου θανατοποινίτη

Ο Νίκος Τσέφλιος ερευνά και αφηγείται την ξεχασμένη ιστορία του προτελευταίου θανατοποινίτη στην Ελλάδα, που στήθηκε στο εκτελεστικό απόσπασμα δύο μήνες πριν από τον Βασίλη Λυμπέρη, το 1972.
Υπάρχουν μυστικά για να πετύχεις στις Πανελλήνιες;

Ζωή στα καλύτερά της / Υπάρχουν μυστικά για να πετύχεις στις Πανελλήνιες;

Mια συζήτηση με την παιδοψυχολόγο Αλεξάνδρα Καππάτου για το πώς μπορούν οι έφηβοι να διαχειριστούν καλύτερα το άγχος τους και να αναπτύξουν στρατηγικές μελέτης την περίοδο των Πανελληνίων, στο πλαίσιο της σειράς podcast «Ζωή στα καλύτερά της», με την υποστήριξη των συμπληρωμάτων διατροφής EVIOL.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
«Το να λες “σε φτάνω στα όριά σου για το καλό σου” είναι κακοποιητικό»

Lifo Videos / «Το να λες “σε φτάνω στα όριά σου για το καλό σου” είναι κακοποιητικό»

Η ηθοποιός Ελεάνα Στραβοδήμου μιλά για την πορεία της από τη θεατρική ομάδα του πανεπιστημίου μέχρι την τηλεόραση, για τα όρια που χρειάστηκε να θέσει, τις κακοποιητικές συμπεριφορές που αντιμετώπισε και την ανάγκη για αυτοπροστασία που καλλιέργησε.
ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΑΛΑΡΗΣ
Ο Αναγνώστης Καβάφης (Μέρος Β’)

Ο Καβάφης ανάμεσά μας / Ο αναγνώστης Καβάφης (Μέρος Β’)

Πώς το αρχείο υποδεικνύει τα αναγνώσματα του ποιητή. Η προσωπική του βιβλιοθήκη, τα ενδιαφέροντά του, η ανάγνωση στην ποίηση του Καβάφη και η θέση του στην «Ιστορία της Ανάγνωσης». Μια συζήτηση με τον Γιάννη Παπαθεοδώρου, Αναπληρωτή Καθηγητή Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών, στο πλαίσιο της σειράς podcasts «Ο Καβάφης ανάμεσά μας» που πραγματοποιείται σε συνεργασία με τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση και το Αρχείο Καβάφη.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Ο δαίμονας του τραυλισμού δεν φεύγει ποτέ – αλλά στη σκηνή σωπαίνει»

Lifo Videos / «Ο δαίμονας του τραυλισμού δεν φεύγει ποτέ – αλλά στη σκηνή σωπαίνει»

Ο ηθοποιός, σκηνοθέτης και θεατρικός συγγραφέας Στέφανος Κακαβούλης μιλά για το τραύλισμα που τον σημάδεψε από παιδί, το bullying και την απομόνωση που βίωσε, και για το πώς η υποκριτική τον απελευθέρωσε, βοηθώντας τον να το ξεπεράσει.
ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΑΛΑΡΗΣ
Υπόθεση Γερωνυμάκη: Ο δικηγόρος από την Κρήτη που κατηγορήθηκε για τη δολοφονία της γυναίκας του και της πεθεράς του

Αληθινά εγκλήματα / Υπόθεση Γερωνυμάκη: Ποιος σκότωσε τη γυναίκα και την πεθερά του δικηγόρου από την Κρήτη;

O Νίκος Τσέφλιος ερευνά και αφηγείται το θρίλερ της διπλής δολοφονίας της συζύγου και της πεθεράς γνωστού δικηγόρου, που συγκλόνισε και δίχασε την τοπική κοινωνία του Ηρακλείου το φθινόπωρο του 1996.
Η σκληρή αλήθεια για τον Στράτο Διονυσίου

Μικροπράγματα / Η σκληρή αλήθεια για τον Στράτο Διονυσίου

Ένα ηχητικό ντοκιμαντέρ του Άρη Δημοκίδη για την συναρπαστική, κινηματογραφική ζωή του αμφιλεγόμενου τραγουδιστή και την προσπάθειά του, μέσα από συνεχείς περιπέτειες, να παραμείνει στην κορυφή
ΑΡΗΣ ΔΗΜΟΚΙΔΗΣ
Μπορεί η Αθήνα να λύσει το κυκλοφοριακό;

Αθήνα / Μπορεί η Αθήνα να λύσει το κυκλοφοριακό;

Ποιοι είναι οι μύθοι και οι αλήθειες γύρω από το κυκλοφοριακό πρόβλημα της Αθήνας και πόσο σωτήριο μπορεί να είναι το όριο των 30 χιλιομέτρων; Η Ντίνα Καράτζιου συζητά με τον συγκοινωνιολόγο, καθηγητή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Γιώργο Γιαννή για ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν καθημερινά οι Αθηναίοι.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Παίζουν video games τα τυφλά άτομα;

Ζούμε, ρε! / Παίζουν video games τα τυφλά άτομα;

Η Χρυσέλλα Λαγαρία και ο Θοδωρής Τσάτσος συνομιλούν με τον τυφλό gamer Μιχάλη Αλεξίου, ο οποίος μοιράζεται την εμπειρία του και ρίχνει φως στις προκλήσεις και τις προοπτικές που υπάρχουν για μια κοινότητα παικτών που μέχρι πρόσφατα έμενε στο περιθώριο.
THE LIFO TEAM
«Αν έχω αληθινούς φίλους; Ρώτα με ένα λεπτό πριν πεθάνω»

Lifo Videos / «Αν έχω αληθινούς φίλους; Ρώτα με ένα λεπτό πριν πεθάνω»

Ο Monozim, κατά κόσμον Ορέστης Μπαρσάκης, μιλά για τους δύο άξονες της δημιουργίας του –τη μουσική και το animation– και τη μοναχική πορεία που ακολουθεί, για τη δυσπιστία του απέναντι στις δισκογραφικές, καθώς και για τη δυσκολία βαθιάς σύνδεσης με τους ανθρώπους γύρω του.
ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΑΛΑΡΗΣ
Ο «δράκος της Θράκης»: Mια υπόθεση που έμεινε στο σκοτάδι

Αληθινά εγκλήματα / Ο «δράκος της Θράκης»: Mια υπόθεση που έμεινε για πάντα στο σκοτάδι

Ο Νίκος Τσέφλιος ερευνά και αφηγείται την ιστορία του ανθρώπου που για τουλάχιστον δύο χρόνια, στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και αρχές του ’90, σκόρπιζε τον τρόμο και τον θάνατο στη βόρεια Ελλάδα, κατά μήκος του οδικού άξονα Καβάλα–Έβρος. Του ψυχρού δολοφόνου που, παρά το ανθρωποκυνηγητό από όλες τις αστυνομικές υπηρεσίες, παρέμεινε ασύλληπτος.
«Αν δεν υπήρχε η Σελίν Ντιόν, κανείς δεν θα είχε καταλάβει την πάθησή μου»

Lifo Videos / «Αν δεν υπήρχε η Σελίν Ντιόν, κανείς δεν θα είχε καταλάβει την πάθησή μου»

Υιοθετήθηκε στα 5 της χρόνια, διαγνώστηκε με το σπάνιο σύνδρομο stiff person και κινείται με αναπηρικό αμαξίδιο. Η Αλεξάνδρα Σταματοπούλου, χρυσή παραολυμπιονίκης στο Παρίσι, μιλά για την έλλειψη αναγνώρισης και την απογοητευτική υποδοχή μετά το μετάλλιο: «Κανείς δεν ήταν εκεί να με χειροκροτήσει».
ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΑΛΑΡΗΣ