Στο κατεχόμενο Βαρώσι, τα έργα ενός καλλιτέχνη για ένα night club αποκαλύπτονται 46 χρόνια μετά

Στο κατεχόμενο Βαρώσι, τα έργα ενός καλλιτέχνη για ένα night club αποκαλύπτονται 46 χρόνια μετά Facebook Twitter
Φωτο: Ελένη Παπαδοπούλου
0

Στα μέσα της δεκαετίας του '60 ο εμβληματικός Κύπριος καλλιτέχνης Χριστόφορος Σάββα δημιούργησε μια σειρά έργων σε υπόγειο κτιρίου στα Βαρώσια. Για 46 ολόκληρα χρόνια κανείς δεν μπορούσε να πει με βεβαιότητα πως οι δημιουργίες του Σάββα ήταν ακόμα εκεί. Μέχρι τον Οκτώβριο του 2020, οπότε δύο νεαρές γυναίκες, μια τολμηρή φωτογράφος και μια αποφασισμένη ερευνήτρια, επέλεξαν να αναμετρηθούν με τη λήθη.

Το άνοιγμα των Βαρωσίων, κατά παράβαση των ψηφισμάτων του ΟΗΕ, βρέθηκε στο επίκεντρο της επικαιρότητας στα τέλη της περασμένης χρονιάς. Η κίνηση, που προκάλεσε την καταδίκη της διεθνούς κοινότητας, έφερε στο φως της δημοσιότητας εικόνες από την περίκλειστη πόλη που έως και την εισβολή του 1974 αποτελούσε την αιχμή του δόρατος του κυπριακού τουρισμού.

Οι εικόνες αυτές, σε συνδυασμό με τις αφηγήσεις των κατοίκων που μπήκαν ξανά στην πόλη –ως επισκέπτες και όχι για να μείνουν στις περιουσίες τους–, επιβεβαιώνουν τη σε μεγάλο βαθμό καθιερωμένη άποψη για την περιοχή. Το καλοκαίρι του 1974 η περιοχή της Αμμόχωστου βρισκόταν σε πρωτόγνωρη ακμή.

Μια σειρά από δημόσια κτίρια, όπως η Δημοτική Βιβλιοθήκη και η Δημοτική Πινακοθήκη, μαζί με τον εντυπωσιακής αρχιτεκτονικής κινηματογράφο «Ηραίον», αποτελούν μερικά από τα αδιάψευστα στοιχεία της πνευματικής ζωής του τόπου, ενώ οι όγκοι των ερειπωμένων ξενοδοχείων μαρτυρούν την ύπαρξη μιας νέας τότε οικονομικής δραστηριότητας, του τουρισμού. Υπολογίζεται πως έως και το 1974 το 45% των ξενοδοχειακών κλινών της Κύπρου βρισκόταν στα Βαρώσια.

Σαν μια ειρωνεία της Ιστορίας, σχεδόν μισό αιώνα μετά την ακμή τους ως τουριστικού προορισμού, τα Βαρώσια επανατουριστικοποιούνται ως ghost town, δηλαδή το αντίθετο αυτού που υπήρξαν.

Σαν μια ειρωνεία της Ιστορίας, σχεδόν μισό αιώνα μετά την ακμή τους ως τουριστικού προορισμού, τα Βαρώσια επανατουριστικοποιούνται ως ghost town, δηλαδή το αντίθετο αυτού που υπήρξαν.

Στο κατεχόμενο Βαρώσι, τα έργα ενός καλλιτέχνη για ένα night club αποκαλύπτονται 46 χρόνια μετά Facebook Twitter
Τα έργα του Χριστόφορου Σάββα προσδίδουν πρωτογενή στοιχεία στην κυπριακή καλλιτεχνική ιστοριογραφία, μορφοπλαστικό λεξιλόγιο, αφομοίωση χρωμάτων και την εισήγηση ενός απροοπτικού χώρου. Φωτο: Ελένη Παπαδοπούλου

«Το Βαρώσι έφερε τον τουρισμό. Άνθησαν οι εμπορικές συναλλαγές, υπήρχε μια εξωστρέφεια. Ήταν η αφρόκρεμα των τεχνών, εκεί όπου συναντούσες όλη την πνευματική ελίτ» είχε δηλώσει στη LiFO η αρχαιολόγος και ιστορικός τέχνης Άννα Μαραγκού.

Στο πλαίσιο αυτής της άνθησης, το 1965 ο μοντερνιστής αρχιτέκτονας Σταύρος Οικονόμου αναθέτει στον επιφανή καλλιτέχνη Χριστόφορο Σάββα, τον άνθρωπο που εισήγαγε στην κυπριακή σκηνή τον μοντερνισμό και την αφηρημένη τέχνη, τη δημιουργία τσιμεντογραφιών σε υπόγειο χώρο του κτιρίου μεικτών χρήσεων Esperia. Εκεί θα αναπτυσσόταν το διάσημο κέντρο διασκέδασης «Perroquet», μια καινοτόμος χρήση χώρου για τα δεδομένα της εποχής.

Ο Σάββα, όπως γράφει ο αναπληρωτής καθηγητής και κοσμήτορας της σχολής Καλών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου, Αντώνης Δανός, «πρωτοστάτησε στην εισαγωγή σύγχρονων ρευμάτων, τα οποία έφερε σε ουσιαστικό διάλογο με τις ντόπιες παραδόσεις, συνιστώντας έτσι και τον συνδετικό κρίκο μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης γενιάς καλλιτεχνών, ενώ αποτέλεσε σημείο αναφοράς και για νεότερους».
Παράλληλα, στη σύντομη ζωή του υπήρξε «πρωτεργάτης και στον ευρύτερο πολιτιστικό εκσυγχρονισμό του τόπου, συσπειρώνοντας δημιουργούς από διάφορους τομείς με την ίδρυση οργανώσεων και τη δημιουργία χώρων που στέγασαν σημαντικές, συχνά πρωτοποριακές δραστηριότητες».

Στο κατεχόμενο Βαρώσι, τα έργα ενός καλλιτέχνη για ένα night club αποκαλύπτονται 46 χρόνια μετά Facebook Twitter
Τον Ιούλιο του 1974 η ζωή της πόλης διακόπηκε βίαια και οι ανέμελες βραδιές στο υπόγειο του κτιρίου Esperia άρχισαν να σβήνουν από τη μνήμη όσων τις έζησαν. Φωτο: Ελένη Παπαδοπούλου

Ανύπαρκτα τεκμήρια, αμφίβολη ύπαρξη

To 1965, τρία χρόνια πριν από τον θάνατό του σε ηλικία 44 ετών, o Σάββα δούλεψε «απόλυτα αφοσιωμένος» για κάποιους μήνες πάνω στα έργα, σύμφωνα με τη μαρτυρία του ιδιοκτήτη του «Perroquet». Ο καλλιτέχνης διανυκτέρευε εκεί και ξεκινούσε τη δουλειά στις 6. Μετά την ολοκλήρωσή τους, τα έργα, βασικά στοιχεία του χώρου, ήταν εκτεθειμένα στα μάτια των χιλιάδων επισκεπτών του Perroquet καθ' όλη τη διάρκεια της αναλαμπής των Βαρωσίων. Η τέχνη του Σάββα αφορούσε, άλλωστε, ένα μεγάλο σύνολο ανθρώπων.

Τον Ιούλιο του 1974 η ζωή της πόλης διακόπηκε βίαια και οι ανέμελες βραδιές στο υπόγειο του κτιρίου Esperia άρχισαν να σβήνουν από τη μνήμη όσων τις έζησαν, όπως τα χνάρια των διάσημων επισκεπτών στην περιφραγμένη πια παραλία.

Έκτοτε και μέχρι το δημοσίευμα στο πολιτιστικό ένθετο της εφημερίδας «Πολίτης», «Παράθυρο», που υπογράφουν η φωτογράφος και δημοσιογράφος Ελένη Παπαδοπούλου και η ιστορικός τέχνης Μαρίνα Χριστοδουλίδου, κανείς δεν μπορούσε να πει με βεβαιότητα αν οι τσιμεντογραφίες του Σάββα ήταν ακόμα εκεί.

Σύμφωνα με όσα αναφέρει στο LiFO.gr η Μαρίνα Χριστοδουλίδου, η οποία ήταν μέλος της ερευνητικής ομάδας για το Κυπριακό Περίπτερο στην 58η Μπιενάλε Βενετίας ‒που ήταν αφιερωμένο στον καλλιτέχνη‒ και πραγματοποίησε εκτεταμένη έρευνα για το έργο του, μόνο τα σχέδια του αρχιτεκτονικού γραφείου και μια ασπρόμαυρη διαφήμιση του «Perroquet» μαρτυρούσαν την ύπαρξη των έργων. Ως αποτέλεσμα της κατοχής της Αμμοχώστου, ελάχιστα τεκμήρια είχαν απομείνει «από την εποχή της μοντερνιστικής ευδαιμονίας των Βαρωσίων». Σύντομα, μαζί με την Ελένη Παπαδοπούλου, η οποία είχε δώσει ήδη τα πρώτα της ρεπορτάζ από τα Βαρώσια, θα μπουν στο υπόγειο του Esperia για να αναζητήσουν τα έργα.

Στο κατεχόμενο Βαρώσι, τα έργα ενός καλλιτέχνη για ένα night club αποκαλύπτονται 46 χρόνια μετά Facebook Twitter
Φωτο: Ελένη Παπαδοπούλου
Στο κατεχόμενο Βαρώσι, τα έργα ενός καλλιτέχνη για ένα night club αποκαλύπτονται 46 χρόνια μετά Facebook Twitter
Φωτο: Ελένη Παπαδοπούλου

Επανατουριστικοποίηση ως «ghost town»

«Ήθελες να μπεις, να δεις, να εξερευνήσεις τι υπάρχει μέσα» μας λέει η κ. Παπαδοπούλου, η οποία επισκέφτηκε τα Βαρώσια πολλές φορές με τη δημοσιογραφική της ιδιότητα. Αυτό που έβλεπε, πέρα από το φράγμα, και αυτό που είδε, όταν τελικά το πέρασε, έγιναν ένα. Μη έχοντας μνήμες από την εισβολή η ίδια, μας λέει ότι ξεκίνησε να γνωρίζει την πόλη όταν άκουσε τις ιστορίες αυτών που την έζησαν.

Οι συνομιλήτριές μας μάς αποκαλύπτουν πως τα Βαρώσια περιγράφονται, με κάποιον δισταγμό, ως ένα «theme park». Μπήκε ωράριο στην παραλία, τοποθετήθηκαν φρουροί και γλάστρες στα πεζοδρόμια, ασφαλτοστρώθηκαν δρόμοι, υπάρχουν σημεία όπου η πρόσβαση επιτρέπεται και σημεία όπου απαγορεύεται, ενώ ο κόσμος βγάζει selfies μπροστά από τα κτίρια. Σαν μια ειρωνεία της Ιστορίας, σχεδόν μισό αιώνα μετά την ακμή τους ως τουριστικού προορισμού, τα Βαρώσια επανατουριστικοποιούνται ως ghost town, δηλαδή το αντίθετο αυτού που υπήρξαν.

Μέσα σε ένα τέτοιο σκηνικό, στην πόλη των θραυσμάτων που καλείται να δώσει απαντήσεις και στα ερωτήματα των γενιών που ήρθαν μετά την εισβολή, έψαξαν τα έργα του Σάββα. «Δεν ήμασταν σίγουρες για τις συνέπειες των πράξεών μας» εξομολογείται η κ. Παπαδοπούλου, ενώ περιγράφει την κάθοδο στο υπόγειο του Esperia. Είναι, τελικά, παράνομη η είσοδος σε κτίριο μιας κατειλημμένης περιοχής;

Ένας τεράστιος ιβίσκος απλώνεται στην είσοδο του Esperia. «Σκέφτεσαι γρήγορα και το κάνεις». Στο υπόγειο κέντρο κυριαρχεί η σκόνη. «Προσπαθούμε να φέξουμε με τα κινητά μας για να βγουν οι φωτογραφίες όσο καλύτερα γίνεται». Τα έργα του Σάββα είναι εκεί. Και είναι από τα τελευταία στοιχεία που θυμίζουν τη λάμψη του Perroquet, καθώς τα περισσότερα αντικείμενα λείπουν από τον χώρο. Τα φλας ανάβουν, οι φωτογραφίες βγαίνουν, η κατάσταση των τσιμεντογραφιών σήμερα τεκμηριώνεται.

Στο κατεχόμενο Βαρώσι, τα έργα ενός καλλιτέχνη για ένα night club αποκαλύπτονται 46 χρόνια μετά Facebook Twitter
Το Perroquet στο υπόγειο του Esperia. Φωτο: Ελένη Παπαδοπούλου

Πρωτόγνωρες δημιουργίες σε αναπάντεχο χώρο

Η συνεργασία των Οικονόμου και Σάββα ξεκίνησε γύρω στο 1961 και διήρκεσε μέχρι τον θάνατο του καλλιτέχνη. Επιτοίχια γλυπτά του Σάββα ενσωματώθηκαν τόσο σε κατοικίες όσο και σε ξενοδοχεία. Της παρέμβασης στο Esperia είχε προηγηθεί εκείνη σε ξενοδοχείο της Λεμεσού.

Σύμφωνα με την κ. Χριστοδουλίδου, «στον εσωτερικό χώρο του Perroquet, δεξιά της ορχήστρας και αριστερά της εισόδου, ως φόντο προτάθηκε το κυρίως έργο τέχνης. Το έργο είναι 6 μέτρα επί 2 και υπήρχαν κι άλλα επιτοίχια πίσω από τα χτιστά καθιστικά που όριζαν την περιοχή για το εστιατόριο».

Το κύριο έργο είναι σε συνάφεια με τη χρήση του χώρου, καθώς πρόκειται «για μια σύνθεση με προκυβιστικές φιγούρες που απεικονίζουν την ορχήστρα στο αριστερό μέρος, ενώ στο δεξί παρατηρούμε γυναικείες φιγούρες εν ώρα αναψυχής».

Στον χώρο του εστιατορίου διακρίνονται γεωμετρικές συνθέσεις μικρότερης κλίμακας, όπου ο καλλιτέχνης «φαίνεται να επηρεάζεται από τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό», ενώ «οι συνθέσεις με τις ανθρώπινες φιγούρες και τη νεκρή φύση στις κολόνες αποτελούν παραπληρωματικά στοιχεία που συμβάλλουν σε μια ενιαία εικονική αφήγηση στον χώρο».

Τι κάνει, όμως, τα έργα του Χριστόφορου Σάββα σημαντικά; Σύμφωνα όσα γράφει η κ. Χριστοδουλίδου, τα μοντέρνα φορμαλιστικά στοιχεία στις τσιμεντογραφίες του Σάββα λειτουργούν ως ανασύνθεση της μοντέρνας κυπριακής τέχνης και κατ' επέκταση της κυπριακής ιστορίας της τέχνης. «Πρόκειται για έργα που προσδίδουν πρωτογενή στοιχεία στην κυπριακή καλλιτεχνική ιστοριογραφία, μορφοπλαστικό λεξιλόγιο, αφομοίωση χρωμάτων και την εισήγηση ενός απροοπτικού χώρου».

 

Christoforos Savva (1924-1968) 

Αβέβαιο το μέλλον

Η περίπτωση των δημιουργιών του Χριστόφορου Σάββα, ωστόσο, δεν είναι η μοναδική. Ενδεικτικά, μια σειρά από τοιχογραφίες εξακολουθεί να διακρίνεται στην παραθαλάσσια οικία του ζωγράφου Πολ Γεωργίου (1901-1972), ενώ ένα μεγάλων διαστάσεων επιτοίχιο του κεραμίστα Βαλεντίνου Χαραλάμπους (1929), το οποίο ο καλλιτέχνης δημιούργησε στη Βαγδάτη και μετέφερε σε κομμάτια στην Κύπρο, βρίσκεται ακόμη, παρά τις φθορές, στο εσωτερικό του ξενοδοχείου «Ασπέλια».

Σημειώνεται πως 219 έργα τέχνης που εντοπίστηκαν στην Αμμόχωστο επιστράφηκαν στην ελληνοκυπριακή κοινότητα το 2019, στο πλαίσιο μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης, ωστόσο το ερώτημα για το μέλλον των έργων που βρίσκονται ακόμα στα Βαρώσια παραμένει. Η κ. Παπαδοπούλου με σειρά άρθρων της έφερε στο φως τα έργα των Κύπριων δημιουργών, όπως αυτά είναι σήμερα, και οι αναγνώστες αντιδρούν θετικά, με τις μνήμες να αναμοχλεύονται και τη διάσωσή τους να προτάσσεται.

Θεσμικές κινήσεις για την προστασία των έργων έγιναν και προς το παρόν φαίνεται πως διασφαλίζεται η ακεραιότητά τους. 

Πέρα από τις θεσμικές κινήσεις στη μετά Ακιντζί εποχή, όμως, μια σειρά από ερωτήματα πρέπει να απαντηθούν. Πού ανήκουν τα έργα; Στην ελληνοκυπριακή κοινότητα ή στο κτίριο για το οποίο εξαρχής σχεδιάστηκαν; Πού πρέπει να βρίσκονται; Αποσπασμένα σε ένα μουσείο ή στο υπόγειο του Esperia, από την αρχιτεκτονική του οποίου επηρεάστηκαν; Πρέπει να αποκολληθούν από τον χώρο, από τη στιγμή που αυτός δεν έχει κατεδαφιστεί, ή πρέπει να παραμείνουν εκεί και να συνεχιστεί η κοινή τους πορεία;

Μέχρι να απαντηθούν αυτά τα ερωτήματα, τα έργα του Χριστόφορου Σάββα, ενός καλλιτέχνη που πέθανε στο απόγειο της δημιουργικότητάς του, θα παραμένουν σε μια πόλη, στην οποία η ζωή σταμάτησε στην ακμή της.

Στο κατεχόμενο Βαρώσι, τα έργα ενός καλλιτέχνη για ένα night club αποκαλύπτονται 46 χρόνια μετά Facebook Twitter
Το εγκαταλελειμμένο Esperia. Φωτο: Ελένη Παπαδοπούλου
Στο κατεχόμενο Βαρώσι, τα έργα ενός καλλιτέχνη για ένα night club αποκαλύπτονται 46 χρόνια μετά Facebook Twitter
Φωτο: Ελένη Παπαδοπούλου
Στο κατεχόμενο Βαρώσι, τα έργα ενός καλλιτέχνη για ένα night club αποκαλύπτονται 46 χρόνια μετά Facebook Twitter
Φωτο: Ελένη Παπαδοπούλου
Στο κατεχόμενο Βαρώσι, τα έργα ενός καλλιτέχνη για ένα night club αποκαλύπτονται 46 χρόνια μετά Facebook Twitter
Φωτο: Ελένη Παπαδοπούλου
Στο κατεχόμενο Βαρώσι, τα έργα ενός καλλιτέχνη για ένα night club αποκαλύπτονται 46 χρόνια μετά Facebook Twitter
Φωτο: Ελένη Παπαδοπούλου
Στο κατεχόμενο Βαρώσι, τα έργα ενός καλλιτέχνη για ένα night club αποκαλύπτονται 46 χρόνια μετά Facebook Twitter
Φωτο: Ελένη Παπαδοπούλου
Στο κατεχόμενο Βαρώσι, τα έργα ενός καλλιτέχνη για ένα night club αποκαλύπτονται 46 χρόνια μετά Facebook Twitter
Φωτο: Ελένη Παπαδοπούλου
Στο κατεχόμενο Βαρώσι, τα έργα ενός καλλιτέχνη για ένα night club αποκαλύπτονται 46 χρόνια μετά Facebook Twitter
Φωτο: Ελένη Παπαδοπούλου

* Ευχαριστούμε θερμά την Ελένη Παπαδοπούλου για την παραχώρηση του φωτογραφικού υλικού. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση χωρίς την άδεια της φωτογράφου και της ερευνήτριας.

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ: Ο ζωγράφος των στυλάτων της εποχής του επιστρέφει

Εικαστικά / Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ: Ο ζωγράφος των στυλάτων της εποχής του επιστρέφει

H έκθεση στο Μουσείο Ορσέ συγκεντρώνει 90 έργα του Αμερικανού στυλίστα ζωγράφου, εστιάζοντας στην πιο καθοριστική περίοδο του έργου του. Aνάμεσά τους και η περίφημη «Madame X», το πιο διάσημο έργο του.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Εικαστικά / Φρα Αντζέλικο: «Ένας μεγάλος ζωγράφος, ένας άγιος άνθρωπος»

Η έκθεση «Beato Angelico», συγκεντρώνει στο Palazzo Strozzi και στο Mουσείο του Αγίου Μάρκου στη Φλωρεντία περισσότερα από 140 έργα με δάνεια από 70 συλλογές ιδιωτών και μουσείων και φιλοδοξεί να εδραιώσει τη φήμη του Φρα Αντζέλικο ως κορυφαίου δασκάλου της Αναγέννησης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Εικαστικά / Γιατί η Νυχτερινή Περίπολος του Ρέμπραντ αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μυστήριο της Τέχνης

Πεθαίνει σαν σήμερα το 1669 ο φλαμανδός ζωγράφος Ρέμπραντ φαν Ράιν. Αυτός ο πίνακας υπήρξε η πραγματική αιτία της οικονομικής καταστροφής του καλλιτέχνη ή πρόκειται περί θεωρίας συνωμοσίας;
THE LIFO TEAM
«Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Εικαστικά / «Πρωτόλεια»: Οι πρώτες πινελιές αλλάζουν μέσα στα χρόνια αλλά πάντα κάτι μένει

Η νέα έκθεση του Μουσείου Μπενάκη, χαρτογραφεί την πορεία έντεκα Ελλήνων και Ελληνίδων εικαστικών και θέτει ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα: «Σε μια πορεία πλούσια, γεμάτη ανατροπές αλλά και επαναλήψεις, ποιες ήταν οι πρωτόλειες αναζητήσεις τους, στις οποίες επέτρεψαν ακολούθως να εισχωρήσουν στις ώριμες αποφάσεις τους»
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Εικαστικά / Aμερικανικός σουρεαλισμός; Κι όμως υπάρχει. Απλώς δεν το γνώριζε κανείς

Μια έκθεση στο Μουσείο Γουίτνεϊ ενώνει διαφορετικές φωνές και αποκαλύπτει την άγνωστη ως τώρα τάση Αμερικανών καλλιτεχνών που στράφηκαν στον σουρεαλισμό για να εκφράσουν την ταραχώδη δεκαετία του '60.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
"Η κούνια" του Φραγκονάρ: Στο φως τα ζουμερά μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Εικαστικά / «Η Κούνια» του Φραγκονάρ: Τα μυστικά και η ίντριγκα του πιο αυθάδικου έργου του ροκοκό

Η περίφημη «Κούνια» με τη σκηνοθεσία της συνεύρεσης των σωμάτων και των ψυχών με τρόπο ακόλαστο, πονηρό ή ανοιχτό σε μια νέα ηθική, έργο – σταρ της περίφημης συλλογής Wallace στο Λονδίνο, αποκαταστάθηκε φέρνοντας στο φως άτακτες λεπτομέρειες που ενισχύουν την αυθάδεια του έργου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ειρήνη Παναγοπούλου

Εικαστικά / Ειρήνη Παναγοπούλου: Η μεγάλη Ελληνίδα συλλέκτρια Τέχνης μιλά στη LIFO

Η γνωστή συλλέκτρια μιλά στη LiFO για το ταξίδι της στην τέχνη μέσα από τη συγκρότηση της μεγάλης και σπάνιας συλλογής της, μέρος της οποίας θα δούμε με αφορμή την έκθεση «Fernweh ή νοσταλγία για άγνωστους τόπους».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μυρτώ Ξανθοπούλου: «Έχω ψίχουλα, έχω τα περισσεύματα; Με αυτά θα δουλέψω»

Εικαστικά / Μυρτώ Ξανθοπούλου: «Έχω ψίχουλα, έχω τα περισσεύματα; Με αυτά θα δουλέψω»

Η γεννημένη στο Ελσίνκι καλλιτέχνιδα που κέρδισε το βραβείο Young Artist της φετινής Art Athina μιλάει για το έργο της που βασίζεται στην αίσθηση του κατεπείγοντος, στη χειρωνακτική εργασία και στη σχέση της με τη γλώσσα. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένα «χρονικό της αναισθησίας» με έργα υψηλής δόνησης 

Εικαστικά / Κωνσταντίνος Λαδιανός: «Πού πήγε όλη αυτή η επιδεξιότητα των χεριών που είχαν οι παλιότεροι»

Η παράδοση, η αγιολογική γραμματεία και η λαϊκή μυθολογία συνυπάρχουν στον κόσμο του ταλαντούχου καλλιτέχνη, εμπλέκοντας το προσωπικό βίωμα με καθηλωτικές αλληγορίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένας μνημειώδης φτερωτός ταύρος στο Μουσείο Ακρόπολης

Εικαστικά / Ένας μνημειώδης φτερωτός ταύρος στο Μουσείο Ακρόπολης

Με το έργο του στον εξωτερικό χώρο του μουσείου ο Michael Rakowitz συνομιλεί με τα έργα της κλασικής αρχαιότητας και υπενθυμίζει τα μάταια ταξίδια ανθρώπων και πολιτιστικών αγαθών που «ξεσπιτώνονται».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Συλλογή Λέοναρντ Λόντερ θα δώσει το φιλί της ζωής στην αγορά της τέχνης;

Εικαστικά / Η Συλλογή Λέοναρντ Λόντερ θα δώσει το φιλί της ζωής στην αγορά της τέχνης;

Με πυρήνα της συλλογής του Λόντερ ένα από τα διασημότερα έργα του Κλιμτ, που εκτιμάται ότι η πώλησή του θα ξεπεράσει τα 150 εκατομμύρια δολάρια, η βραδιά της δημοπρασίας στον οίκο Sotheby’s φιλοδοξεί να προσελκύσει ξανά τους μεγάλους συλλέκτες. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζένη Μαρκέτου

Οι Αθηναίοι / Τζένη Μαρκέτου: «Οι καλλιτέχνες δεν έχουμε ανακαλύψει τον τροχό»

Στην Αμερική έμαθε πως η τέχνη είναι κοινωνική υπόθεση, πως ο κόσμος δεν εξαντλείται στις γκαλερί. Η πρώτη της παρέμβαση σε δημόσιο χώρο, που προκάλεσε αντιδράσεις, της δίδαξε ότι ένα έργο οφείλει να μοιάζει σαν να υπήρχε πάντα εκεί. Με τη νέα της εγκατάσταση στο Μέγαρο Μουσικής μάς υπενθυμίζει ότι δεν είμαστε οι πρωταγωνιστές της φύσης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Σεπτέμβρης της Art Athina 2025

Εικαστικά / Art Athina 2025: Το τώρα και το μετά της σύγχρονης τέχνης

Ζωγραφική, γλυπτική, φωτογραφία, ψηφιακή τέχνη: Το ανάγλυφο του παγκόσμιου εικαστικού χάρτη έτσι όπως διαμορφώνεται μέσα από την ελληνική και ξένη παραγωγή, και αναδεικνύεται στην ετήσια φουάρ που πραγματοποιείται ξανά στο Ζάππειο.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης μετατρέπει το σπήλαιο του Πλάτωνα σε escape room

Εικαστικά / Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης μετατρέπει το σπήλαιο του Πλάτωνα σε escape room

Με τo «Δωμάτιο Απόδρασης», μια εγκατάσταση ερευνητική και παιγνιώδη, βασισμένη στην ιδέα της φιλοσοφίας και την παραίσθηση του ψηφιακού κόσμου, θα μας εκπροσωπήσει στην 61η Μπιενάλε Βενετίας ο καταξιωμένος εικαστικός και αρχιτέκτονας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ