Από το 1971, οι κοινότητες των Ρομά ανά τον κόσμο έχουν τη δική τους επίσημη σημαία: δύο οριζόντιες λωρίδες –μπλε και πράσινη– και στο κέντρο ένας κόκκινος τροχός δεκαέξι ακτίνων. Το μπλε αντιπροσωπεύει τον ουρανό, το πράσινο τη γη και ο τροχός, εμπνευσμένος από το ινδικό τσάκρα, τη νομαδική παράδοση του λαού. Κι όμως, παρότι αποτελεί παγκόσμιο σύμβολο πολιτισμικής ταυτότητας, ελάχιστοι Έλληνες τη γνωρίζουν, πόσω μάλλον τη συνδέουν με την παρουσία των Ρομά στην Ελλάδα και στην Ευρώπη.
Η σημαία υιοθετήθηκε κατά το Παγκόσμιο Συνέδριο Ρομά στο Όρπινγκτον του Ηνωμένου Βασιλείου, όπου εκπρόσωποι από πολλές χώρες αποφάσισαν να την καθιερώσουν ως ενωτικό έμβλημα. Στην Ελλάδα, όμως, παραμένει σε μεγάλο βαθμό αόρατη – από σχολικά βιβλία έως τα επίσημα κείμενα για τα εθνικά σύμβολα των μειονοτήτων.
Η επιλογή του τροχού δεν ήταν τυχαία. Συμβολίζει την αέναη κίνηση, τη μνήμη των καραβανιών και των δρόμων που διένυσαν οι Ρομά για αιώνες. Ταυτόχρονα, αποτελεί και φόρο τιμής στην ινδική καταγωγή τους, καθώς το συγκεκριμένο σύμβολο απαντάται στη σημαία της Ινδίας. Ο εμπνευστής της ήταν ο Ινδός λόγιος Βιρ Ρατζίντρα Ρίσι, ο οποίος θεωρούσε τη σημαία εργαλείο ενίσχυσης της διακρατικής ενότητας του ρομάνι λαού.
Παρότι έχει αναγνωριστεί επίσημα σε πολλές χώρες –με πρώτη τη Σοσιαλιστική Γιουγκοσλαβία– και κυματίζει κάθε 8 Απριλίου, Παγκόσμια Ημέρα Ρομά, σε δημαρχεία και μνημεία όπως το Άουσβιτς, στην Ελλάδα ελάχιστες φορές έχει κάνει δημόσια εμφάνιση. Το παράδοξο είναι ότι πρόκειται για ένα σύμβολο με βαθύ ιστορικό και πολιτικό φορτίο, που συνοψίζει τη μνήμη της γενοκτονίας των Ρομά στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και τις σύγχρονες διεκδικήσεις τους για ισότητα και αναγνώριση.
Η σημαία αυτή έχει δεχθεί και κριτική. Ορισμένοι ακαδημαϊκοί, όπως ο Ντάβιντ Κέργκελ και η Κάρολ Σίλβερμαν, επισημαίνουν ότι ενισχύει μια ευρωκεντρική θεώρηση της ταυτότητας, προσδίδοντας έναν εθνικιστικό χαρακτήρα σε έναν κατά βάση ποικιλόμορφο πληθυσμό. Ωστόσο, για τους περισσότερους Ρομά, ο τροχός παραμένει σημείο αναφοράς: ένα σύμβολο ελευθερίας, κίνησης, πολιτισμού και ιστορικής αντοχής.
Σήμερα, σε χώρες όπως η Ισπανία, η Ρουμανία ή η Βραζιλία, η σημαία αναγνωρίζεται ως εθνικό έμβλημα. Αντιθέτως, στην Ελλάδα η άγνοια γύρω από αυτή είναι σχεδόν καθολική, παρά τη σημαντική παρουσία των Ρομά στον ελλαδικό χώρο.
