Η εξιστόρηση θα μπορούσε να ήταν κάπως έτσι: “Ένα ακόμα απόγευμα τον βρήκε καθισμένο στο γραφείο του στο πολύβουο κέντρο της πόλης, με τα φώτα του δωματίου χαμηλωμένα. Δεν μπορούσε να συγκεντρωθεί για να γράψει· η σκέψη του περιπλανιόταν καθώς αγνάντευε έξω από το παράθυρο. Όσο μακριά κι αν έφτανε το βλέμμα του δεν έβλεπε τίποτε άλλο παρά σειρές από εκθαμβωτικά σταφύλια, που λαμπύριζαν κάτω από τον ζεστό ήλιο στην απέραντη έκταση γης μπροστά του και οδηγούσαν στην γαλήνια θάλασσα. Η αναστάτωση στο μυαλό του μπορούσε τώρα να κοπάσει. Μετά από χρόνια γεμάτα αγωνία, ίντριγκες και κινδύνους, ήταν επιτέλους καιρός να ξεκουραστεί και να απολαύσει την πολυπόθητη ηρεμία. Δηλαδή στην πραγματικότητα εκείνος δεν μπορούσε, αλλά το alter ego στα γραπτά του ναι!

 

Οι ιδέες είχαν πλέον ξεκαθαρίσει και τώρα ήταν η ιδανική στιγμή για να απολαύσει ένα ποτήρι Pinot Noir, που το είχε άλλωστε κερδίσει με την αξία του. Και μην ξεχνάτε, το t είναι άηχο!ʺ Μια ιστορία μέσα σε μια άλλη ιστορία, μέσα σε ένα παραπλανητικό σκηνικό· αυτό είναι η τελευταία έκθεση της Δήμητρας Βάμιαλη με τον αινιγματικό τίτλο Pinot Noir. Με ένα σύνολο ζωγραφικών έργων και εγκαταστάσεων που λειτουργούν ως επινοήσεις πλοκής μιας μη γραμμικής αφήγησης με δύο όψεις, η εικαστικός στήνει ένα mise en scène -ένα σκηνοθετημένο περιβάλλον- μέσα από το οποίο “συνθέτει” ένα νουάρ αφήγημα. Με έναυσμα μια πληθώρα αναφορών και ευρημάτων από τη λογοτεχνία, τον κινηματογράφο, την ιστορία της τέχνης, αλλά και την πραγματικότητα, υπονοεί μια ιστορία για έναν συγγραφέα που γράφει ένα υποθετικό σενάριο στο οποίο ένας πρώην κατάσκοπος αποσύρεται σε έναν ονειρικό αμπελώνα για να αποδράσει, να αλλάξει τη ροή της ζωής του.

 

Η επιλογή του ήρωα κατάσκοπου δεν είναι καθόλου τυχαία σε αυτή την εποχή της χειραγώγησης από τη συνεχή παρακολούθηση και συλλογή προσωπικών πληροφοριών μέσω του διαδικτύου και της τεχνολογίας. Στόχος της εικαστικού είναι όλη αυτή η φανταστική επινόηση να λειτουργήσει ως μια αλληγορία για την ανθρώπινη συνθήκη, τις αντιφάσεις που την χαρακτηρίζουν, τα βαθύτερα ερωτήματα που μας ταλανίζουν και τις μεγάλες αποφάσεις που καλείται καθένας μας να πάρει. Τις αποφάσεις αυτές που οδηγούν -εσκεμμένα ή μηστις πραγματικές μετατοπίσεις για την εκπλήρωση των βαθύτερων αναγκών ενός ανθρώπου κάθε στιγμή της ζωής του. Ναι μεν, λοιπόν, η εικαστικός θέτει προβληματισμούς που στο σύνολό τους δεν είναι διόλου ανάλαφροι, αλλά συγχρόνως τους παρουσιάζει σε αυτό το μικρο-σύμπαν με έναν τρόπο οικείο και ποιητικό, που ενσωματώνει την σύγχρονη pop κουλτούρα και ένα συγκαλυμμένο καυστικό χιούμορ. Έτσι, κάθε πτυχή της έκθεσης κάνει μια σημείωση πάνω στα πολυποίκιλα ζητήματα που μας απασχολούν, αλλά προσθέτει και ένα στοιχείο στην πλοκή της φανταστικής αυτής νουάρ ιστορίας.

 

Όπως και σε προηγούμενα έργα της, το περιβάλλον που δημιουργεί συντίθεται από διαφορετικά καλλιτεχνικά μέσα, που το καθένα του συμβάλει στην απόδοση ενός αμφίσημου, παράδοξου σκηνικού, τόσο οπτικά όσο και νοηματικά. Το εξωτερικό και το εσωτερικό περιβάλλον εναλλάσσονται· συναντάμε ζωγραφικά έργα που απεικονίζουν σταφύλια σε έναν ειδυλλιακό αμπελώνα ή μια μυστηριώδη φιγούρα στο σκοτάδι, αλλά και εγκαταστάσεις που σχηματίζουν φιλόξενες γωνιές με παλιά χειροποίητα χαρτιά με επιλεγμένες φράσεις -γνωστές αναφορές ή επινοημένες ιστορίες ανοιχτές προς ερμηνεία-. Μέσα από αυτό το εκφραστικό δίπολο αποδίδεται αντίστοιχα και ένα ισχυρό πλέγμα πολλαπλών νοημάτων· το προσωπικό που εμπλέκεται με το ιστορικό, η πραγματιστική-λογική και εσωστρεφής έννοια του συγγραφέα σε αντίθεση με την παράλογη, ανεξέλεγκτη φύση του θεού Διονύσου -συμβολικά του θεό του κρασιού και της αναγέννησης-, όπως αυτός αντιπροσωπεύεται μέσα από την επιθυμία του φανταστικού χαρακτήρα του κατασκόπου για την ιδιωτικότητα και την ξεγνοιασιά που θεωρεί ότι μπορούν να του προσφέρουν οι αμπελώνες και η φύση.

 

Και εντέλει η γεφύρωση αυτών των δύο -εάν κάτι τέτοιο είναι ποτέ εφικτό- μέσα από τη δημιουργική έκφραση. Η Βάμιαλη φαίνεται ότι οπτικοποιεί αποσπάσματα από ένα επινοημένο λογοτεχνικό κείμενο, που θολώνει τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και μυθοπλασίας, μεταξύ των κατασκευών της φαντασίας και του δρόμου της ίδιας της τέχνης. Παρουσιάζει ένα πολύπλευρο έργο, που εφαρμόζει τη συνεχή εξερεύνηση τρόπων αφήγησης από τον καλλιτέχνη μέσω κατασκευασμένων αλληγοριών και διαδρομών, δημιουργώντας έναν χώρο άπειρων πιθανοτήτων με συναισθηματικές διακυμάνσεις. Έτσι όπως οι αντί-ήρωες του Αλμπέρ Καμύ ταλαντεύονται ανάμεσα στο λογικό και το παράλογο και βρίσκονται συνεχώς σε μια εναλλαγή αντίθετων καταστάσεων, μεταξύ ευδαιμονίας και δυστυχίας, δράσης και αδράνειας, ορθολογισμού και παραλογισμού.

 

Γαληνή Λαζάνη Μάιος 2025

 

Η Δήμητρα Βάμιαλη γεννήθηκε στην Αθήνα, όπου ζει και εργάζεται. Σπούδασε BA Fine Art, University of East London και MA Fine Art, Goldsmiths College, University of London. Έχει λάβει μέρος μεταξύ άλλων στις εκθέσεις: 6th Sharjah Biennial, Sharjah Art Museum, UAE; Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη; Κοινή θέα, Εθνικό Θέατρο, Αθήνα; Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα; vamiali’s gallery, Αθήνα; The workshop, Νότιγχαμ; Attercliffetm, Sheffield; Staatliche Kunsthalle, Baden Baden. Έργα της βρίσκονται σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές. Η δραστηριότητά της επεκτείνεται επίσης σε παράλληλες πρακτικές όπως η επιμέλεια εκθέσεων, η γραφή και η έρευνα.