Η ΠΛΑΤΕΙΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ είναι η εικόνα της πόλης. Είναι η πιο αντιπροσωπευτική πλατεία της χώρας, τόπος συλλογικής ταυτότητας και μνήμης, όπως άλλες σπουδαίες πλατείες στην Ευρώπη: η Γκεντάρμενμαρκτ στο Βερολίνο, η πλατεία του Χρηματιστηρίου στο Σίτι του Λονδίνου, η πλατεία της Σκάλας στο Μιλάνο (με το δημαρχείο απέναντι από την Όπερα). Στο Σύνταγμα οι Έλληνες, και ακόμα περισσότερο οι ξένοι, αναζητούν το νόημα της αθηναϊκής δημοκρατίας όπως κληροδοτήθηκε σε όλο τον κόσμο, τη συμπυκνωμένη συμβολική αναπαράσταση μιας διαχρονικής ιδέας της Ελλάδας. Με την έννοια αυτή το κτίριο της Βουλής χρειάζεται καταρχάς ένα καλό λίφτινγκ, γιατί ιδιαιτέρως η εξωτερική εικόνα του δεν περιποιεί τιμή στον θεσμό που φιλοξενεί.
Από την άποψη της αντιπροσωπευτικότητας, της λειτουργικότητας για τους επισκέπτες και της ενίσχυσης της συμβολικής σημασίας της πλατείας, θα ήταν ιδανική η πεζοδρόμηση όλου του χώρου από την Ερμού έως τη Βουλή, δηλαδή η ενοποίηση αυτού του άξονα Βορρά - Νότου, όπως ήταν περίπου τον δέκατο ένατο αιώνα και πριν από την τελείως άστοχη «φύτευση» κάτω από τα Παλαιά Ανάκτορα το 1929 του μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη. Αν η ιδέα αυτή ανήκει στη σφαίρα της φαντασίας, μένει να αποδειχτεί. Κάτι αντίστοιχο έγινε, για παράδειγμα, σχετικά πρόσφατα σε έναν άλλο ισχυρό συμβολικό τόπο στο Λονδίνο, καθώς η πλατεία Τραφάλγκαρ ενοποιήθηκε με την Εθνική Πινακοθήκη και η κυκλοφορία των αυτοκινήτων επετράπη μόνο πλευρικά ως προς αυτές. Η πλατεία Συντάγματος, όπως είναι σήμερα, είναι ένας δημόσιος χώρος του οποίου η χρήση δεν γίνεται αντιληπτή παρά μόνο ως περιστασιακή διέλευση.
Αυτές οι πέργκολες πάνω στην ενιαία σκληρή επιφάνεια της ανάπλασης δεν προστατεύουν από τον ήλιο (μια πρωινή επίσκεψη μπορεί να το επιβεβαιώσει), ενώ τα καινούργια δενδρύλλια ένας Θεός ξέρει σε πόσα χρόνια θα είναι σε θέση να αναπτυχθούν πάνω από τις πέργκολες για να προσφέρουν την τόσο επιθυμητή σκίαση.
Για την ελάχιστη επέμβαση στην «κάτω πλατεία» Συντάγματος έγινε πρόσφατα πολύς θόρυβος και ακόμη περισσότερη κουβέντα. Για την αγνότητα μάλιστα των προθέσεων επιστρατεύθηκαν δημόσιες εκφράσεις του τύπου «επίκεντρο ο άνθρωπος», «σεβασμός στο δημόσιο χρήμα» κ.λπ. Μα όλα αυτά δεν είναι προφανή; Η επέμβαση είναι εύστοχη και παράλληλα στοιχειώδης (περιορισμός των λωρίδων κυκλοφορίας και αντίστοιχη επέκταση του πεζοδρομίου), με σημαντικότερη αρετή την απόδοση περισσότερου δημόσιου χώρου στους πεζούς. Διόλου δευτερεύουσα δεν είναι φυσικά ούτε η ευταξία που επιτεύχθηκε, προς το παρόν, σε ένα από τα πιο άναρχα σημεία της πρωτεύουσας σε επίπεδο λειτουργικότητας. Στο πεδίο του σχεδιασμού, βέβαια, τίποτα δεν αποκαλύπτει ένα υψηλού επιπέδου ντιζάιν (ενδεικτικά ας αναφέρουμε το παράδειγμα των κυματιστών υπαίθριων στοιχείων σκίασης στον σιδηροδρομικό σταθμό Sants της Βαρκελώνης). Εδώ τοποθετήθηκαν απλώς στοιχειώδη dehors, όπως συνηθίζεται να αποκαλούνται γενικά στην Ευρώπη τα οργανωμένα στέγαστρα/πέργκολες στον δημόσιο χώρο για την εξυπηρέτηση των πλησιέστερων εστιατορίων ή καφέ.
Αυτές οι πέργκολες πάνω στην ενιαία σκληρή επιφάνεια της ανάπλασης δεν προστατεύουν από τον ήλιο (μια πρωινή επίσκεψη μπορεί να το επιβεβαιώσει), ενώ τα καινούργια δενδρύλλια ένας Θεός ξέρει σε πόσα χρόνια θα είναι σε θέση να αναπτυχθούν πάνω από τις πέργκολες για να προσφέρουν την τόσο επιθυμητή σκίαση. Το ίδιο επίπεδο στοιχειώδους σχεδιασμού χαρακτηρίζει λίγο-πολύ και τα άλλα εξαρτήματα της αστικής επίπλωσης. Η παραπάνω ιστορία δείχνει πόσο δύσκολη είναι η δρομολόγηση αλλαγών ή βελτιώσεων στον δημόσιο χώρο των πόλεών μας και η επίτευξη ενός ελκυστικού και λίγο πιο ευφάνταστου επιπέδου σχεδιασμού, πέρα από τα συμβατικά και ευκολοκατασκευασμένα στερεότυπα της καθημερινότητάς μας.
σχόλια