Γνωρίστηκαν στα '90s, ως φοιτητές των Θεατρικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Γκίσεν. Η Helgard Haug (γεννημένη το 1969), ο Στέφαν Καίγκι (γεν. το 1972) και ο Daniel Wetzel (γεν. Το 1969), η τριάδα πίσω από τη σκηνοθετική κολεκτίβα των Rimini Protokoll, κατόρθωσαν να προκαλέσουν το ενδιαφέρον των μεγαλύτερων φεστιβάλ και θεάτρων της Ευρώπης. Πώς; Κάνοντας ένα θέατρο που καμία σχέση δεν έχει με τη φιξιόν δραματουργία και τα συμβατικά θεατρικά έργα, αλλά μ' ένα θεάτρο-ντοκουμέντο (Reality Trend) που αφορμάται από ένα πραγματικά γεγονότα (το κλείσιμο της βελγικής αεροπορικής εταιρείας Sabena, την ασθένεια μίας πρώην καρκινοπαθούς, τους λάτρεις των τρένων-μινιατούρα, τα παιδιά χωρίς πατρίδα των στελεχών μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών, τους Βούλγαρους οδηγούς νταλίκας, προξενήτρες και αστυνομικούς, το Κεφάλαιο του Μαρξ, την παγκοσμιοποιημένη οικονομία που επιτρέπει Ινδοί τηλεφωνητές να εξυπηρετούν το κοινό στη Γερμανία κ.ο.κ.). Ανεβάζοντας «απλούς» ανθρώπους (τους αποκαλούν «ειδικούς») στη σκηνή για να μιλήσουν στο κοινό για την προσωπική τους εμπειρία, επιδιώκουν να παρουσιάσουν το θέατρο της ζωής πίσω από την είδηση ή την πληροφορία, με εμμονή στην πολυφωνία και την προβολή των πολλών επιπέδων που κρύβει το ίδιο σημείο. Στο Φεστιβάλ Αθηνών έρχονται με το Radio Muezzin(2008), όπου πρωταγωνιστούν τέσσερις μουεζίνηδες από το Κάιρο. Αφορμή της παράστασης αποτέλεσε η απόφαση της αιγυπτιακής κυβέρνησης να καταργήσει τους εκατοντάδες μουεζίνηδες της πόλης και την ευθύνη του καλέσματος για προσευχή να την αναλάβουν 30 επίλεκτοι, που θα καλούν τους πιστούς μέσα από ραδιοφωνικό σύστημα, το οποίο θα εγκατασταθεί στους δρόμους.
Στη σκηνή θα δούμε έναν τυφλό δάσκαλο του Κορανίου, ένα γιο αγρότη και πρώην οδηγό τανκ που τώρα πια καθαρίζει το χαλί του τζαμιού, έναν ηλεκτρολόγο που άρχισε να αποστηθίζει το Κοράνι μετά από σοβαρό ατύχημα κι έναν μπόντι-μπίλντερ και «πρωταθλητή» στην απαγγελία του Κορανίου. Θα δείξουν στιγμιότυπα και φωτογραφίες από την οικογένεια και τη γειτονιά τους. Θα μας πουν πώς πρέπει να πλένεσαι και να προσεύχεσαι, σύμφωνα με το μουσουλμανικό τελετουργικό. Μέσα από το λόγο τους και με τη βοήθεια βιντεο-προβολών θα αφουγκραστούμε τους ήχους της μετάβασης από την παλιά εποχή του πολυπρόσωπου και θορυβώδους φωνητικού τοπίου μιας μεγάλης μουσουλμανικής πόλης στη νέα, ομοιογενή και απρόσωπη τεχνολογική εποχή. Τη σκηνική πραγμάτωση του Radio Muezzinυπογράφει ο Στέφαν Καίγκι, ο οποίος μάς μίλησε για τους Rimini Protokoll.
Τι σημαίνουν οι όροι «θέατρο-ντοκουμέντο» και «θέατρο των ειδικών»;
Προσπαθούμε να χρησιμοποιήσουμε το θέατρο όχι για να παρουσιάσουμε την βιρτουοζιτέ κάποιων χαρισματικών ηθοποιών αλλά για να ρίξουμε φως στη ίδια τη ζωή, στην πραγματικότητα που συχνά μας διαφεύγει. Έτσι κι αλλιώς ο κόσμος μας είναι από μόνος του γεμάτος από «παραστάσεις», από ανθρώπους που παίζουν ρόλους, από μυθοπλασίες και ψυχαγωγικές διαδικασίες. Μόνο η κορνίζα της σκηνής λείπει για να μεταμορφωθεί ένα απόσπασμα πραγματικότητας σε κανονικό θέατρο. Στις 8 Απριλίου, λ.χ., κάναμε μία παράσταση απλά πηγαίνοντας με 200 θεατές στην ετήσια συνάντηση των μετόχων της Daimler, της εταιρείας της Mercedes, και παρακολουθήσαμε ένα τεράστιο σόου ίντριγκας και δολοπλοκίας (με πρωταγωνιστές από τη μία τα υψηλόβαθμα στελέχη και από την άλλη τους μεγάλους και μικρούς μετόχους) που θα ζήλευε και ο Σαίξπηρ.
Διάβασα σε μία παλαιότερη συνέντευξή σας ότι ερευνάτε το θέατρο ως μοντέλο εμπειρίας όχι αναπαράστασης. Έχετε άλλες φιλοδοξίες;
Η σκηνή, πολλές φορές, φωτίζει την πραγματικότητα. Ωστόσο, δεν θέλουμε να σπαταλάμε υπερβολικά πολύ χρόνο σε πρόβες σε θεατρικούς χώρους, γιατί νιώθουμε πως μας λείπουν οι άμεσες δίοδοι προς τον έξω κόσμο. Μερικές φορές το θεατρικό φαινόμενο έχει πολύ περισσότερο ενδιαφέρον αν οι «ηθοποιοί» είναι Βούλγαροι νταλικιέρηδες που ξεναγούν το κοινό με την νταλίκα τους στα μέρη όπου συνήθως περνάνε τη νύχτα τους - αυτό συνέβη με ένα έργο μας με τίτλοCargo Sofia. Ή φέρνοντας την Ινδία στο αυτί σας σε μία κατ' ιδίαν τηλεφωνική συνάντησή σας με έναν υπάλληλο τηλεφωνικού κέντρου στην Καλκούτα.
Το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης σάς απασχολεί και μέσω αφηγήσεων των «ειδικών σας» έχει αποκαλυφθεί το δυσάρεστο πρόσωπό της. Από την άλλη, θα μπορούσε να πει κάποιος ότι το θέατρό σας είναι «παγκοσμιοποιημένο».
Η παγκοσμιοποίηση, είτε μας αρέσει είτε όχι, είναι γεγονός. Συνήθως αφορά μία «αποικιοκρατική» δομή ή αντίληψη, που επιτρέπει σε ανθρώπους στην άλλη άκρη της Γης να δουλεύουν για μας, χωρίς να έχουμε δυνατότητα να τους γνωρίσουμε ή να μάθουμε για τις συνθήκες εργασίας τους. Στη Γερμανία πολλοί αντιδρούν στο αίτημα των μουσουλμάνων να χτιστεί τζαμί στο Kreuzberg, κάτι που με απασχολεί και με προβληματίζει από τη στιγμή που ζω σε μια περιοχή όπου σχεδόν ο μισός πληθυσμός αποτελείται από μουσουλμάνους. Απ' την άλλη, η τηλεόραση φτιάχνει μια εικόνα για τους μουσουλμάνους, που συνδέεται αποκλειστικά με τους τρομοκράτες. Θέλω να πω ότι χρειαζόμαστε νέες φόρμες «συνάντησης» των πολιτισμών, όταν μάλιστα αφορούν χώρες κι ανθρώπους, από τους οποίους είμαστε οικονομικά εξαρτημένοι.
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ των πρωταγωνιστών ενός τηλεοπτικού ριάλιτι σόου και των δικών σας ερασιτεχνών ηθοποιών;
Η σκηνή είναι το αντίθετο της τηλεόρασης. Στην τηλεόραση παρακολουθείς από απόσταση τη ζωή των άλλων. Οι συνταγές των εκπομπών είναι έτοιμες και οι συνθήκες προετοιμασίας τέτοιες (ελάχιστος χρόνος), ώστε να μην χωρούν πολλή αληθινή ζωή. Στο θέατρο μικρή απόσταση χωρίζει τους ανθρώπους της σκηνής από τους θεατές στην πλατεία και, ακόμη κι αν ως θεατής αυτά που ακούς δεν σου αρέσουν, ζάπινγκ δεν μπορείς να κάνεις. Για καθεμία παραγωγή μας χρειαζόμαστε τουλάχιστον μισό χρόνο προετοιμασίας και επαφής με τους ανθρώπους που θα εμφανιστούν επί σκηνής. Είναι προετοιμασμένοι καλά προτού «εκτεθούν». Και σε αντίθεση με την τηλεόραση, δεν υποχρεούνται να πουν πράγματα πολύ ιδιωτικά ή που θίγουν τη θρησκεία ή τα πολιτισμικά τους ήθη. Είναι πρεσβευτές του εαυτού τους, όχι εκφραστές συμφερόντων τρίτων. Οι μουεζίνηδες από την Αίγυπτο που θα δείτε στην Αθήνα έχουν διάφορα ταμπού, που σεβαστήκαμε απολύτως: δεν δείχνουν τη σόλα των παπουτσιών τους προς το κοινό, δεν ξαπλώνουν στο πάτωμα. Σε τέτοιες περιπτώσεις ψάχνεις να βρεις άλλους τρόπους για να εκφράσεις αυτό που θίγει τους «ειδικούς» μας.
Βλέπετε συμβατικό θέατρο;
Μ' αρέσει να πηγαίνω στο θέατρο, γιατί είναι χώρος όπου δεν υπάρχει Ίντερνετ και δεν επιτρέπεται η λειτουργία των κινητών τηλεφώνων. Έτσι, μπορώ για μία δύο ώρες να συγκεντρωθώ και να σκεφτώ ήρεμα. Ωστόσο, τα πιο εντυπωσιακά σόου συμβαίνουν πάντα εκτός θεάτρων, όπως αυτό που παρακολούθησα τον περασμένο Φεβρουάριο, κατά τη διάρκεια της συνάντησης του Συμβουλίου Ασφαλείας στο Μόναχο, όπου συναντήθηκαν 200 μέλη κυβερνήσεων χωρών του ΝΑΤΟ και δεκάδες εκπρόσωποι εταιρειών όπλων, υπό την προστασία χιλιάδων αστυνομικών. Παρά την αστυνομική ομπρέλα προστασίας, ωστόσο, σε είσοδο καταστήματος είδαμε μερικούς σωματοφύλακες να παίρνουν έξτρα μέτρα ασφαλείας, επειδή άκουσαν ότι ο Σαρκοζί θα πήγαινε για ψώνια. Ήταν αστείοι, έμοιαζαν με προσκόπους.
Critic's Choice
RADIO MUEZZIN
Ένα μονόπρακτο, ένα ντοκιμαντέρ στα αραβικά, που προέκυψε μετά από πραγματικό γεγονός: την απόφαση του Αιγύπτιου υπουργού Θρησκευμάτων να καταργήσει τους εκατοντάδες μουεζίνηδες που υπήρχαν στην πόλη.
«Ν.Υ. Times», 2009
σχόλια