Την Τρίτη 11 Νοεμβρίου 2025 εγκαινιάζεται στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών η ατομική έκθεση της Βαρβάρας Σπυρούλη με τίτλο «Μετα-ομπρέλες». Θεματικός άξονας της έκθεσης είναι η ιδέα της αποδόμησης της ομπρέλας. Συγκεκριμένα θα παρουσιαστεί μια σειρά από κατασκευές φτιαγμένες από αλπακά, ανοξείδωτη σίτα, ξύλο, μεταλλικές κλωστές και πήλινες κωνικές μύτες, καθώς και μια σειρά από σχέδια σε μελάνι που λειτουργούν συμπληρωματικά στην κατανόηση των κατασκευών.

 

Σύμφωνα με τον ιστορικό τέχνης και επιμελητή Χριστόφορο Μαρίνο, ο οποίος υπογράφει το κείμενο της έκθεσης:

 

Αν και πηγάζουν από την ομπρέλα, οι κατασκευές της Βαρβάρας Σπυρούλη δεν προστατεύουν από τη βροχή και τον ήλιο. Είναι αποδομημένες και διαπερατές. Θυμίζουν τις φανταστικές δημιουργίες ενός οραματιστή αρχιτέκτονα. Θα έλεγες μάλιστα ότι τα έργα αυτά φτιάχτηκαν για να δεξιώνονται τις ακτίνες του ηλίου και τις σταγόνες της βροχής. Πρόκειται για ασυνήθιστα παρασόλια, μη χρηστικά αλεξήλια ή αλεξιβρόχια. Το αρχαίο ρήμα «αλέξω» (απομακρύνω, εμποδίζω, απωθώ, προστατεύομαι) αποδίδει εύστοχα τον πολύσημο χαρακτήρα των νέων έργων της Σπυρούλη. Άμυνα σημαίνει και προστασία. Η ομπρέλα δεν είναι ένα παθητικό, μονοδιάστατο αντικείμενο. Αποτελεί εργαλείο, όπλο, ένα όμορφο «πράγμα» με συμβολικές προεκτάσεις, το οποίο έχει και αισθητική υπόσταση. Όπως απέδειξε ο Γιώργος Ζογγολόπουλος, μια ομπρέλα -ή μια σύνθεση από ομπρέλες- είναι ικανή να προσφέρει τέρψη και οπτική απόλαυση. Διότι μια ομπρέλα είναι πρώτα και κύρια ένα (φορητό) γλυπτό, πλήρως ενταγμένο στην καθημερινότητά μας.

 

Η Σπυρούλη εμπνέεται από τη δουλειά του Ζογγολόπουλου. Αλλά σε αντίθεση με τη γλυπτική του, που διατηρεί τα δομικά χαρακτηριστικά της ομπρέλας, οι κατασκευές της δεν παραπέμπουν ευθέως σε ομπρέλες. Είναι αρκετά παραμορφωμένες και ασύμμετρες ώστε να είναι αναγνωρίσιμες. Επιπλέον, παραμορφώνονται εύκολα, είναι εύθραυστα και εύπλαστα έργα (εύθραυστα λόγω της ευπλαστότητάς τους). Η πλαστικότητα αποτελεί βασικό τους γνώρισμα. Φτιαγμένες από αλπακά, ανοξείδωτη σίτα, ξύλο, μεταλλικές κλωστές και πήλινες κωνικές μύτες που καλύπτουν τις αιχμηρές απολήξεις, μοιάζουν με εκκεντρικά αρχιτεκτονήματα ή περίτεχνα γλυπτικά κοσμήματα. Η διαδικασία της κατασκευής τους είναι χρονοβόρα και επίπονη. Οι συγκολλήσεις απαιτούν σταθερό χέρι και καθαρό μυαλό. Υπάρχει ένας κρυφός ρυθμός στο κόλλημα αυτών των γραμμών που δεν πρέπει να διαταραχτεί. Πρόκειται για μια λεπτή διεργασία η οποία δεν γίνεται εύκολα αντιληπτή. Και είναι ακριβώς αυτός ο αδιόρατος ρυθμός που εξασφαλίζει μια εννοιολογική και μορφολογική ισορροπία ανάμεσα στο εσωτερικό και το εξωτερικό, ανάμεσα στο κενό και το πλήρες.

 

Η ομπρέλα αποτελεί προέκταση του χεριού μας. Συνδέεται άμεσα με το σώμα μας και ταυτόχρονα μας συνδέει με τον ουρανό. Είναι ένας αγωγός ενέργειας. Αυτή η στενή σχέση με το χέρι και το σώμα -και τις ελεύθερες γραμμές που αυτά τα δύο δημιουργούν στον χώρο- αποτυπώνεται και στις κατασκευές της Σπυρούλη. Μόνο που εδώ το σώμα δεν είναι απαραίτητα ανθρώπινο. Οι κατασκευές της προσομοιάζουν με εξωσκελετούς που ανήκουν σε πουλιά και σε αρθρόποδα, όπως είναι τα αραχνίδια και τα έντομα. Διακρίνει κανείς κεραίες, φτερά, οστά και ιστούς. Το σώμα εδώ ανοίγεται, γίνεται χώρος, μια απολιθωμένη κατασκευή. Βασισμένα σε προσχέδια, τα έργα αυτά είναι σαν σχέδια καμωμένα στις τρεις διαστάσεις. Η καλλιτέχνιδα ξεκινάει με το προσχέδιο, με μια αφηρημένη φόρμα η οποία σταδιακά γίνεται όλο και πιο συγκεκριμένη και στο τέλος αποδομείται. Η αποδόμηση είναι μια λέξη-κλειδί για να κατανοήσεις αυτή την ενότητα έργων. Μέσα από τη διαδικασία της αποδόμησης προκύπτουν -λιγότερο ή περισσότερο συνειδητά- ευφάνταστες φόρμες. Μια φόρμα που θεωρείς οικεία, όπως αυτή της ομπρέλας, μπορεί εντέλει να μετασχηματιστεί σε κάτι τελείως διαφορετικό ή εξωπραγματικό, σε μια νέα μορφή που διατηρεί κάποια στοιχεία από την αρχική της δομή.

 

Η Σπυρούλη συνοδεύει τις κατασκευές της με μια σειρά από σχέδια με μελάνι – κάποια προηγούνται των κατασκευών, ενώ κάποια άλλα έγιναν παράλληλα. Τα σχέδια, που χαρακτηρίζονται από αραιώσεις και πυκνώσεις, λειτουργούν συμπληρωματικά και σε βοηθούν να κατανοήσεις τις κατασκευές. Αν κάτι εκδηλώνεται εδώ πιο ξεκάθαρα, είναι ο καθοριστικός ρόλος της γραμμής. Η γραμμή σε αυτά τα σχέδια δεν είναι ποτέ στατική. Υπάρχει μια κίνηση στις αφαιρετικές μορφές και μια διάθεση για ανάπτυξη ή επέκταση.

 

Οι αποδομημένες ομπρέλες της Σπυρούλη μεταμορφώνονται σε παράξενες οντότητες με πόδια-βραχίονες. Εκ πρώτης όψεως νομίζεις πως έχουν κάτι επιθετικό, μια αγριάδα, μια τραχύτητα, ίσως λόγω του ακανόνιστου σχήματος. Με μια πιο προσεκτική ματιά, όμως, συνειδητοποιείς ότι οι μορφές αυτές έχουν και κάτι ευάλωτο, όπως ένα καμπουριασμένο, πολύπαθο σώμα ταλαιπωρημένο από τις κακουχίες. Η στήριξη αυτών των χωρικών-σωματικών κατασκευών, το πώς θα σταθούν όρθιες πατώντας στις ευαίσθητες ακμές τους, προβλημάτισε έντονα την καλλιτέχνιδα. Το σίγουρο είναι πως σε αυτή τη διάφανη, αέρινη ενότητα έργων -αλλά και στην έκθεσή τους- όλα περνάνε από τα χέρια της. Στα μαγικά και σκεπτόμενα χέρια της Βαρβάρας Σπυρούλη η αποδόμηση είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για να κατανοήσουμε τον κόσμο και τα αντικείμενα που μας περιβάλλουν.

 

Η Βαρβάρα Σπυρούλη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1961. Είναι απόφοιτη της ΑΣΚΤ (Εργαστήρι Νίκου Κεσσανλή, 1986-1991). Πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Τμήμα Αρχιτεκτονικής του ΕΜΠ με θέμα «Εικονική πραγματικότητα και τέχνη» (Virtual Reality Modeling Language, 2001 -2003). Παρουσίασε το έργο της σε ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα, καθώς και σε πληθώρα ομαδικών εκθέσεων σε Ελλάδα και εξωτερικό.Εργάστηκε στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, στο Καλλιτεχνικό Γυμνάσιο Γέρακα. Συμμετείχε σε δράσεις,συμμετοχές και συνεργασίες του σχολείου με μουσεία και ιδρύματα.

 

Κείμενο έκθεσης: Χριστόφορος Μαρίνος