Ένας ιδιότυπος ζωολογικός κήπος.

Ένας ιδιότυπος ζωολογικός κήπος. Facebook Twitter
9

Τα ζωόμορφα αγγεία εμφανίζονται στην αρχαία τέχνη της Μεσογείου πολύ νωρίς, ήδη από τη νεολιθική εποχή.

Οι κεφαλές των ζώων αποδείχτηκαν μάλιστα ιδιαιτέρως κατάλληλες για τα ρυτά, μια κατηγορία αγγείων που χρησιμοποιούνταν σε θρησκευτικές τελετές ή συμπόσια και είχαν πολύ μεγάλη μορφολογική ποικιλία. Τα ρυτά ονομάζονται έτσι γιατί έχουν δύο οπές και συνεπώς το υγρό που περιέχουν διαρκώς ρέει. Από τη μια μεγαλύτερη οπή γεμίζει το σκεύος, από την μικρότερη στάζει ή ρέει σιγά-σιγά το υγρό. Η ζωομορφική απόδοση δίνει τη δυνατότητα να ζωντανέψει η λειτουργία του σκεύους περισσότερο όταν δημιουργείται η εντύπωση ότι το υγρό χύνεται από το στόμα ενός ζώου.

Τα ζωόμορφα αγγεία έγιναν ιδιαιτέρως δημοφιλή και ιδιαιτέρως περίτεχνα από τον 5ο αιώνα π.Χ. όταν η αττική αγγειοπλαστική φθάνει στο απόγειό της. Είναι η εποχή που η δεξιοτεχνία των αγγειοπλαστών του αθηναϊκού κεραμεικού φθάνει σε τόσο υψηλό επίπεδο ώστε αποδίδει γλυπτικά με εξαιρετικό νατουραλισμό είτε πλήρως ζωόμορφα αγγεία, όπως είναι οι ασκοί, είτε τις κεφαλές ζώων που κοσμούν την απόληξη των κλασικών ρυτών. Αυτή η δεξιοτεχνία μεταλαμπαδεύεται γρήγορα στη Νότια Ιταλία, από όπου προέρχονται πολλά εξαιρετικά δείγματα.

Από τον 5ο αιώνα ως και τη ρωμαϊκή εποχή παράγεται ένας μεγάλος αριθμός τέτοιων αγγείων και η συνολική παρουσίασή τους είναι βέβαια πρακτικά αδύνατη. Σκέφτηκα όμως ότι αξίζει να συλλέξει κανείς μερικά σπάνια και ιδίως εκφραστικά φυσιοκρατικά δείγματα και να συνθέσει έτσι έναν ιδιότυπο ζωολογικό κήπο που περιλαμβάνει μερικές πραγματικά θαυμάσιες απεικονίσεις ζώων.

Παρά το γεγονός ότι δίνω έμφαση όπως ανέφερα σε πήλινα αγγεία από τους ιστορικούς χρόνους, και δη από τον 5ο αι. π.Χ. και εξής, ξεκινώ με μερικά δείγματα ζωόμορφων αγγείων από το προϊστορικό Αιγαίο και από διάφορες ύλες γιατί νομίζω ότι έχουν κι αυτά, παρά τη σχηματοποίησή τους, ιδιαίτερο ενδιαφέρον και δίνουν ένα στίγμα για ό,τι πρόκειται να ακολουθήσει τους επόμενους αιώνες.

 

Σκαντζόχοιρος. Το ζώο εικονίζεται καθιστό να κρατά φιάλη. Χαλανδριανή Σύρου, 3η χιλιετία π.Χ.

Αγριόχοιρος. Πήλινο ρυτό από το Ακρωτήρι Θήρας, 17ος αι. π.Χ.

Οι τρεις λέαινες: πήλινη από το Ακρωτήρι της Θήρας (17ος αι. π.Χ.), μαρμάρινη από την Κνωσό (16-15ος αι. π.Χ.), χρυσή από τις Μυκήνες (16ος αι. π.Χ.)

Ταυροκεφαλή. Ασημένιο ρυτό από τις Μυκήνες με χρυσά κέρατα και χρυσό ρόδακα στο μέτωπο, 16ος αι. π.Χ.

Ταυροκεφαλή. Ρυτό από την Κνωσό από οφείτη λίθο. Στα μάτια χρησιμοποιήθηκε ίασπις και ορεία (ορυκτή) κρύσταλλος και στο ρύγχος μάργαρο, 15ος αι. πΧ.

 

Ποντικός. Ασκός με ηθμό (σουρωτήρι) στο στόμιο και οπή εκροής στην ουρά, από τη Σικελία, 4ος αι. π.Χ. Το ζώο εικονίζεται ξαπλωμένο πάνω στα πόδια του.

 

 

 

Ποντικός. Μελανόμορφο θήλαστρο (σκεύος για το τάισμα μικρών παιδιών), από τη Σικελία, 310-300 π.Χ. Σε κάθε όψη του αγγείου ζωγραφίζεται ένας ιππόκαμπος και στο μέτωπο κισσόφυλλο.

Νυφίτσα. Μελαμβαφής ασκός, Νότια Ιταλία, 4ος αι. π.Χ.

 

Πάπια. Ετρουσκικός ασκός, Vulci, 350-325 π.Χ. Στη θέση των φτερών της πάπιας εικονίζονται δύο γυμνές μορφές, ένας άντρας και μια γυναίκα που φαίνονται σαν να κολυμπούν μαζί στο νερό.

Πάπια. Ασκός, Κύμη (;), 4ος αι. π.Χ.

Αετός. Αττικό ερυθρόμορφο ρυτό που αποδίδεται στον Δούρι, Capua, 500-470 π.Χ.

Αλεπού. Ερυθρόμορφο ρυτό του Ζωγράφου του Bristol, Απουλία, 340-315 π.Χ. Στο λαιμό του αγγείου φτερωτή γυναικεία μορφή.

Κουτάβι καθισμένο στα πόδια του, τα μπροστινά πλέον σπασμένα. Μελαμβαφής ασκός, Απουλία, 330-300 π.Χ.

Σκύλος. Ερυθρόμορφο αττικό κύπελο (δεν είναι ρυτό), Απουλία, 350-300 π.Χ. Στο λαιμό Σάτυρος που τρέχει.

Σκύλος. Ερυθρόμορφο ρυτό, Απουλία, 320-310 π.Χ. Στο λαιμό Έρωτας καθισμένος σε βράχο κρατά σταφύλια και στεφάνι με ταινία.

Σκύλος. Ερυθρόμορφο αττικό ρυτό, Falerii, πρώιμος 5ος αι. π.Χ.

Σκύλος. Ερυθρόμορφο ρυτό του Βρύγου, πρώιμος 5ος αι. π.Χ.

Σκύλος. Άγραπτο ρυτό, Απουλία, ύστερος 4ος-πρώιμος 3ος αι. π.Χ. Αποδίδεται σκύλος Μαλτέζικης ράτσας.

Σκύλος. Ερυθρόμορφο ρυτό, Απουλία, 350-300 π.Χ. Στο λαιμό εικονίζεται γονατιστός Έρωτας με βεντάλια, καθρέπτη και στεφάνι. Αποδίδεται σκύλος Μαλτέζικης ράτσας.

Σκύλος-Αγριόχοιρος. Ερυθρόμορφο ρυτό, Απουλία, 340-320 π.Χ. Το άκρο του ρυτού λήγει σε δύο διαφορετικές ενωμένες κεφαλές ζώων, ενός σκύλου και ενός αγριόχοιρου. Ο αγριόχοιρος είναι βαμμένος ερυθρός, ο σκύλος λευκός. Στο λαιμό εικονίζονται καθιστή νεαρή γυναίκα που κρατά φιάλη με φρούτα και νεαρός άνδρας που την προσεγγίζει κρατώντας φιάλη.

Αγριόχοιρος. Ερυθρόμορφο ρυτό, Sheikh Zenad, 5ος αι. π.Χ. Στο λαιμό εικονίζονται νεαρά αγόρια.

Αγριόχοιρος. Ερυθρόμορφο ρυτό του Σωτάδη, Capua, 460-450 π.Χ. Στο λαιμό εικονίζονται αγριόχοιροι.

Αγριόχοιρος. Ερυθρόμορφο ρυτό, Τάραντας, 340-330 π.Χ. Στο λαιμό φτερωτή γυναικεία μορφή με κοσμήματα, κρατά φιάλη.

Κριός. Ερυθρόμορφο ρυτό, Απουλία, 340-320 π.Χ. Στο λαιμό του αγγείου ο φτερωτός Έρωτας με κοσμήματα κρατά πυξίδα.

Κριός. Ερυθρόμορφο αττικό ρυτό του Συρίσκου, Capua, 480-470 π.Χ. Στο λαιμό εικονίζεται σκηνή συμποσίου.

Κριός. Ερυθρόμορφο ρυτό, Ανάβυσσος, Αττική, 460-450 π.Χ. Στο λαιμό νεαρές γυναίκες και άνδρας.

Πρόβατο. Ερυθρόμορφο ρυτό, αποδίδεται στο Ζωγράφο του Λονδίνου Ε100, Αττική, 460 π.Χ. Στο λαιμό αποδίδονται αγόρια στο σχολείο.

Λιοντάρι. Ασκός, Vulci, 340-300 π.Χ. Μάλλον χρησιμοποιήθηκε ως μυροδοχείο.

Ελάφι. Ερυθρόμορφο ρυτό, Απουλία, 350-300 π.Χ. Στο λαιμό εικονίζεται φτερωτή Νίκη.

Γάϊδαρος. Ερυθρόμορφο ρυτό του Ζωγράφου των Βρυξελλών, Αττική, 470-460 π.Χ.

 

Ημίονος. Ρυτό, Vulci (;), 400 π.Χ.

Άλογο. Ερυθρόμορφο ρυτό, Ruvo, 400-300 π.Χ. Στο λαιμό ο φτερωτός Έρωτας με κοσμήματα κρατά πυξίδα και γιρλάντα με λουλούδια.

Αγελάδα. Ερυθρόμορφο ρυτό, Ruvo, 400-300 π.Χ. Στο λαιμό γυναικεία μορφή με κοσμήματα κρατά στεφάνι και τύμπανο.

Αγελάδα. Ερυθρόμορφο ρυτό, Vulci (;), 460 π.Χ. Στο λαιμό νεαρές γυναίκες και νέοι.

Ελέφαντας. Μελαμβαφής ασκός, Vulci, 300-200 π.Χ. Στο εσωτερικό μικρό κρόταλο για κουδουνίστρα.

Δαγκάνα αστακού. Αττικός ερυθρόμορφος ασκός διακοσμημένος με σκύλο, γάτα και κόκορα, Αττική, 470-400 π.Χ.

Δαγκάνα αστακού. Αττικός ερυθρόμορφος ασκός διακοσμημένος με ελάφι και αλεπού, Αττική, 470-400 π.Χ.

Δαγκάνα αστακού. Αττικός ερυθρόμορφος ασκός διακοσμημένος με ημίονο, από την Capua, 460 π.Χ.

Ψάρι. Κορινθιακό ρυτό, 6ος αι. π.Χ. 

Αρχαιολογία & Ιστορία
9

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Δήλος: H καρδιά των Κυκλάδων

Ιστορία μιας πόλης / Δήλος: H καρδιά των Κυκλάδων

Στη μέση των Κυκλάδων, σ’ ένα νησί χωρίς μόνιμους κατοίκους, η γη κρύβει ακόμη φωνές. Αν ξέρεις πού να κοιτάξεις, η Δήλος αρχίζει να σου μιλά για θεούς που λατρεύτηκαν, εμπορικές αυτοκρατορίες που γεννήθηκαν, λαούς που ήρθαν και έφυγαν, και τελετές που παραμένουν μυστήριο. Το νησί αυτό υπήρξε κάποτε το κέντρο του κόσμου – και ακόμη κρατά μυστικά. Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με την αρχαιολόγο Ζώζη Παπαδοπούλου.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Εν μέσω των γυναικών της αμαρτίας. Μια επίσκεψη στα Βούρλα τον Φλεβάρη του 1936

Αρχαιολογία & Ιστορία / Εν μέσω των γυναικών της αμαρτίας. Μια επίσκεψη στα Βούρλα τον Φλεβάρη του 1936

Η συγγραφέας, δημοσιογράφος και φεμινίστρια Λιλίκα Νάκου επισκέφθηκε το –υπό κρατική διαχείριση– πορνείο των Βούρλων τον Φλεβάρη του 1936, συνομίλησε με τις «γυναίκες της αμαρτίας» και μετέφερε τις εντυπώσεις της.
ΤΑΣΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΥ
Μέλι, Ρόδια, Aμβροσία: Τι έτρωγαν τελικά στον Όλυμπο οι Θεοί;

Αρχαιολογία & Ιστορία / Μέλι, Ρόδια, Aμβροσία: Τι έτρωγαν τελικά στον Όλυμπο οι Θεοί;

Τόσο οι γραπτές πηγές όσο και η εικονογραφία της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας αποκαλύπτουν ότι οι θεοί και οι ήρωες ήταν μάλλον εκλεκτικότεροι των θνητών ως προς τη διατροφή τους. Και τα φαγητά τους έκρυβαν κίνητρα πέρα από την πείνα...
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Ματίας Ρουστ: Μια ατέλειωτη ιστορία των ’80s

Αρχαιολογία & Ιστορία / Ματίας Ρουστ: Μια ατέλειωτη ιστορία των ’80s

Το βράδυ της 28ης Μαΐου 1987 ο 18χρονος Γερμανός προσγειώνεται με ένα Cessna στην Κόκκινη Πλατεία για να αποδείξει ότι «αν κάποιος σαν εμένα μπορεί να περάσει σώος και αβλαβής στην άλλη πλευρά, τότε δεν υπάρχει τόσο μεγάλος κίνδυνος, και ίσως να μπορούμε να τα βρούμε όλοι μεταξύ μας».
ΜΑΚΗΣ ΜΑΛΑΦΕΚΑΣ
Η Μεγαλόχαρη ως αστυνομικό λαγωνικό 

Αρχαιολογία & Ιστορία / Τα «αντιλωποδυτικά θαύματα» της Παναγίας

Μια δημοσιογραφική έρευνα που έκανε το 1933 ο αστυνομικός ρεπόρτερ Ευστάθιος Θωμόπουλος κατέγραψε τους άθλους της Παναγίας· από την Κρήτη μέχρι τη Ροδόπη, οι πιστοί «έβλεπαν» τη δράση της, ένιωθαν ευγνώμονες και τη μαρτυρούσαν.
ΤΑΣΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΥ
Γιατί έθαβαν βρέφη μέσα σε αγγεία στο Βαθύ της Αστυπάλαιας;

Ιστορία μιας πόλης / Γιατί έθαβαν βρέφη μέσα σε αγγεία στο Βαθύ της Αστυπάλαιας;

Τι το ιδιαίτερο συμβαίνει στο Βαθύ της Αστυπάλαιας και τι συνεχίζει να αποκαλύπτει η αρχαιολογική έρευνα στην περιοχή; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Ανδρέα Βλαχόπουλο.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
«ΒΙΑΣ»: Τα αρχαιολογικά τοπία ως ζωντανά οικοσυστήματα

Αρχαιολογία & Ιστορία / Καμπανούλες στους Δελφούς, Πέρδικες στο Σούνιο. Ό,τι φυτρώνει και ζει στους αρχαιολογικούς χώρους

Μια πρωτοποριακή επιστημονική προσέγγιση του πολιτιστικού τοπίου αποκαλύπτει έναν άγνωστο κόσμο χιλιάδων ζώων και φυτών σε είκοσι εμβληματικούς αρχαιολογικούς χώρους της χώρας. 
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Βασίλης Λαμπρινουδάκης: Ο αρχαιολόγος πίσω από το νέο μουσείο της Επιδαύρου

Οι Αθηναίοι / Βασίλης Λαμπρινουδάκης: Ο αρχαιολόγος πίσω από το νέο μουσείο της Επιδαύρου

Από τις ανασκαφές στην Επίδαυρο και τη Νάξο, ο ομότιμος καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας αφηγείται μια ζωή αφιερωμένη στην ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Και όπως λέει, το πιο πολύτιμο εύρημα δεν ήταν αρχαιολογικό – ήταν η γυναίκα του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Δεσποτόπουλος και το αθηναϊκό όνειρο του μοντερνισμού

Ιστορία μιας πόλης / Ο Δεσποτόπουλος και το αθηναϊκό όνειρο του μοντερνισμού

Από το Ωδείο Αθηνών έως τη Σουηδία της εξορίας, ο Ιωάννης Δεσποτόπουλος δεν υπήρξε μόνο ένας σπουδαίος αρχιτέκτονας, αλλά και ένας διανοούμενος που οραματίστηκε μια πιο δημοκρατική, λειτουργική και πολιτισμένη πόλη. Ποια είναι η παρακαταθήκη του στη σύγχρονη Ελλάδα; Η Αγιάτη Μπενάρδου μιλά με τον Λουκά Μπαρτατίλα.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Τι σήμαινε να είσαι ψυχικά ασθενής στην αρχαία Αθήνα;

Ιστορία μιας πόλης / Τι σήμαινε να είσαι ψυχικά ασθενής στην αρχαία Αθήνα;

Πώς κατανοούσαν οι αρχαίοι Έλληνες την ψυχική ασθένεια; Ήταν θεϊκή τιμωρία, παθολογία του σώματος ή ένα υπαρξιακό βάρος που αποτυπωνόταν στη λογοτεχνία και στο θέατρο; Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τον Γιώργο Καζαντζίδη, Αναπληρωτή Καθηγητή Λατινικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών, για τον τρόπο με τον οποίο η αρχαιοελληνική κοινωνία εξηγούσε, απεικόνιζε και αντιμετώπιζε τις ψυχικές διαταραχές.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ

σχόλια

5 σχόλια
Πραγματικά απορεί κανείς που δεν κατασκευάζονται πια τέτοια δοχεία. Σύμφωνοι, δεν υπάρχει πια ανάγκη για ρυτά, αλλά για ασκούς, π.χ. τσαγιέρες; Σύμφωνοι, τ' αγριογούρουνα και τα κριάρια θα ξένιζαν τον σύγχρονο άνθρωπο των πόλεων. Αλλά ο σκαντζόχοιρος, το ποντίκι, η νυφίτσα, η πάπια, το κουτάβι;Η γάτα λάμπει δϊά της απουσίας της. Αλλά η εξημερωμένη πρέπει να έφτασε στην Ελλάδα μόλις τα ρωμαϊκά χρόνια. Άραγε να υπάρχουν ρωμαϊκά αγγεία σε σχήμα γάτας;Τα κεφάλια των πήλινων ρυτών πώς κατασκευάζονταν; Μήπως με καλούπι; Ή τα έπλαθε ο αγγειοπλάστης με τα δάχτυλά του;
H γάτα εξημερώθηκε πολύ νωρίτερα, μάλλον περί το 10.000 π.Χ. Στην Κύπρο βρέθηκε σχετικά πρόσφατα μιά ταφή ανθρώπου με τη γάτα του ποθ χρονολογείται στο τέλος της 9ης χιλιετίας π.Χ. Αν κάποιος ενδιαφέρεται περισσότερο για το εύρημα αυτό ας δει αυτή τη δημοσίευσηhttp://www.cas.umt.edu/anthropology/courses/anth254/documents/Earlytamingofthecat.pdfΟι απεικονίσεις της γάτας είναι πράγματι αξιοσημείωτα λιγοστές και μάλλον ατυχείς όσες τουλάχιστον βρηκα σε μεταλλικά δείγματα (για την ανάρτηση έμεινα στα πήλινα).Για την κατασκευή των αγγείων σημειώνω ότι το χείλος και ο λαιμός είναι τροχήλατα, οι κεφαλές που αποδίδονται πλαστικά κατασκευάζονταν σε μήτρες, γεγονός που αποδεικνύει ότι μιλάμε για μια τεχνική γλυπτικής.
Ευχαριστώ.Η γάτα εξημερώθηκε νωρίς, αλλά πότε έγινε γνωστή στον ελληνορωμαϊκό κόσμο;Το λινκ και την πρώτη φορά σωστό ήτανε, απλώς δεν κάνει wrap, αλλά βγαίνει έξω απ' τη στήλη. Λύση: https://bitly.com/.