Η δυστυχία του να μη νιώθεις

Η δυστυχία του να μη νιώθεις Facebook Twitter
Ο Ντόναλντ Τραμπ επισκέφθηκε την καθημαγμένη Καλιφόρνια. Η ψυχρότητα εναλλάσσεται με τον ναρκισσισμό της συμπόνιας. Φωτο: EPA/JIM LO SCALZO
3

Μια σκηνή στην τηλεόραση: ο Ντόναλντ Τραμπ σε επίσκεψη στην καθημαγμένη Καλιφόρνια με τα εξακόσιες χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα παρανάλωμα της φωτιάς, δεκάδες νεκρούς και εκατοντάδες αγνοούμενους. Γυρίζει στην κάμερα και λέει: θέλω ένα «σπουδαίο κλίμα» (great climate) και ήδη το προχωρούμε και το πετυχαίνουμε (κάπως έτσι).


Μπορεί, λοιπόν, να φέρει κανείς στον νου του τη μιζέρια του αδιάφορου κι ασύνδετου ανθρώπου· την εσωτερική ερημιά αυτού που βαδίζει εν μέσω ερειπίων, αλλά φροντίζει να πει το ποίημα του, να αφήσει στον αέρα κάποιες γελοίες φράσεις ή να ξεθάψει ένα ρητό. Ο Τραμπ, βεβαίως, είναι κάποιος που προδίνεται. Τον προδίνει ο χαρακτήρας του, το στυλ του, το παρελθόν του και όλα όσα έχουν αποτυπωθεί στο υπερχειλισμένο εγώ του. Έχει κατοχυρώσει τις εμμονές του και, ας το πούμε έτσι, έχει ταυτιστεί απολύτως με δαύτες (ο κακός Τύπος που τον καταδιώκει, οι κακοί τύποι που τον εγκατέλειψαν, τα fake news των αντιπάλων του κ.λπ.). Και, φυσικά, κάποιος που λέει πως θα έχουμε «ένα σπουδαίο κλίμα» δεν έχει έγνοια ούτε για το κλίμα ούτε και για τις πυρκαγιές στην Καλιφόρνια.

Ο πολιτικός, ο δημοκράτης πολιτικός δεν είναι αυτός που υπόσχεται σπουδαίο κλίμα, φοβερό κοινωνικό κράτος κ.λπ. Είναι εκείνος που προσπαθεί να κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του γι' αυτά και για τα άλλα σημαντικά αγαθά, νιώθοντας τι σημαίνει μεγάλη καταστροφή και σπαραχτική οδύνη.


Ας φανταστούμε, όμως, άλλους και άλλες που πάσχουν από ανάλογη ασχετοσύνη. Αυτή η ασχετοσύνη δεν είναι ένα έλλειμμα γνώσεων ούτε το να μην κατέχει κανείς από ειδικές ορολογίες. Στο κάτω-κάτω, σε ένα σωρό πράγματα –και ιδίως στις φυσικές καταστροφές– οι περισσότεροι θνητοί είμαστε αδαείς και στην καλύτερη περίπτωση ημιμαθείς.

Έχουμε, βεβαίως, εξοικειωθεί με το πρόχειρο τσιμπολόγημα του Διαδικτύου και αρκούμαστε σε όσα μπορούμε να δανειστούμε εύκολα από τις συνεντεύξεις των ειδικών και τη διαθέσιμη πληροφόρηση. Όμως η ίδια λέξη «ασχετοσύνη» φωτίζει περισσότερο μιαν άλλη ιδιότητα, αυτή για την οποία γράφω εδώ: την αδυναμία κάποιου να σχετιστεί με αυτό που συμβαίνει γύρω του. Δεν είναι, δηλαδή, μια γενική αναισθητοποίηση αλλά μια ιδιαίτερη μορφή αναλγησίας και προφυλαγμένης αποκοπής.

Αυτή η ασχετοσύνη είναι χειρότερη από την ανοιχτή κακία, από το ξίδι της εχθρότητας. Η εχθρότητα, τουλάχιστον, σε βγάζει συνήθως από τα ρούχα σου και σε κάνει παραδόξως να αφιερώνεσαι σε έναν άλλον, έστω «αρνητικά». Μερικοί, ας πούμε, μπορούν να αντλούν νόημα από τις βρισιές που εξαπολύουν καθημερινά σε κάποιο πρόσωπο. Αυτό το πρόσωπο όχι μόνο δεν τους είναι αδιάφορο μα, αντιθέτως, φροντίζουν να μάθουν τα πάντα γι' αυτό κι έτσι χτίζουν έναν δεσμό. Άλλοι, πιο δημιουργικοί πιστεύω, εξισορροπούν τα μίση τους με σχέσεις αφοσίωσης και αγάπης − μαθαίνοντας, εν τέλει, πόσο εύκολο είναι το πρώτο και απαιτητικό το δεύτερο.

 
Το «great climate» του Τραμπ θυμίζει, λοιπόν, όσους περνούν και δεν νιώθουν κάτι. Φανερώνει αυτό που λέμε λειψή ή ανύπαρκτη ενσυναίσθηση, αν και τώρα τελευταία γίνεται κατάχρηση της λέξης που μοιάζει υπερβολικά λόγια και επιστημονική γι' αυτό που θέλει να περιγράψει. Κάνουμε, όμως, και ένα συχνό λάθος. Μπερδεύουμε την ενσυναίσθηση με τον φωναχτό, επιδεικτικό συναισθηματισμό. Ειδικά στα social media πολλοί φαίνεται να πιστεύουν ότι ευαισθησία είναι να γράφει κανείς με κεφαλαία γράμματα και να προσθέτει θαυμαστικά στις λέξεις του. Μακάρι να ήταν τόσο απλό το πράγμα και να μπορούσες να περάσεις από την ψυχική αποξένωση στην ενσυναίσθηση με αυτήν τη θορυβώδη ευαισθησία που διεκδικεί με παιδικό τρόπο την προσοχή των άλλων.


Συμβαίνει πια το αντίθετο. Η δυστυχία του να μη νιώθεις συμβαδίζει με την «ευαισθησία» που απλώνει απλώς τα καθημερινά της λάφυρα (σε δάκρυα, σε κατάρες ή απειλές). Η ψυχρότητα εναλλάσσεται με τον ναρκισσισμό της συμπόνιας, όπου συχνά κάποιος θα βρεθεί να μας ανακαλέσει στην τάξη γιατί, τάχα, δεν συγκινηθήκαμε όσο έπρεπε. Όπως ακριβώς στον κορεσμό πληροφορίας και ερεθισμάτων αντιστοιχεί η κόπωση του μυαλού και μια βαθύτερη συναισθηματική φτώχεια.


Έχει όμως κάποιο νόημα να νιώθει ο πολιτικός; Να συγκλονίζεται; Όσο σημαντικό είναι να μην πολιτεύεται με ρηχούς συναισθηματισμούς τόσο είναι, νομίζω, να έχει την ικανότητα του συμπάσχειν. Χρησιμοποιώ εδώ το απαρέμφατο όχι γιατί θέλω να «αρχαΐσω» (στην κατεξοχήν μοντέρνα LifΟ) αλλά γιατί το απαρέμφατο διατηρεί την πρωταρχική ενέργεια που χάνεται στο ουσιαστικό. Και γιατί το συμπάσχειν είναι πράξη, είναι μόχθος και προσπάθεια, όχι ο αυτοματισμός των δακρυϊκών αδένων, ούτε το στήσιμο της θλίψης στις επίσημες φωτογραφήσεις. Ο πολιτικός, ο δημοκράτης πολιτικός δεν είναι αυτός που υπόσχεται σπουδαίο κλίμα, φοβερό κοινωνικό κράτος κ.λπ. Είναι εκείνος που προσπαθεί να κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του γι' αυτά και για τα άλλα σημαντικά αγαθά, νιώθοντας τι σημαίνει μεγάλη καταστροφή και σπαραχτική οδύνη. Νιώθοντας, εν τέλει, το βάρος που έχει κάθε τραγική στιγμή, κάθε μαζική θυσία και εθνικό δεινό.

Στήλες
3

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Για την έκφραση «Επάγγελμα ομοφυλόφιλος»

Θοδωρής Αντωνόπουλος / Για την έκφραση «Επάγγελμα ομοφυλόφιλος»

Αν θεωρήσουμε την ομοφυλοφιλία επάγγελμα, αξιότιμε κ. συνήγορε, τότε σίγουρα αυτό θα πρέπει να ενταχθεί στα βαρέα ανθυγιεινά. Τουλάχιστον για όσο μπορούν να δηλητηριάζουν τον δημόσιο λόγο κακοποιητικές απόψεις, αντιλήψεις και πρακτικές, σαν αυτές που είτε εκφέρετε είτε ενθαρρύνετε.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί το επίπεδο του δημοσίου διαλόγου είναι τόσο απελπιστικά χαμηλό;

Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος / Γιατί το επίπεδο του δημοσίου διαλόγου είναι τόσο απελπιστικά χαμηλό;

Αντί να διαφωνήσουμε για το ένα ή το άλλο θέμα, όπως και είναι θεμιτό και αναμενόμενο σε μια δημοκρατία διαλόγου, το μόνο που ξέρουμε να κάνουμε είναι να εξευτελιζόμαστε οι ίδιοι και να εξευτελίζουμε τους άλλους, ωσάν να ήταν οι χειρότεροι εχθροί μας.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ Π. ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ
O βούρκος των ημερών

Στήλες / O βούρκος των ημερών

Σήμερα: Μηνύματα στο αλεξίπτωτο • • • βουλευτική ηπιότητα • • • περιβαλλοντικη καταστροφή στο Ισραήλ • • • δύσκολες μέρες για τον Μακρόν • • • εμβολιαστική ευνοιοκρατία • • • ένας γενναιόδωρος πρώην οδηγός νταλίκας • • • η περιπέτεια της «μυστικής ομιλίας»
ΚΩΣΤΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ
Ψάχνοντας τις ευθύνες, ξεχάσαμε τους κακούς

Αρετή Γεωργιλή / Ψάχνοντας τις ευθύνες, ξεχάσαμε τους κακούς

Γιατί όλη αυτή η πολιτική χυδαιότητα που αποπροσανατολίζει την κοινή γνώμη από το πραγματικό πρόβλημα και στρέφει τη συζήτηση σε μια στείρα κομματική αντιπαράθεση, στις πλάτες όλων αυτών των παιδιών, που το μόνο που ζητούν είναι δικαίωση και γαλήνη;
ΑΡΕΤΗ ΓΕΩΡΓΙΛΗ
Το δίλλημα με τον Κουφοντίνα

Τι διαβάζουμε σήμερα: / Το δίλλημα με τον Κουφοντίνα

Σήμερα: Τα Ζεν της Βαϊκάλης • • • νίκη μεγαλοψυχίας • • • η βία δεν πτοεί (ακόμη) τους Βιρμανούς • • • μια πρώτη δικαίωση • • • οι επίμονοι Ινδοί αγρότες • • • δημοκρατία και πίτσα • • • ένας τιτάνας
ΚΩΣΤΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ

σχόλια

3 σχόλια
Οι "ευαίσθητοι" είχαν πάντα επιλεκτικές ευαισθησίες, αποσιωπούσαν ή και αλλοίωναν δεδομένα κατασκευάζοντας "αδιαμφισβήτητους" μύθους. Αυτό που τους τάραξε πραγματικά είναι ότι πλέον και οι "αναίσθητοι" μεταχειρίζονται ίδια όπλα.
"Η δυστυχία του να μη νιώθεις [είναι η απάντηση στην] «ευαισθησία» που απλώνει απλώς τα καθημερινά της λάφυρα (σε δάκρυα, σε κατάρες ή απειλές)."Για πολύ καιρό, πολλές απεγνωσμένες φωνές, πολλές κραυγές. Κούρασαν. Ήρθαν οι σιωπηροί. Οι παγωμένοι. Όσοι μιλούσανε (ή και φώναζαν) για μέτρο βαφτίζονταν άμετρα "φασίστες", "ακροκεντρώοι" κοκ.Με μια μικρή πίκρα (ίσως και πίκα) θα πω σε όσους απλώναν και ξεχειλώναν τις έννοιες για δεκαετίες "φάτε την και νάναι Μάκβελ".
Οι πολιτικοί είναι-μάλλον-κι αυτοί άνθρωποι.Πώς να νιώσουν ενσυναίσθηση για κάτι που αγνοούν;Ζουν σε παράλληλο σύμπαν από αυτό των οποίων εκπροσωπούν και τίποτα δεν θα αλλάξει αν συνεχίζουν να μας εκπροσωπούν-εθιμικά,ελέω θεού κ.τλ.-τύποι ανεπάγγελτοι,τύποι που ποτέ δεν στήθηκαν στην ουρά ενός σούπερ μάρκετ ή μιας δημόσιας υπηρεσίας υπό κανονικές συνθήκες ζωής και όχι πασαρέλας προς τέρψη ηλιθίων ψηφοφόρων.