Ο Λευτέρης Αραπάκης είναι ο μοναδικός Ευρωπαίος που βραβεύτηκε και τιμήθηκε από τον ΟΗΕ για τη νεοφυή επαγγελματική σχολή αλιείας «Εναλεία». Συγκεκριμένα, συγκαταλέγεται στους επτά Νέους Πρωταθλητές της Γης (Young Champions of the Earth) που βραβεύει ετησίως ο ΟΗΕ για τις καινοτόμες περιβαλλοντικές τους δράσεις.
Είναι κάτοχος πτυχίου Οικονομικών και Διοίκησης Επιχειρήσεων του Οικονομικού Πανεπιστήμιου Αθήνας και η ιδέα για τη δημιουργία της Εναλείας ξεκίνησε το 2016. Ήταν λίγο μετά τα capital controls, όταν η ανεργία είχε εκτιναχθεί στο 29%, που, μέσω της πρώτης σχολής επαγγελματικής αλιείας στην Ελλάδα, εκπαίδευσαν πάνω από 110 ανέργους. Η αποστολή της σχολής είναι η μείωση των ιχθυαποθεμάτων και της ρύπανσης της θάλασσας από πλαστικό.
Ο Λευτέρης Αραπάκης προέρχεται από οικογένεια ψαράδων. Για πέντε γενιές η οικογένειά του δραστηριοποιείται στην αλίευση βακαλάου και μπαρμπουνιών. Για μεγάλο χρονικό διάστημα, παράλληλα με τις σπουδές του, τις νύχτες βοηθούσε τον πατέρα στου στην Ιχθυόσκαλα του Κερατσινίου και τα καλοκαίρια στα καΐκια στο Πέραμα.
«Αυτό που χρειάζεται η Ελλάδα είναι ανθρώπους που δημιουργούν λύσεις μόνοι τους» λέει. Σήμερα, μαζί με την ομάδα του, έχει καταφέρει να παρέχει κίνητρο στην τοπική αλιευτική κοινότητα μέσω της συλλογής των πλαστικών από τη θάλασσα, επιτρέποντας με αυτόν τον τρόπο στα αποθέματα ψαριών και στο οικοσύστημα γενικότερα να ανακάμψουν.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί μιλά για το περιβάλλον, τη βράβευση, τη σχολή, την υπεραλίευση και τη ρύπανση των θαλασσών, τη μείωση του πλαστικού αλλά και το τι θεωρεί σημαντικό στη ζωή.
— Ποια είναι η μεγάλη πρόκληση της εποχής μας όσον αφορά το περιβάλλον;
Η εποχή μας αντιμετωπίζει πολλές και μεγάλες προκλήσεις όσον αφορά το περιβάλλον: υπερθέρμανση του πλανήτη, ενεργειακή κρίση, ρύπανση της ατμόσφαιρας, ρύπανση των θαλασσών. Ο τομέας μου είναι η θάλασσα, οπότε, μιλώντας για εκείνη, μπορούμε να πούμε ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος που αντιμετωπίζει είναι η ρύπανση από τα πλαστικά. Ο λόγος είναι ότι το πλαστικό σπάει σε μικρά κομμάτια, τα μικροπλαστικά, που οι θαλάσσιοι οργανισμοί τα «μπερδεύουν» με πλαγκτόν και τα καταναλώνουν, με αποτέλεσμα τόσο τον θάνατο εκατοντάδων χιλιάδων ψαριών, πτηνών και θαλάσσιων θηλαστικών κάθε χρόνο όσο και την είσοδο αυτών των πλαστικών στην τροφική αλυσίδα του ανθρώπου. Αυτό που δεν έχουν συνειδητοποιήσει πολλοί είναι ότι πλέον δεν αντιμετωπίζει μόνο το περιβάλλον αυτές τις προκλήσεις αλλά και ολόκληρη η ανθρωπότητα. Η γη θα συνεχίσει να υπάρχει, παρά τη ρύπανση του αέρα και της θάλασσας, ο άνθρωπος είναι αυτός που δεν θα μπορεί να επιβιώσει πια.
Με το να καθαρίζει ο καθένας ένα κομμάτι της παραλίας του χωριού ή του νησιού του, τον περιορισμό από πλευράς μας της χρήσης πλαστικών και την επιλογή προϊόντων χωρίς πλαστικό ή, έστω, με ανακυκλωμένο πλαστικό μπορούμε να πιέσουμε την Ε.Ε., τις κυβερνήσεις, τις επιχειρήσεις αλλά και όλους τους εμπλεκόμενους να αλλάξουν τις υπάρχουσες συμπεριφορές.
Με το να καθαρίζει ο καθένας ένα κομμάτι της παραλίας του χωριού ή του νησιού του, τον περιορισμό από πλευράς μας της χρήσης πλαστικών και την επιλογή προϊόντων χωρίς πλαστικό ή, έστω, με ανακυκλωμένο πλαστικό μπορούμε να πιέσουμε την Ε.Ε., τις κυβερνήσεις, τις επιχειρήσεις αλλά και όλους τους εμπλεκόμενους να αλλάξουν τις υπάρχουσες συμπεριφορές.
— Σε τι περιβάλλον μεγάλωσες; Πόσο σε επηρέασε; Τι κρατάς περισσότερο από τους γονείς σου, οι οποίοι ασχολούνται με το ψάρεμα;
Μεγάλωσα στον Πειραιά, κοντά στη θάλασσα. Εδώ πήγα σχολείο και στη συνέχεια σπούδασα Διοικητική Επιστήμη στο ΟΠΑ. Η οικογένειά μου ασχολείται εδώ και 5 γενιές επαγγελματικά με την αλιεία, είμαι από τους πρώτους που δεν συνέχισαν το επάγγελμα. Η αλήθεια είναι ότι ο πατέρας μου με έπαιρνε στη δουλειά τα βράδια από παιδί, οπότε οι εικόνες και οι άνθρωποι χαράχτηκαν μέσα μου, ενώ, με το που έγινα 18, εργαζόμουν τα βράδια στην Ιχθυόσκαλα και τα καλοκαίρια στα ναυπηγεία στο Πέραμα. Όλες αυτές οι εμπειρίες με βοήθησαν να εκτιμήσω τη θάλασσα, τους ανθρώπους της, την αξία της εργασίας, της σκληρής δουλειάς και γενικά να μάθω τη ζωή και τους ανθρώπους στην πράξη, όχι μόνο στη θεωρία.
— Δημιούργησες την πρώτη επαγγελματική σχολή αλιείας, την «Εναλεία. Ποιος είναι ο σκοπός της; Πώς ξεκίνησαν όλα;
Η Εναλεία ξεκίνησε στα τέλη του 2016. Εκείνη την περίοδο ο πατέρας μου μού είπε ότι έψαχναν προσωπικό για τα αλιευτικά σκάφη και δεν μπορούσαν να βρουν. Αποφασίσαμε, λοιπόν, με έναν φίλο να ξεκινήσουμε την Εναλεία και μέσω αυτής να δημιουργήσουμε την πρώτη σχολή για επαγγελματική αλιεία στην Ελλάδα. Η σχολή σήμερα εξακολουθεί να λειτουργεί, online πλέον, ενώ έχουμε εκπαιδεύσει πάνω από 110 ανέργους. Η Εναλεία, βέβαια, δεν έμεινε μόνο στη λειτουργία της σχολής αλλά δημιούργησε και δράσεις.
Αρχικά, ενώ ακόμη δημιουργούσαμε τη σχολή, μας προσέγγισαν επαγγελματίες αλιείς και μας ζήτησαν να τους καθοδηγήσουμε, έτσι ώστε να μπορούν να εξασκήσουν νέες, πιο βιώσιμες τεχνικές αλιείς, όπως ο αλιευτικός τουρισμός, ο οποίος έγινε νόμιμος στη χώρα μας το 2015. Με βάση αυτή την ανάγκη δημιουργήσαμε τη δράση Fish Smarter, μέσω της οποίας έχουμε εκπαιδεύσει εκατοντάδες παράκτιους αλιείς από τις Κυκλάδες, τα νησιά του Ιονίου και τη Μεσσηνία σε αυτήν τη νέα τεχνική.
Την ίδια σχεδόν περίοδο δημιουργήσαμε και τη μεγαλύτερη, πλέον, δράση μας, το Mediterranean Cleanup. Το ερέθισμα ήρθε όταν δημιουργούσαμε το πρόγραμμα σπουδών για τη σχολή. Προκειμένου να καταγράψουμε τη διαδικασία του ψαρέματος κάναμε ένα αλιευτικό ταξίδι στις Κυκλάδες. Εκεί, αυτό που μου έκανε εντύπωση ήταν ότι οι ψαράδες έβγαλαν από τα δίχτυα τους όχι μόνο ψάρια αλλά και πολλά πλαστικά. Συγκεκριμένα, ήταν ένα κουτάκι αναψυκτικού που μου τράβηξε το ενδιαφέρον, το οποίο είχε ξασπρίσει από τα χρόνια. Είχε ημερομηνία λήξης το 1987, ήταν 30 χρόνια μέσα στη θάλασσα. Ενώ το κοιτούσα, ο ψαράς το πήρε από τα χέρια μου και το ξανάριξε στη θάλασσα, λέγοντας: «Τα πλαστικά δεν είναι δικό μας πρόβλημα».
— Τι αποφασίσατε να κάνετε;
Εμείς ερευνήσαμε το θέμα και, σύμφωνα με το MacArthur Foundation, μέχρι το 2050 θα υπάρχουν πιο πολλά πλαστικά απ' ό,τι ψάρια στις θάλασσες. Συνειδητοποιήσαμε ότι δεν έχει νόημα να βγάζουμε καινούργιους επαγγελματίες στον κλάδο, από τη στιγμή που δεν θα υπάρχουν ψάρια. Οπότε, όταν οργανώθηκε η σχολή, εκπαιδεύσαμε τους αλιείς από τον Πειραιά να φέρνουν τα πλαστικά που έπιαναν πίσω στο λιμάνι και η αλήθεια είναι ότι εντυπωσιαστήκαμε από τις ποσότητες πλαστικού που καθάρισαν. Γι' αυτό, σε συνεργασία με οργανισμούς όπως το Costas M. Lemos Foundation, που είναι ο εθνικός μας δωρητής, το Κοινωφελές Ίδρυμα Λάτση, το πλωτό Μουσείο Νεράιδα, το Ίδρυμα για τα Ιόνια νησιά και τη Nestlé αποφασίσαμε να επεκτείνουμε τη δράση στην υπόλοιπη Ελλάδα, έχοντας παρουσία σε 14 λιμάνια στην Ελλάδα και την Ιταλία, ένα σύνολο από 150 αλιευτικά σκάφη μέσης αλιείας και περίπου 1.000 ψαράδες.
Μέχρι στιγμής, έχουμε καθαρίσει 110 τόνους πλαστικών από τις θάλασσες (είναι σαν να καθαρίσαμε 5.500.000 πλαστικά μπουκάλια), ενώ αυτή την περίοδο καθαρίζουμε περίπου 15 τόνους πλαστικό κάθε μήνα, το οποίο εκτιμούμε ότι θα αυξηθεί το επόμενο διάστημα.
Βέβαια, το θέμα ήταν τι θα το κάναμε αυτό το πλαστικό. Θα το πετούσαμε στους κάδους, για να καταλήξει σε κάποια χωματερή ή, ακόμη χειρότερα, στη θάλασσα; Τελικά, φτιάξαμε ένα εξειδικευμένο δίκτυο συλλογής και διαλογής τους υλικού. Σε κάθε λιμάνι έχουμε έναν ειδικό κάδο, ο οποίος όταν γεμίσει πάει σε ένα Κέντρο Διάγνωσης, Αξιολόγησης και Υποστήριξης (ΚΔΑΥ), όπου γίνεται η διαλογή του υλικού. Μέχρι στιγμής, περίπου το 50% αυτού του υλικού ανακυκλώνεται από τοπικές εταιρείες ανακύκλωσης, ενώ το υπόλοιπο το αξιοποιούμε για τη δημιουργία νέων προϊόντων. Συγκεκριμένα, στέλνουμε τα πλαστικά PET στην Ecoalf, μια εταιρεία μόδας στη Μαδρίτη, η οποία τα ανακυκλώνει σε είδη ένδυσης, π.χ. παλτά και μπλούζες, ενώ τα δίχτυα που συλλέγουμε από τη θάλασσα, το πιο σύνηθες πλαστικό απόρριμμα, τα στέλνουμε στον περιβαλλοντικό οργανισμό Healthy Seas, ο οποίος διασφαλίζει ότι θα ανακυκλωθούν σε νέα χρηστικά προϊόντα, όπως χαλιά, μαγιό και κάλτσες.
— Τι είναι αυτό που σε ανησυχεί περισσότερο όσον αφορά τα θέματα του περιβάλλοντος;
Με ανησυχεί που δεν έχουμε συνειδητοποιήσει την έκταση του προβλήματος. Με ανησυχεί που λίγοι αναλαμβάνουν δράση, τόσο σε επίπεδο πολιτών όσο και σε επίπεδο κρατών, εταιρειών και οργανισμών. Επικρατεί αυτή η νοοτροπία του ότι «δεν μας αφορά το πρόβλημα». Δεν έχουμε καταλάβει ότι, μαζί με την κλιματική κρίση, θα έρθουν μεταναστευτικές και οικονομικές κρίσεις και πανδημίες.
— Τι σημαίνει για σένα η βράβευση από τον ΟΗΕ, που τιμά τις καινοτόμες πράσινες δράσεις σου;
Είναι μια βράβευση που μας δείχνει ότι βαδίζουμε στο σωστό μονοπάτι, ότι είμαστε στη σωστή κατεύθυνση για ένα πιο βιώσιμο μέλλον. Είναι μια σημαντική αναγνώριση για τις προσπάθειες όλης της ομάδας και του οργανισμού. Επίσης, δημιουργεί ένα πολύ έντονο αίσθημα ευθύνης. Πλέον, νιώθω πως πρέπει να εντατικοποιήσουμε τις ενέργειές μας για έναν πιο βιώσιμο πλανήτη, για να εμπνεύσουμε περισσότερο κόσμο, να κάνουμε περισσότερες συνεργασίες και να δημιουργήσουμε μεγαλύτερο αντίκτυπο.
— Τα τελευταία χρόνια η υπεραλίευση και η ρύπανση, ειδικότερα λόγω των πλαστικών, έχουν πλήξει την ελληνική αλιεία. Κατά τη γνώμη σου, γιατί συμβαίνει όλο αυτό;
Τα ιχθυαποθέματα στην Ελλάδα, όπως και σε όλη τη Μεσόγειο, μειώνονται και αυτό είναι γεγονός. Είναι ένα σύνθετο και πολύ δυσάρεστο θέμα, ενώ ταυτόχρονα η Μεσόγειος μετατρέπεται σε «plastic soup». Μόνο στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι πάνω από 11.500 τόνοι πλαστικού (WWF,2019) καταλήγουν κάθε χρόνο στη θάλασσα. Εκτιμώ ότι και τα δύο προβλήματα έχουν τις ρίζες τους την έλλειψη παιδείας. Ο καθένας συμπεριφερόταν εγωιστικά και σκεφτόταν μόνο το τώρα, από τις βιομηχανίες που ρύπαιναν τα ποτάμια και τους ανθρώπους που άφηναν τα πλαστικά τους στις παραλίες μέχρι τους ανθρώπους που χρησιμοποιούσαν δυναμίτη για ψάρεμα. Δεν είχαμε συνειδητοποιήσει το μέγεθος της ζημιάς που κάνουμε στη θάλασσα, εκτιμούσαμε ότι το πρόβλημα θα κρυβόταν κάτω από το χαλάκι. Οι επαγγελματίες αλιείς, αυτή την περίοδο, είναι από αυτούς που έχουν πληγεί πιο βαριά, γιατί αντιμετωπίζουν τις επιπτώσεις και των δύο αυτών προβλημάτα.
— Υπάρχουν λύσεις που θεωρείς ότι μπορεί να ακολουθήσει η Ε.Ε., ώστε να οδηγηθούμε σε μια πιο πράσινη και βιώσιμη Ευρώπη;
Ναι, υπάρχουν λύσεις. Η Ε.Ε. πρέπει να δώσει έμφαση στην πρόληψη της πλαστικής ρύπανσης, κι αυτό είναι κάτι που φαίνεται ότι υλοποιείται σιγά σιγά. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την κατάργηση των πλαστικών μίας χρήσης (ίσως και των βιοδιασπώμενων πλαστικών), τον περιορισμό της χρήσης πλαστικού σε προϊόντα και την άσκηση πίεσης σε κατασκευαστές πλαστικών προϊόντων να χρησιμοποιούν ανακυκλωμένο και όχι παρθένο πλαστικό. Επίσης, θα δημιουργούσε μεγάλο αντίκτυπο η ενίσχυση δράσεων συλλογής χρησιμοποιημένου αλιευτικού και ναυτιλιακού εξοπλισμού, μια και αυτή η κατηγορία πλαστικού είναι περίπου το 25-30% της συνολικής θαλάσσιας ρύπανσης, ενώ αποτελεί και την πιο φονική μορφή πλαστικού. Τα δίχτυα που βρίσκονται στη θάλασσα, εκτός του ότι θέλουν έξι αιώνες για να μετατραπούν σε μικροπλαστικά, συνεχίζουν να ψαρεύουν ψάρια, δελφίνια, φώκιες, χελώνες.
Αν κρίνω από τη δική μου εμπειρία, εκτιμώ ότι όλοι, λίγο-πολύ, γνωρίζουν και βλέπουν πως το περιβάλλον αντιμετωπίζει τεράστιες προκλήσεις. Γνώριζα ότι οι θάλασσες αντιμετωπίζουν πρόβλημα από τα πλαστικά, αλλά μέχρι να δω το καΐκι να βγάζει τόσα πλαστικά, μαζί με τα ψάρια, δεν είχα συνειδητοποιήσει την έκταση του προβλήματος.
— Με ποιους τρόπους μπορεί να ενισχυθεί η περιβαλλοντική μας συνείδηση;
Αν κρίνω από τη δική μου εμπειρία, εκτιμώ ότι όλοι, λίγο-πολύ, γνωρίζουν και βλέπουν πως το περιβάλλον αντιμετωπίζει τεράστιες προκλήσεις. Γνώριζα ότι οι θάλασσες αντιμετωπίζουν πρόβλημα από τα πλαστικά, αλλά μέχρι να δω το καΐκι να βγάζει τόσα πλαστικά, μαζί με τα ψάρια, δεν είχα συνειδητοποιήσει την έκταση του προβλήματος. Συνεπώς, εκτιμώ ότι πρέπει κάποιος να έρθει σε επαφή με το πρόβλημα και ένας καλό τρόπος να το κάνει και να περάσει σε δράση ταυτόχρονα είναι να ασχοληθεί με τον εθελοντισμό.
— Μπορούμε, πιστεύεις, να δούμε σε λίγα χρόνια «Μια Μεσόγειο χωρίς πλαστικό;» Και με ποιους τρόπους;
Αν δεν το πίστευα, δεν θα έκανα ό,τι κάνω. Είμαι αισιόδοξος ότι θα τα καταφέρουμε, γιατί δεν έχουμε άλλη επιλογή. Για να έχουμε «Μια Μεσόγειο χωρίς πλαστικό», πρέπει να κάνουμε δύο πολύ απλά πράγματα: να σταματάμε να πετάμε πλαστικά μέσα και να μαζέψουμε τα πλαστικά που βρίσκονται στη θάλασσα. Εκτιμώ ότι η δύναμη για να το καταφέρουμε βρίσκεται στις τοπικές κοινωνίες που βλέπουν και βιώνουν πρώτοι απ' όλους τις αρνητικές συνέπειες. Με το να καθαρίζει ο καθένας ένα κομμάτι της παραλίας του χωριού ή του νησιού του, τον περιορισμό από πλευράς μας της χρήσης πλαστικών και την επιλογή προϊόντων χωρίς πλαστικό ή, έστω, με ανακυκλωμένο πλαστικό μπορούμε να πιέσουμε την Ε.Ε., τις κυβερνήσεις, τις επιχειρήσεις αλλά και όλους τους εμπλεκόμενους να αλλάξουν τις υπάρχουσες συμπεριφορές. Η αλλαγή πρέπει να έρθει από εμάς και ο καθένας μας μπορεί να δημιουργήσει αντίκτυπο, αρκεί να ξεκινήσει να κάνει κάτι, με μικρά βήματα, σε τοπικό επίπεδο. Αν μπορώ να κινητοποιήσω τους επαγγελματίες αλιείς να συλλέγουν πλαστικό, τότε οποιοσδήποτε μπορεί να κινητοποιήσει τη δική του κοινότητα!
— Απ' όλη την εμπειρία που έχεις ως τώρα, τι είναι αυτό που σε έχει εντυπωσιάσει περισσότερο; Ποιες εικόνες ή εμπειρίες σού έχουν μείνει αξέχαστες;
Αυτό που με έχει εντυπωσιάσει περισσότερο σε αρνητικό επίπεδο είναι το τι βγάζουμε από τη θάλασσα: μπουκάλια, αυτοκίνητα, βάρκες, αεροπλάνα, τηλεοράσεις, ψυγεία, πλυντήρια, υπολογιστές, είναι τρελό. Σε θετικό επίπεδο με έχουν εντυπωσιάσει οι άνθρωποι, η αλλαγή συμπεριφοράς και ο αντίκτυπος που μπορούν να δημιουργήσουν αν το βάλουν στον νου τους. Μιλούσα με έναν ψαρά προχθές και μου έλεγε: «Δεν το πίστευα ότι τα πλαστικά έχουν προκαλέσει τόση ζημιά». Αλλά, όταν είδε όλους τους ψαράδες της περιοχής να επιστρέφουν στο λιμάνι με εκατοντάδες κιλά πλαστικού, μετά από μόνο μία ημέρα, ήταν η στιγμή που συνειδητοποίησε το μέγεθος του προβλήματος. Πλέον, μόνο εκείνος έχει βγάλει πάνω από 2.000 κιλά πλαστικού από τη θάλασσα.
— Τι θεωρείς σημαντικό στη ζωή;
Μεγάλο ερώτημα. Θεωρώ σημαντικό το να γνωρίζεις τον εαυτό σου, να τον αποδεχτείς με τα θετικά και με τα αρνητικά του. Το να προσφέρεις αξία σε άλλους, να εξερευνάς, να βγαίνεις από το comfort zone σου, να κάνεις πράγματα ακόμη και αν φοβάσαι. Να εκτιμάς τον χρόνο που περνάς με τους φίλους σου, την οικογένειά σου, τους δικούς σου. Να εκτιμάς την υγεία σου, το πού και ποιος είσαι. Να ονειρεύεσαι, να σκέφτεσαι, να ελπίζεις, και αν μια κατάσταση δεν σου αρέσει, να κάνεις κάτι γι' αυτό.
Περισσότερες πληροφορίες για τις δραστηριότητες της Εναλεία στο : https://enaleia.com/
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
σχόλια