Η οδύσσεια ενός μετανάστη για να βρει σπίτι στην Αθήνα

«Είστε αλλοδαπή;» με ρώτησε. «Όχι» απάντησα. «Είστε σίγουρη;» επέμεινε. «Ναι, είμαι απολύτως σίγουρη» απάντησα εκνευρισμένη. «Μην προσβάλλεσαι που σε ρωτάω κορίτσι μου, αλλά δεν ξέρεις τι καλά ελληνικά μιλάνε αυτές οι αλλοδαπές πια» με καθησύχασε η γυναικεία φωνή απ' το τηλέφωνο. Έξι μήνες πριν έψαχνα για σπίτι στο κέντρο της Αθήνας. Είχα απαντήσει σε άπειρες ερωτήσεις. Τι δουλειά κάνω, αν είμαι παντρεμένη, αν σκοπεύω να κάνω παιδιά. Πόσο δυσκολότερο όμως θα ήταν να βρω σπίτι, εάν ήμουν αλλοδαπή και πιο συγκεκριμένα μετανάστρια; Σύμφωνα με τα στοιχεία του Δήμου Αθηναίων, 22% των κατοίκων της πόλης είναι αλλοδαποί. Πόσο εύκολα μπορούν να βρουν σπίτι; Ο Βασίλης Θεοδωρόπουλος είναι κοινωνικός λειτουργός και συντονιστής στο πρόγραμμα «Στέγη» της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης «Praksis». Η οργάνωση νοικιάζει διαμερίσματα σε διάφορες περιοχές της Αθήνας για νεοεισερχόμενους πρόσφυγες που ζητάνε άσυλο. «Μόλις έλεγα ότι είναι για πρόσφυγες και αλλοδαπούς πάρα πολλοί ήταν αρνητικοί. Μερικοί μου το κόβανε από την αρχή, μερικοί το συζητούσανε μόλις εξηγούσα ότι εμείς υπογράφουμε το συμβόλαιο, ότι πληρώνουμε τα νοίκια και την εγγύηση. Πολλοί λέγανε ότι το είχαν νοικιάσει σε ξένους και τους το είχαν αφήσει σε κακή κατάσταση ή ότι το νοίκιασαν σε δύο άτομα και μετά έμεναν πολλοί περισσότερα. Κάποιοι με ρωτούσαν αν έχουν αρρώστιες ή ήθελαν να ξέρουν από ποια χώρα προέρχονται». Απ' το 22% ελάχιστοι είναι αυτοί που ζητούν άσυλο -οι περισσότεροι μετανάστες στην Αθήνα δουλεύουν κανονικά- ενώ μεγάλο ποσοστό είναι στην Ελλάδα πάνω από δεκαπέντε χρόνια.

Μαχμούντ

Κάπως έτσι επιστρατεύτηκε ο Μαχμούντ. Είναι 29 χρόνων και σύντομα κλείνει δέκα χρόνια στην Ελλάδα. Έφυγε απ' το Ιράν στα δεκαπέντε του. Έχει μάθει πολύ καλά ελληνικά. Τα τελευταία χρόνια έχει δουλέψει σε οικοδομή, σε επιχείρηση με χαλιά, έχει μοιράσει φυλλάδια. Τώρα δουλεύει σε μια εταιρεία με πλακάκια και σπουδάζει και Κοινωνιολογία. Στη δουλειά «είναι συνηθισμένο να υπάρχει κάποιος που θα έχει πρόβλημα. Μπορεί να μην έχει το αφεντικό, να το έχουν οι εργαζόμενοι. Υπήρχε και δουλειά που έπαιρνα λιγότερα από τους άλλους. Εμένα με ενοχλούν συμπεριφορές, υπάρχουν άτομα σούπερ που περνάμε καλά κι άτομα που μου φέρονται άσχημα κι είμαστε μακριά. Πέρσι τα Χριστούγεννα έψαχνα για σπίτι - η μεγαλύτερη δυσκολία ήταν να βρω εκεί που θέλω εγώ σπίτι. Δεν μπορούσα, ας πούμε, να βρω εύκολα στα Εξάρχεια, δεν θέλανε να δώσουν σπίτι σε ένα μετανάστη. Μου το λέγανε κατευθείαν. Ξέρεις πού κατέληξα; Όταν παίρνω τηλέφωνο για σπίτι λέω αμέσως ότι είμαι μετανάστης από την Περσία, γιατί φαντάσου να πας εκεί πέρα από κοντά, να δεις το σπίτι και στο τέλος να σου πει «Συγγνώμη, δεν ήξερα ότι είσαι έτσι».

Με μια «Χρυσή Ευκαιρία» ανά χείρας τηλεφωνήσαμε μαζί σε σπίτια που διαφημίζονταν προς ενοικίαση στις μικρές αγγελίες. Διαλέξαμε πέντε κεντρικές, αλλά σχετικά ετερόκλητες περιοχές της Αθήνας: Γκύζη, Παγκράτι, Κυψέλη, Εξάρχεια, Χίλτον. Ο Μαχμούντ έχει μια ελαφριά προφορά, αλλά δεν καταλαβαίνεις απαραίτητα πως πρόκειται για μετανάστη. Συμφωνήσαμε ότι, αφού θα ρωτούσε για το διαμέρισμα, θα τους έλεγε από μόνος του «Είμαι αλλοδαπός. Σας πειράζει αυτό;». Και μετά θα περίμενε να δει τις αντιδράσεις.

Παγκράτι
«Από πού είσαι;»

«Παγκράτι, δώμα 22 τ.μ., 5^ος όροφος, μεγάλη βεράντα, δίνεται και επιπλωμένο» έλεγε η πρώτη αγγελία . «Είμαι αλλοδαπός, σας πειράζει;» ρώτησε ο Μαχμούντ την ιδιοκτήτρια. «Από πού είσαι;». «Από την Περσία». «Κανένα πρόβλημα» του απάντησε. Σύντομα καταλάβαμε πως η ερώτηση «από πού είσαι» ήταν και η ερώτηση κλειδί. Κυρίως γιατί πολλοί ιδιοκτήτες είχαν πρόβλημα με κάποιες χώρες κι όχι με όλες. Στο τρίτο διαμέρισμα που τηλεφωνήσαμε («Άγαλμα Τρούμαν, 50 τ.μ. ημιώροφος, δυάρι, ανακαινισμένο) ακολούθησε η εξής στιχομυθία: «Είμαι αλλοδαπός». «Από πού είσαι;». «Αν πω από την Αλβανία;». «Κακό είναι». «Αν πω από την Περσία;». «Ε, τότε δεν έχω πρόβλημα!». Άλλες φορές πάλι η ερώτηση «Από πού είσαι;» ήταν απλώς ένας αντιπερισπασμός, όπως καταλάβαμε στο τέταρτο σπίτι (25 τ.μ. στον Προφήτη Ηλία ). Ο ιδιοκτήτης ήθελε Έλληνα, απλώς δεν το είχε καταλάβει κι ο ίδιος μέχρι να τον πάρει τηλέφωνο ο Μαχμούντ. («Άμα πω από την Αλβανία;», «Έχουμε πρόβλημα; «Άμα πω από το Σουδάν;»«Έχουμε πρόβλημα». «Άμα πω από την Περσία;», «Έχουμε πρόβλημα. Θέλουμε Έλληνες κύριε».)

» 2 στους 5 είχαν πρόβλημα

Κυψέλη
«Σήμερα έχετε δουλειά, αύριο δεν έχετε»

Νομίζαμε πως στην Κυψέλη, λόγω του μεγάλου αριθμού μεταναστών, θα ήταν εύκολο να βρει ένας αλλοδαπός σπίτι. Κάναμε λάθος. Στο πρώτο σπίτι, ένα ισόγειο στην Αστυπάλαιας, η ιδιοκτήτρια άκουσε την προφορά του και αφού τον ρώτησε από πού παίρνει του είπε ότι το σπίτι νοικιάστηκε το πρωί (πράγμα αδύνατο, μιας και η αγγελία είχε μόλις κυκλοφορήσει το ίδιο πρωί). Επίσης, εδώ συναντήσαμε και τον πρώτο ιδιοκτήτη (γκαρσονιέρα, 20 τ.μ. κατάλληλη για φοιτητή) που είπε από την αρχή όχι («Ναι, έχουμε πρόβλημα. Σήμερα έχετε δουλειά αύριο, δεν έχετε εσείς οι μετανάστες». «Για πόσο καιρό το θέλετε;». «Για 2 χρόνια». «Α, δεν γίνεται, το σπίτι είναι φρεσκοβαμμένο, έχουμε δώσει πολλά λεφτά»). Στο επόμενο διαμέρισμα ο ιδιοκτήτης ήταν διστακτικός. Τον ρώτησε αν έχει ΙΚΑ, άδεια παραμονής και φυσικά δουλειά. Ο Μαχμούντ απάντησε αρνητικά και στις τρεις ερωτήσεις για να δει τις αντιδράσεις του. «Δεν έρχεσαι να το δεις πρώτα ;» του είπε στο τέλος, αβέβαιος κι ο ίδιος για το αν ήθελε τελικά να του νοικιάσει το σπίτι. Όχι ότι έλειπαν οι εξαιρέσεις. Στο τελευταίο σπίτι που πήραμε, ένα «στούντιο 30 τ.μ., οδός Ιθάκης, διαμπερές, για φοιτητές», ο Μαχμούντ ανακοίνωσε στην ιδιοκτήτρια πως δεν είναι φοιτητής, ούτε παντρεμένος αλλά αλλοδαπός. «Α, ωραία» του απάντησε η ιδιοκτήτρια. «Το σπίτι είναι του γιου μου. Έχει ζήσει έξω πολλά χρόνια και δεν έχει πρόβλημα. Και το άλλο σπίτι σε μια οικογένεια από Πακιστανούς το έχει δώσει».

» 3 στους 5 είχαν πρόβλημα

Χίλτον
Δεν θα γίνεις Έλληνας ποτέ

Διαλέξαμε το Χίλτον, ακριβώς επειδή είναι μια ακριβή περιοχή που δεν νοικιάζονται συνήθως σπίτια σε μετανάστες. Η πρώτη ιδιοκτήτρια (γκαρσονιέρα, 40 τ.μ. 1^ος όροφος, αυτόνομη θέρμανση) μας εξέπληξε με την καλοσύνη της. «Είμαι αλλοδαπός, έχετε πρόβλημα;». «Όλοι άνθρωποι είμαστε» απάντησε χωρίς να το σκεφτεί ούτε λεπτό. Το δεύτερό μας τηλεφώνημα το απάντησε μια νεαρή γυναίκα. Όταν ο Μαχμούντ τη ρώτησε εάν την πειράζει το γεγονός ότι είναι αλλοδαπός ακολούθησε ένας χείμαρρος ερωτήσεων. «Πού εργάζεστε; Έχετε ποινικό μητρώο; Από πού είστε; Είστε παντρεμένος». Το σκέφτηκε λίγο, μετά του είπε «εντάξει», αλλά άκουγες στη φωνή της πως στην πραγματικότητα δεν ήταν καθόλου μα καθόλου εντάξει. Το αποκορύφωμα ήρθε με το τελευταίο σπίτι, ένα πανάκριβο διαμέρισμα 130 τ.μ. στην Αστυδάμαντος. «Πού δουλεύετε κύριε; Τα λεφτά είναι πολλά. Δεν ξέρω αν θα μπορείτε να πληρώσετε τόσα λεφτά» του είπε ευθαρσώς η ιδιοκτήτρια. «Σε μια εταιρεία με πλακάκια» της απάντησε ο Μαχμούντ. «Αυτό το ρωτάτε επειδή είμαι αλλοδαπός; Αν κάποιος έλεγε ότι είναι Έλληνας, θα τον ρωτάγατε αν μπορεί να πληρώσει τόσα λεφτά;». «Ακούστε κύριε, οι ξένοι απ' αυτά που ξέρω δεν έχουν μόνιμη δουλειά. Μια δουλεύουν, μια όχι». «Άμα ήτανε Έλληνας αυτός που σας έπαιρνε, αυτά θα του λέγατε, ότι οι άνθρωποι πρέπει να έχουν μια δουλειά;». «Βεβαίως, αλλά εσείς δεν είστε Έλληνας».

» 1 στους 3 είχε πρόβλημα

Γκύζη
«Έχετε ΑΦΜ κύριε;»

Στου Γκύζη ήταν η μόνη γειτονιά που κανείς δεν είχε πρόβλημα με το γεγονός ότι ο Μαχμούντ είναι μετανάστης. Δεν έλειψαν οι ερωτήσεις («Έχετε ΑΦΜ κύριε;» τον ρωτούσε επίμονα μια γυναίκα) αλλά και η αγωνία. «Άμα το νοικιάσω σε σένα θέλω να μένεις μόνο εσύ όχι να μου φέρεις άλλους 20 να μένετε όλοι μαζί» του είπε χαρακτηριστικά ένας κύριος που νοίκιαζε μια γκαρσονιέρα 33 τ.μ., αλλά όλοι, έστω και διστακτικά, είπαν πως θα του έδιναν το σπίτι κι έμοιαζαν να το εννοούν.

» Κανένας δεν είχε πρόβλημα (0 στα 4)

Εξάρχεια
«Το σπίτι δεν είναι δικό μου»

Στα Εξάρχεια διαπιστώσαμε πως το «στρίβειν διά του αρραβώνος» ζει και βασιλεύει. «Γκαρσονιέρα, 20 τ.μ., νοίκι 250 ευρώ (!), 5^ος όροφος» έλεγε η αγγελία. «Το σπίτι δεν είναι δικό μου» ξεκαθάρισε ο ηλικιωμένος κύριος από το τηλέφωνο. «Έχετε πρόβλημα με τους αλλοδαπούς;», «Όχι, όχι αλλά πρέπει να μου πεις από πού είσαι». «Δηλαδή τι σας έχουν πει Αλβανία όχι, Βουλγαρία ναι;». «Γκάλοπ κάνετε κύριε;». «Όχι, δεν κάνω γκάλοπ, απλώς θέλω να ξερω εαν έχετε πραγματικά πρόβλημα με κάποιον που ειναι αλλοδαπός και δεν θέλετε να δώσετε το σπίτι». «Ναι, έχω πρόβλημα». Στο δεύτερο σπίτι, μια γκαρσονιέρα 28 τ.μ., μετά από μια κανονικότατη συνομιλία για το μπάνιο, κι αν το σπίτι είναι φρεσκοβαμμένο, ο Μαχμούντ ανακοίνωσε στον ιδιοκτήτη ότι δεν είναι φοιτητής αλλά αλλοδαπός. «Δεν είναι το σπίτι δικό μου, πρέπει να ρωτήσω» ήρθε η απάντηση.

» 2 στους 3 είχαν πρόβλημα

Το ενοικιοστάσιο του μετανάστη

Οκτώ στους είκοσι ιδιοκτήτες δεν ήθελαν να νοικιάσουν το σπίτι τους σε έναν μετανάστη. Επικρατέστερη δικαιολογία ήταν η στερεοτυπική άποψη ότι οι μετανάστες δεν έχουν σταθερή δουλειά. Μεγάλο ποσοστό θα νοίκιαζε το σπίτι του σε έναν Ιρανό αλλά όχι σε έναν Αλβανό. Πιο διατεθειμένοι να νοικιάσουν σπίτια ήταν στου Γκύζη, λιγότερο στα Εξάρχεια. Πολλοί ήταν διστακτικοί, άλλοι πιο πρόθυμοι, κάποιοι απαντούσαν κατευθείαν, άλλοι το σκέφτονταν για να πουν το «ναι» ή το «όχι». Ρώτησα τον Μαχμούντ αν του έκανε κάτι εντύπωση απ' όλα αυτά. «Πέρσι που έψαχνα για σπίτι είχε μεγάλη διαφορά. Είχανε πρόβλημα πάνω από τους μισούς» μου απάντησε. «Το μόνο που μου έκανε εντύπωση ήτανε αυτό το "δεν είναι δικό μου". Μπορεί να μου το είχανε πει και τότε βέβαια και να είχα θεωρήσει ότι το λένε στ' αλήθεια. Μου άρεσε πάντως εκείνη η κυρία που μου είπε "όλοι άνθρωποι είμαστε". Το ‘πε πολύ αυθόρμητα».