Το 1962 ο 21χρονος Bob Dylan έγραψε το ''A hard rain's a-gonna fall'', τραγούδι που ο συγγραφέας Ian McDonald χαρακτήρισε ''ένα από τα πιο ιδιοσυγκρασιακά τραγούδια διαμαρτυρίας που γράφτηκαν ποτέ''. Κι αν η ''σκληρή βροχή'' θεωρήθηκε ότι υπαινισσόταν την πυρηνική απειλή, ο ίδιος ο Dylan ένα χρόνο μετά θα δήλωνε σε ραδιοφωνική εκπομπή: ''No, it's not atomic rain, it's just a hard rain''.
Το 1966 ο 22χρονος Διονύσης Σαββόπουλος καταθέτει το ''Φορτηγό'', το πρώτο του άλμπουμ ιστορικής σημασίας. Μέσα κει περιέχονταν το εμβληματικό ''Βιετνάμ Γιε - Γιε'' με έναν στίχο σαφώς επηρεασμένο από το ''A hard rain's a-gonna fall'' του Bob Dylan, που τότε άκουγε πολύ ο Σαββόπουλος: ''Η βροχούλα αν δεν έκαιγε καλύβια/ ο καιρός θα 'ταν όμορφος στο δάσος''.
Την άνοιξη του 1964 ο Bob Dylan γράφει το ''My back pages'' που εντάσσεται στο τέταρτο προσωπικό άλμπουμ του και τρία χρόνια αργότερα διασκευάζεται από το συγκρότημα των Byrds. Στο κομμάτι αυτό ο Dylan ασκούσε κριτική ουσιαστικά στον ίδιο τον εαυτό του και στην μέχρι τότε πολιτική στάση του, παρά το νεαρό της ηλικίας του. Το ''My back pages'' ήταν επίσης ένα κομμάτι που ο δημιουργός του δεν είχε παίξει ποτέ σε συναυλία του μέχρι το 1988!
Το 1969 στο "Περιβόλι του τρελλού", ο Διονύσης Σαββόπουλος ''πηγαίνει βόλτα στο σταθμό κι αλλάζει θεωρίες''. Κάνει ουσιαστικά ότι και ο Bob Dylan με τον δικό του τρόπο. Κι αν οι ''Πίσω μου σελίδες'' δεν είχαν σχέση με τη μελωδία του Dylan, ο τίτλος του τραγουδιού ήταν ο εξελληνισμός του ''My back pages".Το 1968 ο Bob Dylan παρουσιάζει το οριακό τραγούδι του, ''All along the watchtower'', στο άλμπουμ του, ''John Wesley Harding''. Το κάνει μεγάλη επιτυχία ο Jimi Hendrix, ενώ στην Ελλάδα το διασκευάζουν στη γλώσσα μας και ο Δημήτρης Πουλικάκος με τους M.G.C.
Δεν κυκλοφόρησε ποτέ σε δίσκο της εποχής, αλλά εμφανίστηκε πολλές δεκαετίες αργότερα στο διπλό CD του Πουλικάκου ''Αδέσποτα σκυλιά'' (2004). Στο ένθετο της έκδοσης ο Πουλικάκος θυμάται μια ενδιαφέρουσα ιστορία που αφορά και τον Σαββόπουλο:
Το All along the watchtower του Dylan το 1968 ήταν το πρώτο κομμάτι που τραγουδήσαμε στα ελληνικά με τους M.G.C. Είχα κάνει τη μετάφραση κι ένα βράδυ που το παίζαμε στου ''ΛΕΩΝΙΔΑ'' στην Πλάκα, είχε έρθει να μας ακούσει κι ο Διονύσης ο Σαββόπουλος, ο οποίος μου ζήτησε τα λόγια, του τά'δωσα και αλλάζοντας αρκετά τους στίχους, το έβγαλε ως ''Ο Παλιάτσος και ο Ληστής''...Εδώ το παίζουμε με τους M.G.C. στις Σπέτσες το καλοκαίρι του 1969. Ήταν η τελευταία μέρα που παίξανε οι M.G.C. Διαλυθήκαμε μετά από εκείνο το βράδυ...Το ηχογράφησε ο Βασιλάκης ο Ντάλας σ' ένα παλιό Telefunken.
All along the watchtower
Κι αν η τότε εταιρεία των M.G.C. αρνήθηκε την ηχογράφηση του ''All along the watchtower'' του Bob Dylan ως ''Γύρω - γύρω στη σκοπιά'', θεωρώντας το αντιεμπορικό, το 1971 ο Διονύσης Σαββόπουλος ηχογραφεί τη δική του εκδοχή στον ''Μπάλλο'' του. Πρόκειται για την πρώτη καθαρόαιμη διασκευή του σε τραγούδι του Bob Dylan με τα Μπουρμπούλια του και τον υπέροχο rock ήχο τους! Λεπτομέρεια: Στα credits του ''Μπάλλου'' βλέπουμε και το όνομα του Πουλικάκου στα κρουστά! Το ''Ο Παλιάτσος και ο ληστής'' επανεξετάστηκε από τον Διονύση Σαββόπουλο στο άλμπουμ του, ''Ξενοδοχείο'' του 1997, ντουέτο του με τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου. Το ηχογράφησαν ακόμη η Χαρά Αργυροπούλου και live οι αδερφοί Κατσιμίχα.
Μπάλλος
Το 1968, επίσης στο άλμπουμ ''John Wesley Harding'', ο Bob Dylan καταθέτει το ''The Wicked messenger'' (εδώ το ακούμε διασκευασμένο από την Patti Smith). Γραμμένο στα τέλη του '67, το κομμάτι αυτό περιείχε τις αναφορές του δημιουργού του στη Βίβλο, την οποία διάβαζε εκείνη την περίοδο στο πλαίσιο θρησκειολογικών αναζητήσεων.
Η ελληνική εκδοχή του τραγουδιού του Dylan φτιάχτηκε από τον Διονύση Σαββόπουλο και εντάχθηκε στο άλμπουμ ''Το βρώμικο ψωμί'' που κυκλοφόρησε στα τέλη του 1972. Εδώ το ''Wicked messenger'' έγινε ''Άγγελος - Εξάγγελος'' και ο καθαρός country ήχος του Dylan συνάντησε το χίπικο κλίμα του Σαββόπουλου με το φλάουτο της Στέλλας Γαδέδη. Κατά τη γνώμη μου, η διασκευή αυτή του Νιόνιου, τόσο σε στιχουργικό, όσο και σε μουσικό επιπεδο, ξεπέρασε την αρχική εγγραφή του Dylan και άγγιξε την αναδημιουργία! Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη και στη wikipedia, στο λήμμα Bob Dylan - The Wicked Messenger, αναφέρεται η ελληνική βερσιόν του Σαββόπουλου μαζί με τις διασκευές των Faces, Patti Smith, Jerry Garcia κ.α. Τον ''Άγγελο - Εξάγγελο'' επανεξέτασε ο Σαββόπουλος στο άλμπουμ ''Ξενοδοχείο'' του 1997.
Στα επόμενα χρόνια δεν είχαμε άλλη "επίσημη" διασκευή του Διονύση Σαββόπουλου στον Bob Dylan. Θα έλεγα ότι το "Μακρύ ζεϊμπέκικο για τον Νίκο" του στη "Ρεζέρβα" του 1979 ήταν η απάντηση του κατά ένα τρόπο στο "Joey" από το άλμπουμ ''Desire'' του 1976, στο οποίο ο Bob Dylan και ο συνεργάτης του, Jacques Levy, κατέθεταν τη συμπάθεια τους προς το πρόσωπο του δολοφόνου Joe Gallo.
Θα μπορούσα ακόμη να υποστηρίξω πως ολόκληρα τα ''Τραπεζάκια Έξω'' του 1983 με ''των Ελλήνων τις κοινότητες'' και την ''Ορθοδοξία'' ήταν επίσης η απάντηση του Σαββόπουλου σε ολόκληρο το ''Slow Train coming'', το δέκατο ένατο άλμπουμ του Bob Dylan από τα 1979, που σηματοδότησε την ανοιχτή στροφή του και τη βαθιά του πίστη στον χριστιανισμό.
Τραπεζάκια έξω
Ας κλείσω με δυο λόγια του Διονύση σαββόπουλου περί Bob Dylan από την ηχητική μπάντα του ντοκιμαντέρ ''Ζωντανοί στο Κύτταρο - Σκηνές Ροκ'':
Το '70 άκουγα Bob Dylan, The Beatles, Frank Zappa, αλλά από την εφηβεία μου άκουγα πολύ Dylan και Georges Brassens. Χατζιδάκι άκουγα επίσης. Πάντα! Αυτό που έκανε ο Dylan ήταν πολύ σημαντικό! Έβαλε την ποίηση στο αμερικανικό τραγούδι και το έκανε να λέει βαθύτερα πράγματα, υπήρξε ο πρώτος ποιητής μέσα στην pop βιομηχανία. Ε, και με τη βοήθεια της αμερικανιάς, όλο αυτό έγινε πλανητικό! Τότε καταλάβαμε κι εμείς ότι η rock στην Ελλάδα πρέπει να έχει δυνατό στίχο μέσα από τη δική μας μουσική παράδοση και ταυτότητα!
σχόλια