Αν η περίοδος του Βυζαντίου ήταν τόσο σκοτεινή, γιατί ανέδειξε έναν τόσο σημαντικό πολιτισμό;

Αν η περίοδος του Βυζαντίου ήταν τόσο σκοτεινή, γιατί ανέδειξε έναν τόσο σημαντικό πολιτισμό; Facebook Twitter
Μέριμνά του καθηγητή Τζόνοθαν Χάρις είναι να αφηγηθεί και όχι να αποκαταστήσει ή να καταδικάσει όσα συνέβησαν κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
2

Παρ' ότι γνωρίζει τη βαθιά σύγκρουση Ανατολής-Δύσης, ο καθηγητής Βυζαντινής Ιστορίας Τζόναθαν Χάρις προσπαθεί να αποφύγει τέτοιου είδους αδιέξοδα. Μέριμνά του είναι να αφηγηθεί και όχι να αποκαταστήσει ή να καταδικάσει όσα συνέβησαν κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Άλλωστε, το ερώτημα που θέτει είναι εύλογο: αν η περίοδος του Βυζαντίου ήταν τόσο σκοτεινή, σύμφωνα πάντα με την ερμηνεία του Γίβωνος, γιατί άντεξε τόσο; Και αν ανέδειξε έναν τόσο σημαντικό πολιτισμό, όπως πολλοί επιμένουν, γιατί στο τέλος εξαφανίστηκε ολοκληρωτικά;

Στο βιβλίο του Βυζάντιο, Ένας άγνωστος κόσμος (κυκλοφορεί στα ελληνικά σε μετάφραση Γιώργου Μπαρουξή) ο Χάρις αποκαλύπτει με τρόπο γλαφυρό και παραστατικό τις αντιφάσεις του βυζαντινού πολιτισμού, που μπορεί να ανέδειξε ένα παράδοξο θεοκρατικό καθεστώς, αλλά διέθετε μια πολυδιάστατη στρατηγική και πίστη σε μια δύναμη που ξεσήκωνε τα πλήθη.

Αν ο λαός δεν το στήριζε, όπως εύστοχα επισημαίνει ο Χάρις, το Βυζάντιο δεν θα υπήρχε για τόσους αιώνες και τα ίχνη του δεν θα αφανίζονταν με τέτοια μανία από τους επόμενους.

Μολονότι ο Χάρις βλέπει τον φανατισμό, τα λάθη και τα ατοπήματα, θεωρεί ότι ήταν οι εγγενείς αυτές αντιφάσεις που έκαναν τελικά την Αυτοκρατορία να αντέξει.

Είναι ανατριχιαστική η περιγραφή της ανεύρεσης των μπρούντζινων υπολειμμάτων του κατεστραμμένου έφιππου ανδριάντα του Ιουστινιανού Α' από τον Γάλλο περιηγητή και φυσιοδίφη Πιερ Ζιλ ο οποίος αναζήτησε μάταια τα ίχνη του παλιού βυζαντινού μεγαλείου στην κατακτημένη από τους Οθωμανούς Πόλη.

Αναλαμβάνοντας τον ρόλο του Ζιλ, ο πανεπιστημιακός Τζόναθαν Χάρις φέρνει εις πέρας την αποστολή του, που είναι να ξαναενώσει τα αντιφατικά κομμάτια του Βυζαντίου.

Και παρ' ότι ο τρόπος του μοιάζει πρωτόγνωρος, καθώς έχει περισσότερο τα χαρακτηριστικά ενός προικισμένου παραμυθά παρά ενός αυστηρού ιστορικού, διατηρεί τη ζωντάνια της προφορικότητας που θα σεβόταν κάθε φιλόδοξος σύγχρονος Ηρόδοτος.

 
Αντιλαμβάνεται, για παράδειγμα, τις αντιφάσεις του Ιουστινιανού, ο οποίος λειτούργησε ως ο κατεξοχήν φανατικός κυνηγός των παγανιστών και των αρχαίων ναών, αλλά κατάφερε να πάρει τη Ρώμη από τον Τωτίλα, να ανακτήσει τη βόρεια Αφρική, τη Σικελία και τη νότια Ιταλία, εμφυσώντας στον λαό του, τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια της Αυτοκρατορίας του, υπέρμετρη αισιοδοξία.

Αυτό το πνεύμα ήταν διάχυτο στην Κωνσταντινούπολη, ακόμα και όταν χτυπήθηκε από τους άπειρους εχθρούς (Άραβες, Πέρσες, Βησιγότθοι), αλλά κατάφερε να αντέξει.

«Η επιβίωση της Κωνσταντινούπολης και της Αυτοκρατορίας δεν οφειλόταν μόνο στη γεωγραφική της θέση, τον καιρό και τα εντυπωσιακά πυροτεχνήματα» γράφει χαρακτηριστικά ο ιστορικός. «Την κρίσιμη στιγμή η εξουσία βρέθηκε στα χέρια ανθρώπων με αξιοσημείωτες ικανότητες».

Από αυτούς διακρίνει χαρακτηριστικά τον Λέοντα Β', ο οποίος ξεκίνησε ως στρατηγός, εκμεταλλευόμενος το δημοκρατικό προνόμιο που έδιναν οι αυτοκράτορες στους κοινούς θνητούς να ανελιχθούν με βάση τις ικανότητές τους, ενώ ειδική μνεία κάνει ακόμα και στις ικανότητες του Πατριάρχη Φώτιου.

Ιδιαίτερα σημαντική θεωρεί την περίοδο της κυριαρχίας του Κωνσταντίνου Ε', του δεύτερου αυτοκράτορα της δυναστείας των Ισαύρων ο οποίος ήταν παραδόξως εικονοκλάστης (άλλη μια αντίφαση της βυζαντινής εποχής).

Μολονότι ο Χάρις βλέπει τον φανατισμό, τα λάθη και τα ατοπήματα, θεωρεί ότι ήταν οι εγγενείς αυτές αντιφάσεις που έκαναν τελικά την Αυτοκρατορία να αντέξει.

Βάζοντας μάλιστα τον εαυτό του στον ρόλο των επισκεπτών και των περιηγητών που αναζήτησαν στην πόλη τα χνάρια της Αυτοκρατορίας, όπως ο Ντομπρίνια Γιαντρέικοβιτς που περιέγραψε την επίσκεψή του στην Κωνσταντινούπολη το 1200, δείχνει να μαγεύεται από τις εικόνες που βγαίνουν από τα βάθη του παρελθόντος:

«Κατέγραψε με κάθε λεπτομέρεια όλα τα ψηφιδωτά, τις εικόνες, τις αγιογραφίες και τα ιερά κειμήλια που είδε. Στην Αγία Σοφία τού έδειξαν τις πλάκες του νόμου που έφερε ο Μωυσής από το όρος Σινά, καθώς και μια ποσότητα μάννα που έπεφτε από τον ουρανό για να θρέψει τους Ισραηλίτες όσο περιπλανιούνταν στην έρημο. Πίστευε ειλικρινά ότι και τα δύο ήταν γνήσια. (...)».

Τελικά, όπως συμπερασματικά λέει ο Χάρις, «το Βυζάντιο κατέκτησε τον Βορρά όχι με τη δύναμη των όπλων αλλά με υπομονετική διπλωματία και με το θαύμα της εικαστικής και λογοτεχνικής χριστιανικής κουλτούρας του. Και αυτό ήταν ίσως το μεγαλύτερο επίτευγμά του».

Βιβλίο
2

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ

σχόλια

2 σχόλια
Οι κατακτησεις δεν ειναι αποκλειστικοτητα πεφωτισμενων κρατων, βλεπε Τεκινς Χαν κλπ. Οτι η Ανατολικη Ρωμυλια, δηλαδη το Βυζαντιο, εκανε κατακτησεις ωφειλεται στη στρατιωτικη δυναμη του αλλα και στην αδυναμια των αλλων. Επισης: Ολοι οι πολιτισμοι, ακομα κι αυτοι που λειτουργησαν στο λεγομενο "μαυρο μεσαιωνα" εχουν πολλα θετικα για να δειξουν. Κανενα παραξενο ουτε εδω. Ουτε εχω διαβασει καπου οτι το Βυζαντιο ηταν μονο μαυρη περιοδος!